[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
vNo edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
{{për përmirësim}}
{{cung}}
{{Qytet
|Qyteti = Mekë<br />Meqe-i Myqereme<br />مكة المكرمة= Meka
|Emri në gjuhën vendase = مكة المكرمة‎ <br> ''Makkat al-Mukarramah''
|Stema_figura =
|Flamuri_figura = Flag of the Holy capital (Makkah City).png
|harta_foto =
|Flamuri_artikulli = Flamuri i Qytetit të Mekës
|Pamje = Day of Hajj. Mecca, Saudi Arabia.jpg
|PopullsiaStema_figura = Emblem of the Holy Capital (Makkah 1,675,368City).png
|Dendësia Stema_artikulli = Emblema 2,200/km2e (5,700/sqQytetit mi) Mekës
|SipërfaqjaPamje = Day of Hajj. Mecca, Saudi Arabia.jpg
|Përshkrimi i pamjes = [[Mali i Arafatit]] në ditët e [[Haxhillëku|Haxhit]], rreth vitit 2003
|Shteti = Arabia Saudite
<!--Administrimi territorial-->
|Qarku =
|Shteti = Arabia Saudite
|Adresa e kuvendit =
|KodiProvinca Postal = [[Rajoni Meka|Provinca Meka]]
|WebFaqjaGuvernorati = Guvernorati i Mekës
|Kryetari i Bashkisë = Khalid = Osama bin FaisalFadhel Al Saud-Barr
<!--Sipërfaqja dhe Demografia -->
|Partia udhëheqëse =
|ShënimSipërfaqja = 850
|WebsiteLartësia = www.holymakkah.gov.sa}}277
|Popullsia = 2,042,000
'''Meka''' ([[Arabisht]]: مَكَّة المكرمة '''Meqe-i Myqereme''') është qyteti më i njohur dhe më i rëndësishëm [[Islam]]. Këtu lindi [[Muhammedi]] a.s dhe këtu gjindet faltorja e parë në historinë e njerëzimit dhe e përkushtuar All-llahut dhe quhet [[Ka'ba]] (në gjuhën tonë shqiptohet [[Qabja]] - trajta e pashquar: Qabe). Themelet e kësaj faltorje i vëndosi Profeti [[Ademi]] dhe mëtej, të dërguarit e Zotit [[Ibrahimi]] dhe djali i tij [[Ismaili]].
|Popullsia_viti = 2020
<!-- Të dhëna-->
[[Mysliman]]ët e mbarë botës, gjatë kryrjes se ''[[namazi]]t'' kthehen kah [[Qabja]], ku edhe gjendet [[Xhamia]] e madhërueshme [[Xhamia e Shenjtë|Mesxhid-yl Haram]].
|Vendasit = Mekas
|Themelimi =
|Zona Kohore = [[UTC+03:00|UTC+3]] (Zona Kohore e Arabisë)
|Kodi Postal = 21955
|Prefiksi = +12 966
|WebFaqja = [http://holymakkah.gov.sa/ www.holymakkah.gov.sa]
<!--Harta-->
|Harta_foto =
|përshkrimi_harta =
|harta_gjerësi = 280
|harta = Arabia Saudite
<!--Koordinatat-->
| gjer_g=21 | gjer_m=25 | gjer_s=21 | gjer_dr =N
| gjat_g=39 | gjat_m=49 | gjat_s=24 | gjat_dr =E
}}
'''Meka''' ([[Gjuha arabe|Arabisht]]: مَكَّة المكرمة ''Makkat al-Mukarramah'') është qyteti më i njohur dhe më i rëndësishëm [[Islam]]. Ajo shtrihet në perëndim të [[Arabia Saudite|Arabisë Saudite]], tetëdhjetë km larg nga [[Deti i Kuq]]. Sipas vitit 2020, popullsia e qytetit është 2.042 milionë, duke e bërë qyteti i tretë më i madh në vend sipas popullsisë. Pelegrinët vizitojnë Mekën çdo vit gjatë [[Haxhillëku|Haxhit]], në muajin e dymbëdhjetë (sipas [[Kalendari hixhri|kalendarit hixhri]]) të [[Dhilhixhe|Dhul-Hixhes]].
 
Meka është vendlindja e profetit [[Muhammedi|Muhammed]]. Shpella Hira në majën e [[Xhebel el-Nur]] ("Mali i Dritës") ndodhet jashtë qytetit dhe këtu Muhammedit i'u shpallë Kurani.[https://d1.islamhouse.com/data/sq/ih_books/single/sq_Nektari_i_vulosur_i_Xhennetit.pdf Nektari i vulosur] faqe 73</ref> Vizita në Mekë për Haxh është një detyrim për të gjithë muslimanët e aftë. [[Mesxhidi Haram|Xhamia e Madhe e Mekës]], e njohur si ''Mesxhid el-Haram'', është shtëpia e [[Qabeja|Qabesë]], që besohet nga myslimanët të jetë ndërtuar nga [[Ibrahimi]] dhe djali i tij [[Ismaili]], është një nga vendet më të shenjta të Islamit dhe drejtimi për të gjithë muslimanët ([[Kibla|kibla]]).
Të vizitohet Meka, është njëra nga pesë [[Shtyllat e Islamit]] dhe detyrë për të gjithë myslimanët që kanë mundësi ta plotësojnë [[Haxhillëku]]n.
 
Sundimtarët myslimanë nga brenda dhe rreth rajonit u përpoqën prej kohësh ta merrnin qytetin dhe ta mbanin nën kontrollin e tyre, dhe kështu, ashtu si shumica e rajonit të [[Hixhazi|Hixhazit]], qyteti ka parë disa ndryshime të regjimit, të cilat i detyrohen historisë së tij të pasur. Qyteti më në fund u pushtua në [[Pushtimi saudit i Hixhazit|pushtimin saudit të Hixhazit]] nga [[Abdulaziz Al Saudi|Ibn Saudi]]dhe aleatët e tij në vitin 1925. Që atëherë, Meka ka parë një zgjerim të jashtëzakonshëm në madhësi dhe infrastrukturë, me ndërtesa më të reja, moderne siç është [[Ora në Mekë|Abraxh el Bejt]], ndërtesa e katërt më e lartë në botë dhe e treta për nga madhësia sipas sipërfaqes, që ngrihet mbi Xhaminë e Madhe. Qeveria saudite ka kryer gjithashtu një [[Shkatërrimi i vendeve të hershme të trashëgimisë islamike në Arabinë Saudite|shkatërrim të disa strukturave historike dhe vendeve arkeologjike]], siç është [[Kalaja Ajyad]]. Jo-myslimanët janë rreptësisht të ndaluar të hyjnë në qytet.
Meka shtrihet në perendim të [[Arabisë Saudite]], tetëdhjetë km larg nga [[Deti i Kuq]].
 
Nën qeverinë saudite, Meka qeveriset nga Komuna Rajonale e Mekës, një këshill bashkiak prej 14 anëtarësh të zgjedhur lokalisht të kryesuar nga kryetari i bashkisë (i quajtur ''Emin'' në arabisht) i emëruar nga qeveria saudite. Që nga maji 2015, kryetari i bashkisë së qytetit është Dr. Osama bin Fadhel Al-Barr. ''[[Nëndarjet e Arabisë Saudite|Amanah]]'' e Qytetit të Mekës, e cila përbën Mekën dhe rajonin përreth, është kryeqyteti i [[Rajoni Meke|Provincës Meke]], e cila përfshin qytetet fqinje të [[Xheda|Xhedës]] dhe [[Taifi|Taifit]], edhe pse Xheda është dukshëm më e madhe në popullsi krahasuar me Mekën. Guvernatori Krahinor i provincës që nga 16 maj 2007 është [[Shtëpia e Saudit|Princi]] [[Khalid bin Faisal Al Saud]] u emërua si guvernatori i ri.<ref>{{cite web|date=16 maj 2007|title=Prince Khalid Al Faisal appointed as governor of Makkah region|language=en|url=http://www.spa.gov.sa/English/details.php?id=450421|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071230063703/http://www.spa.gov.sa/English/details.php?id=450421|archivedate=30 December 2007|accessdate=1 janar 2008|publisher=Saudi Press Agency}}</ref>
Meka apo Mekës (i quajtur Mekë në tekstet e vjetra (zyrtarisht: ''el Meke-Mukarramah''; arabisht: مكة المكرمة) është një qytet në Arabinë Saudite. Ajo ka një popullsi prej 1.294.167 (2004 regjistrimit). Qytetit ndodhet 73 kilometra në brendësi nga Jeddah , në luginën e ngushtë me rërë të Ibrahimit, 277 metra mbi nivelin e detit. Ai ndodhet 81 kilometra larg Detit të Kuq.
Meka është qyteti shenjtë në botën islame. Çdo vit, miliona myslimanëve të marrë një pelegrinazh në Meke. Kjo është quajtur Haxh, ku ata ndjekin në gjurmët e Muhamedit. Taraweeh dhe Xhamia el-Haram, xhamia e shenjtë në Islam është vendosur këtu. Meka është e mbyllur për jo-myslimanët me përjashtim të disa gazetarëve të raportimit në [[haxh]].
 
[[Skeda:The Holy Kabbah in Makkah.jpg|parapamje|300px|Meka vendi i shenjte i Myslimanevemyslimaneve]]
 
== Rëndësia në Islam ==
[[Skeda:La mecque pelerinage.png|parapamje|Haxhi përfshin pelegrinë që vizitojnë Xhaminë e Shenjtë, por kryesisht kampe dhe duke kaluar kohë në fushat [[Mina, Arabia Saudite|Mina]] dhe [[Mali i Arafatit|Arafat]]]]
Meka ka një vend të rëndësishëm në Islam dhe është qyteti më i shenjtë në të gjitha degët e fesë. Qyteti e merr rëndësinë e tij nga roli që luan në [[Haxhillëku|Haxh]] dhe [[Umreja|Umre]].
 
=== Mesxhidi Haram ===
Mesxhidi Haram është xhamia më e madhe në botë dhe ndërtesa më e shtrenjtë në të gjithë botën. Është vendi i dy riteve më të rëndësishme si të Haxhit ashtu edhe të Umres, rrethrrotullimi rreth Qabes (tavaf) dhe ecja midis dy maleve [[Sefa dhe Merve]] ([[Sefa dhe Merve#Sa'i|sa'i]]). Mesxhidi është gjithashtu vendi i [[Zemzem|Pusit Zemzem]]. Sipas traditës islame, një namaz në këtë xhami është e barabartë me 100,000 namaze në çdo xhami tjetër në botë.<ref>[https://sunnah.com/urn/1287540 Ibn Maxhe: libri 5, hadithi 1471] (anglisht)</ref>
 
=== Qabeja ===
{{Kryesor|Qabeja}}
 
Ekziston një ndryshim mendimi midis dijetarëve mbi atë që ndërtoi për herë të parë Qaben, disa besojnë se ajo u ndërtua nga engjëjt ndërsa të tjerët besojnë se u ndërtua nga [[Ademi]]. Pavarësisht, ajo u ndërtua disa herë para se të arrinte gjendjen e saj aktuale, më i famshmi nga këto rinovime ishte ai nga [[Ibrahimi]]. Qabja është gjithashtu drejtimi i përbashkët i namazit(kibla) për të gjithë myslimanët. Sipërfaqja që rrethon Qaben në të cilën muslimanët bëjnë tavaf njihet si Mataf.
 
=== Guri i Zi ===
[[Guri i Zi]] (Arabisht: ٱلْحَجَرُ ٱلْأَسْوَد‎, ''al-Ḥajaru al-Aswad'') është një gur, i konsideruar nga shkencëtarët të jetë një meteorit ose me origjinë të ngjashme dhe besohet nga myslimanët të jetë me origjinë hyjnore. Është e vendosur në një cep të Qabesë dhe është sunet (traditë profetike) ta prekësh dhe ta puthësh gurin. Zona përreth gurit në përgjithësi është gjithmonë e mbushur me njerëz dhe ruhet nga policë për të siguruar sigurinë e pelegrinëve.
 
=== Mekami Ibrahim ===
{{Kryesor|Mekami Ibrahim}}
 
Ky është një gur në të cilin myslimanët besojnë se Ibrahimi qëndroi mbi të për të ndërtuar pjesët më të larta të Qabesë. Ai përmban dy gjurmë këmbësh që janë relativisht më të mëdha se këmbët mesatare të njeriut në ditët e sotme. Guri është ngritur dhe vendosur në një dhomë të artë gjashtëkëndëshe pranë Qabes në pllakën Mataf.
 
=== Sefa dhe Merve ===
{{Kryesor|Sefa dhe Merve}}
 
Myslimanët besojnë se në zbulesën hyjnore për Muhamedin, Kuranin, Allahu përshkruan malet e Sefas dhe Merves si simbole të hyjnisë së tij. Ecja midis dy maleve shtatë herë, 4 herë nga Sefa në Merve dhe 3 herë nga Merve këmbyeshëm, konsiderohet si një shtyllë e detyrueshme.
 
=== Haxhi dhe Umreja ===
Pelegrinazhi i Haxhit, i quajtur gjithashtu pelegrinazh më i madh, tërheq miliona myslimanë nga e gjithë bota dhe pothuajse trefishon popullsinë e Mekës për një javë në muajin e dymbëdhjetë dhe të fundit (sipas kalendarit hixhri]] të Dhul-Hixhes. Në vitin 2019, Haxhi tërhoqi 2,489,406 pelegrinë në qytetin e shenjtë. Umreja, ose pelegrinazhi më i vogël, mund të bëhet në çdo kohë të vitit. Çdo musliman i rritur, i shëndetshëm, i cili ka aftësi financiare dhe fizike për të udhëtuar në Mekë, duhet të kryejë Haxhin të paktën një herë në jetë. Umreja, pelegrinazhi më i vogël mund të bëhet në çdo kohë. Përveç Mesxhidi Haram, pelegrinët gjithashtu duhet të vizitojnë qytetet afër Mines, Muzdalifes dhe Malin Arafat për rituale të ndryshme që janë pjesë e Haxhit.
 
=== Xhebel en-Nur ===
Ky është një mal që besohet nga myslimanët të ketë qenë vendi ku Muhamedi e kaloi kohën e tij larg nga qyteti aktiv i Mekës në izolim.<ref name=":0">{{cite web|title=In the Shade of the Message and Prophethood|language=en|url=http://www.witness-pioneer.org/vil/Books/SM_tsn/ch1s7.html|url-status=bot: unknown|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080215232900/http://www.witness-pioneer.org/vil/Books/SM_tsn/ch1s7.html|archivedate=15 shkurt 2008|accessdate=15 shkurt 2008}}</ref> Mali ndodhet në hyrjen lindore të qytetit dhe është pika më e lartë në qytet me 642 metra.
 
[[Skeda:Jabal Nur.JPG|parapamje|left|[[Xhebel en-Nur]]]]
 
==== Shpella e Hirasë ====
I vendosur në majë të Xhebel en-Nur, ky është vendi ku myslimanët besojnë se Muhamedi mori shpalljen e parë nga Allahu përmes [[Xhebraili|Xhibrilit]] në moshën 40 vjeç.<ref name=":0" />
 
== Gjeografia ==
Meka është e vendosur në rajonin e [[Hixhaz|Hixhazit]], një brez i gjerë malesh 200 km që ndan shkretëtirën [[Nefud]] nga [[Deti i Kuq]]. Qyteti është i vendosur në një luginë me të njëjtin emër rreth 70 km në perëndim të qytetit port të [[Xheda|Xhedës]]. Meka është një nga qytetet më të ulëta në lartësi në rajonin Hixhaz, i vendosur në një lartësi prej 277 m mbi nivelin e detit. Meka është e ndarë në 34 rrethe.
 
Qendrat e qytetit janë në zonën al-Haram, e cila përmban Mesxhidi Haram. Zona përreth xhamisë është qyteti i vjetër dhe përmban rrethin më të famshëm të Mekës, Ajyad. Rruga kryesore që shkon në el-Haram është Rruga Ibrahim al-Khalil, e quajtur me emrin e [[Ibrahimi|Ibrahimit]]. Shtëpitë tradicionale, historike të ndërtuara me shkëmb lokal, me dy ose tre kate janë akoma të pranishme brenda zonës qendrore të qytetit, në funksion të hoteleve moderne dhe komplekseve tregtare. Sipërfaqja e përgjithshme e Mekës moderne sot është mbi 1.200 km<sup>2</sup>.<ref>{{cite web|title=Mecca Municipality|url=http://www.holymakkah.gov.sa/|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070529170352/http://www.holymakkah.gov.sa/|archivedate=29 maj 2007|accessdate=6 prill 2010|publisher=Holymakkah.gov.sa|language=ar}}</ref>
 
=== Topografia ===
Qendra e qytetit shtrihet në një korridor midis maleve, i cili shpesh quhet "Gropa e Mekës". Zona përmban luginën e el-Tanim, luginën Beke dhe luginën Abkar. Ky vendndodhje malore ka përcaktuar zgjerimin bashkëkohor të qytetit.
 
=== Burimet e ujit ===
Në Mekën para-moderne, qyteti përdori disa burime kryesore të ujit. Të parët ishin puset lokale, të tilla si Pusi Zemzem, që prodhonin përgjithësisht ujë të njelmët. Burimi i dytë ishte burimi i ''Ayn Zubaydah'' (Pranvera e Zubejdes). Burimet e kësaj pranvere janë malet e Jabal Sa'd dhe Jabal Kabkāb, të cilat janë disa kilometra në lindje të Arafatit ose rreth 20 km në juglindje të Mekës. Uji transportohej prej tij duke përdorur kanale nëntokësore. Një burim i tretë shumë sporadik ishte reshjet e shiut të cilat ruheshin nga njerëzit në rezervuarë ose cisterna të vogla. Reshjet e shiut, siç janë të pakta, paraqesin gjithashtu rrezikun e përmbytjeve dhe kanë qenë një rrezik që nga kohërat më të hershme. Sipas el-Kurdi, ka pasur 89 përmbytje deri në vitin 1965. Në shekullin e kaluar, përmbytja më e rëndë ishte ajo e vitit 1942. Që nga ajo kohë, diga janë ndërtuar për të përmirësuar këtë problem.
 
=== Klima ===
Meka përmban një [[Klima e shkretëtirës|nxehtë shkretëtire]] (Köppen: BWh), në tre zona të ndryshme të qëndrueshmërisë së bimëve 10, 11 dhe 12.<ref>{{Citation|last=Millison|first=Andrew|title=Climate Analogue Examples|url=https://open.oregonstate.education/permaculturedesign/chapter/climate-analogue-examples/|work=Permaculture Design: Tools for Climate Resilience|publisher=Oregon State University|language=en|access-date=24 mars 2020}}</ref> Ashtu si shumica e qyteteve të Arabisë Saudite, Meka ruan temperaturat e ngrohta deri të nxehta edhe në dimër, të cilat mund të shkojnë nga 19 ° C natën në 30 ° C pasdite, por gjithashtu, shumë rrallë, bie në temperatura zero dhe nën zero. Temperaturat e verës janë jashtëzakonisht të nxehta dhe vazhdimisht thyejnë shenjën 40 ° C pasdite, duke zbritur në 30 ° C në mbrëmje, por lagështia mbetet relativisht e ulët, në 30-40%. Shiu zakonisht bie në Mekë në sasi të vogla të shpërndara midis nëntorit dhe janarit, me shtrëngata të mëdha gjithashtu të zakonshme gjatë dimrit.
 
== Kultura ==
Kultura e Mekës është prekur nga numri i madh i pelegrinëve që vijnë çdo vit, dhe kështu mburret me një trashëgimi të pasur kulturore. Si rezultat i numrit të madh të pelegrinëve që vijnë në qytet çdo vit, Meka është bërë larg qyteti më i larmishëm në botën myslimane. Në kontrast me pjesën tjetër të Arabisë Saudite, dhe posaçërisht Nexhdi, Meka është bërë, sipas ''[[The New York Times]]'', "një oaz i mrekullueshëm i mendimit dhe diskutimit të lirë dhe, gjithashtu, i liberalizmit që nuk ka gjasa pasi mekasit e shohin veten si një fortesë kundër zvarritësve ekstremizmi që ka kapërcyer shumë debate islamike".<ref name=NYT>Fattah, Hassan M.[https://www.nytimes.com/2005/01/20/international/middleeast/20mecca.html Islamic Pilgrims Bring Cosmopolitan Air to Unlikely City] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140924045207/http://www.nytimes.com/2005/01/20/international/middleeast/20mecca.html |date=24 shtator 2014 }}, ''[[The New York Times]]'' (20 janar 2005).</ref>
Islami (ar.: إسلام islām nënshtrim ndaj [[Zoti]]t; الإسلام al-islām Islami) është me përafërsisht 1,9 miliardë pjesëtar religjioni i dytë në botë pas krishterimit (2,1 miliard). Besimtarë e tij emërohen [[Myslyman|mysliman]].
 
[[Al Baik]], një restorant i ushqimit të shpejtë, është shumë i popullarizuar midis pelegrinëve dhe vendasve. Deri në vitin 2018, ajo ishte në dispozicion vetëm në Mekë, Medinë dhe Xheda, dhe udhëtimi në Xheda vetëm për të marrë një shije të pulës së skuqur ishte e zakonshme.
 
=== Sporti ===
Islami është fe monoteiste, që definohet në bazë të Kuranit, i cili për myslimanët është fjala e pakorrigjueshme e Zotit. Burimi i dytë për myslimanët janë fjalët e [[Pejgamberi|Profetit]] Muhammed dhe praktika e tij ([[Synneti]]).
Në Mekën para-moderne, sportet më të zakonshme ishin mundja e improvizuar dhe gara vrapimi. [[Futbolli]] tani është sporti më i popullarizuar në Mekë dhe mbretëri, dhe qyteti pret disa nga klubet më të vjetra sportive në Arabinë Saudite siç është [[Al Wehda FC (Mekë)|Al Wehda FC]] (themeluar më 1945). [[Stadiumi Mbreti Abdulaziz]] është stadiumi më i madh në Mekë me një kapacitet prej 38,000.<ref>[http://www.fussballtempel.net/afc/listeafc.html Asian Football Stadiums] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090629224018/http://www.fussballtempel.net/afc/listeafc.html |date=29 qershor 2009 }} – Stadium King Abdul Aziz</ref>
 
==Referimet==
Islami pretendon të jetë praktikë jetësore e njeriut dhe metodologji e të menduarit të tij. Islami është fe e cila përfshin në përgjithësi çdo çështje jetësore. Me termin "Islam" nënkuptojmë-nënshtrim, dorëzim, ndërsa me termin "mysliman" nënkuptojmë atë që i është nënshtruar (dorëzuar) urdhrave të [[Allahu]]t dhe njëkohësisht zbaton ligjet e Tij.
{{reflist}}
 
== Shih edhe ==