Meka: Dallime mes rishikimesh

|Qyteti = Meka<ref>Meqe-i Myqereme</ref>

'''Meka''' (zyrtarisht '''Meqe-i Myqereme''', [[Gjuha arabe|Arabisht]]: مَكَّة المكرمة ''Makkat al-Mukarramah'') është qyteti më i njohur dhe më i rëndësishëm [[Islam]]. Ajo shtrihet në perëndim të [[Arabia Saudite|Arabisë Saudite]], tetëdhjetë km larg nga [[Deti i Kuq]]. Sipas vitit 2020, popullsia e qytetit është 2.042 milionë, duke e bërë qyteti i tretë më i madh në vend sipas popullsisë. Pelegrinët vizitojnë Mekën çdo vit gjatë [[Haxhillëku|Haxhit]], në muajin e dymbëdhjetë (sipas [[Kalendari hixhri|kalendarit hixhri]]) të [[Dhilhixhe|Dhul-Hixhes]].

Meka është vendlindja e profetit [[Muhammedi|Muhammed]]. Shpella Hira në majën e [[Xhebel el-Nur]] ("Mali i Dritës") ndodhet jashtë qytetit dhe këtu Muhammedit i'u shpallë Kurani.<ref>[https://d1.islamhouse.com/data/sq/ih_books/single/sq_Nektari_i_vulosur_i_Xhennetit.pdf Nektari i vulosur] faqe 73</ref> Vizita në Mekë për Haxh është një detyrim për të gjithë muslimanët[[mysliman]]ët e aftë. [[Mesxhidi Haram|Xhamia e Madhe e Mekës]], e njohur si ''Mesxhid el-yl Haram'', është shtëpia e [[Qabeja|Qabesë]], që besohet nga myslimanët të jetë ndërtuar nga [[Ibrahimi]] dhe djali i tij [[Ismaili]], është një nga vendet më të shenjta të Islamit dhe drejtimi për të gjithë muslimanëtmyslimanët ([[Kibla|kiblaKible]]).

Sundimtarët myslimanë nga brenda dhe rreth rajonit u përpoqën prej kohësh ta merrnin qytetin dhe ta mbanin nën kontrollin e tyre, dhe kështu, ashtu si shumica e rajonit të [[Hixhazi|Hixhazit]]t, qyteti ka parë disa ndryshime të regjimit, të cilat i detyrohen historisë së tij të pasur. Qyteti më në fund u pushtua në [[Pushtimi saudit i Hixhazit|pushtimin saudit të Hixhazit]] nga [[Abdulaziz Al Saudi|Ibn Saudi]]dhe aleatët e tij në vitin 1925. Që atëherë, Meka ka parë një zgjerim të jashtëzakonshëm në madhësi dhe infrastrukturë, me ndërtesa më të reja, moderne siç është [[Ora në Mekë|Abraxh el -Bejt]], ndërtesa e katërt më e lartë në botë dhe e treta për nga madhësia sipas sipërfaqes, që ngrihet mbi Xhaminë e Madhe. Qeveria saudite ka kryer gjithashtu një [[Shkatërrimi i vendeve të hershme të trashëgimisë islamikeislame në Arabinë Saudite|shkatërrim të disa strukturave historike dhe vendeve arkeologjike]], siç është [[Kalaja AjyadExhjad]]. [[Kaur|Jo-myslimanët]] janë rreptësisht të ndaluar të hyjnë në qytet.

Nën qeverinë saudite, Meka qeveriset nga Komuna Rajonale e Mekës, një këshill bashkiak prej 14 anëtarësh të zgjedhur lokalisht të kryesuar nga kryetari i bashkisë (i quajtur ''Emin'' në arabisht) i emëruar nga qeveria saudite. Që nga maji 2015, kryetari i bashkisë së qytetit është Dr. OsamaOsame bin Fadhel Alel-Barr. ''[[Nëndarjet e Arabisë Saudite|Amanah]]'' e Qytetit të Mekës, e cila përbën Mekën dhe rajonin përreth, është kryeqyteti i [[Rajoni Meke|Provincës Meke]], e cila përfshin qytetet fqinje të [[Xheda|Xhedës]] dhe [[Taifi|Taifit]]t, edhe pse Xheda është dukshëm më e madhe në popullsi krahasuar me Mekën. Guvernatori Krahinor i provincës që nga 16 maj 2007 është [[Shtëpia e Saudit|Princi]] [[KhalidHalid bin Faisal Al Saud]] u emërua si guvernatori i ri.<ref>{{cite web|date=16 maj 2007|title=Prince Khalid Al Faisal appointed as governor of Makkah region|language=en|url=http://www.spa.gov.sa/English/details.php?id=450421|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071230063703/http://www.spa.gov.sa/English/details.php?id=450421|archivedate=30 December 2007|accessdate=1 janar 2008|publisher=Saudi Press Agency}}</ref>

Mesxhidi[[Mesxhid el-Haram]] është [[xhamia]] më e madhe në botë dhe ndërtesa më e shtrenjtë në të gjithë botën. Është vendi i dy riteve më të rëndësishme si të Haxhit ashtu edhe të Umres, rrethrrotullimi rreth Qabes ([[Tavafi|tavaf]]) dhe ecja midis dy maleve [[Sefa dhe Merve]] ([[Sefa dhe Merve#Sa'i|sa'i]]). Mesxhidi është gjithashtu vendi i [[Zemzem|PusitPusi]]t [[Zemzem]]. Sipas traditës islame, një namaz në këtë xhami është e barabartë me 100,000 namaze në çdo xhami tjetër në botë.<ref>[https://sunnah.com/urn/1287540 Ibn Maxhe: libri 5, hadithi 1471] (anglisht)</ref>

Ekziston një ndryshim mendimi midis dijetarëve mbi atë që ndërtoi për herë të parë Qaben, disa besojnë se ajo u ndërtua nga engjëjt ndërsa të tjerët besojnë se u ndërtua nga [[Ademi]]. Pavarësisht, ajo u ndërtua disa herë para se të arrinte gjendjen e saj aktuale, më i famshmi nga këto rinovime ishte ai nga [[Ibrahimi]]. Qabja është gjithashtu drejtimi i përbashkët i namazit[[namazi]]t (kiblakible) për të gjithë myslimanët. Sipërfaqja që rrethon Qaben në të cilën muslimanëtmyslimanët bëjnë tavaf njihet si Mataf.

[[Guri i Zi]] (Arabisht: ٱلْحَجَرُ ٱلْأَسْوَد‎, ''al-Ḥajaru al-Aswad'') është një gur, i konsideruar nga shkencëtarët të jetë një meteorit ose me origjinë të ngjashme dhe besohet nga myslimanët të jetë me origjinë hyjnore. Është e vendosur në një cep të Qabesë dhe është sunet (traditë [[Pejgamber|profetike]]) ta prekësh dhe ta puthësh gurin. Zona përreth gurit në përgjithësi është gjithmonë e mbushur me njerëz dhe ruhet nga policë për të siguruar sigurinë e pelegrinëve.

{{Kryesor|MekamiMelami Ibrahim}}

Ky është një gur në të cilin myslimanët besojnë se Ibrahimi qëndroi mbi të për të ndërtuar pjesët më të larta të Qabesë. Ai përmban dy gjurmë këmbësh që janë relativisht më të mëdha se këmbët mesatare të njeriut në ditët e sotme. Guri është ngritur dhe vendosur në një dhomë të artë gjashtëkëndëshe pranë Qabes[[Qabe]]s në pllakën Mataf.

Myslimanët besojnë se në zbulesën hyjnore për Muhamedin, Kuranin[[Kurani]]n, Allahu[[Allah]]u përshkruan malet e Sefas dhe Merves si simbole të hyjnisë së tij. Ecja midis dy maleve shtatë herë, 4 herë nga Sefa në Merve dhe 3 herë nga Merve këmbyeshëm, konsiderohet si një shtyllë e detyrueshme.

Pelegrinazhi i Haxhit, i quajtur gjithashtu pelegrinazh më i madh, tërheq miliona myslimanë nga e gjithë bota dhe pothuajse trefishon popullsinë e Mekës për një javë në muajin e dymbëdhjetë dhe të fundit (sipas kalendarit [[Hixhreti|hixhri]] të Dhul-Hixhes. Në vitin 2019, Haxhi tërhoqi 2,489,406 pelegrinë në qytetin e shenjtë. Umreja, ose pelegrinazhi më i vogël, mund të bëhet në çdo kohë të vitit. Çdo muslimanmysliman i rritur, i shëndetshëm, i cili ka aftësi financiare dhe fizike për të udhëtuar në Mekë, duhet të kryejë HaxhinHaxhillëkun të paktën një herë në jetë. Umreja, pelegrinazhi më i vogël mund të bëhet në çdo kohë. Përveç Mesxhidi Haram, pelegrinët gjithashtu duhet të vizitojnë qytetet afër Mines, Muzdalifes dhe Malin Arafat për rituale të ndryshme që janë pjesë e Haxhit.

Ky është një mal që besohet nga [[Myslyman|myslimanët]] të ketë qenë vendi ku Muhamedi e kaloi kohën e tij larg nga qyteti aktiv i Mekës në izolim.<ref name=":0">{{cite web|title=In the Shade of the Message and Prophethood|language=en|url=http://www.witness-pioneer.org/vil/Books/SM_tsn/ch1s7.html|url-status=bot: unknown|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080215232900/http://www.witness-pioneer.org/vil/Books/SM_tsn/ch1s7.html|archivedate=15 shkurt 2008|accessdate=15 shkurt 2008}}</ref> Mali ndodhet në hyrjen lindore të qytetit dhe është pika më e lartë në qytet me 642 metra.

I vendosur në majë të Xhebel en-Nur, ky është vendi ku myslimanët besojnë se Muhamedi mori shpalljen e parë nga [[Allahu]] përmes [[Xhebraili|Xhibrilit]] në moshën 40 vjeç.<ref name=":0" />

Meka është e vendosur në rajonin e [[Hixhaz|Hixhazit]]it, një brez i gjerë malesh 200 km që ndan shkretëtirën [[Nefud]] nga [[Deti i Kuq]]. Qyteti është i vendosur në një luginë me të njëjtin emër rreth 70 km në perëndim të qytetit port të [[Xheda|XhedësXhidës]]. Meka është një nga qytetet më të ulëta në lartësi në rajonin Hixhaz, i vendosur në një lartësi prej 277 m mbi nivelin e detit. Meka është e ndarë në 34 rrethe.

Qendrat e qytetit janë në zonën al-Haram, e cila përmban Mesxhidi Haram. Zona përreth [[Xhamija|xhamisë]] është qyteti i vjetër dhe përmban rrethin më të famshëm të Mekës, AjyadExhjad. Rruga kryesore që shkon në el-Haram është Rruga Ibrahim alel-KhalilHalil, e quajtur me emrin e [[IbrahimiAbrahami|Ibrahimit]]. Shtëpitë tradicionale, historike të ndërtuara me shkëmb lokal, me dy ose tre kate janë akoma të pranishme brenda zonës qendrore të qytetit, në funksion të hoteleve moderne dhe komplekseve tregtare. Sipërfaqja e përgjithshme e Mekës moderne sot është mbi 1.200 km².<ref>{{cite web|title=Mecca Municipality|url=http://www.holymakkah.gov.sa/|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070529170352/http://www.holymakkah.gov.sa/|archivedate=29 maj 2007|accessdate=6 prill 2010|publisher=Holymakkah.gov.sa|language=ar}}</ref>

Qendra e qytetit shtrihet në një korridor midis maleve, i cili shpesh quhet "Gropa e Mekës". Zona përmban luginën e elet-Tanim, luginën Beke dhe luginën Abkar. Ky vendndodhje malore ka përcaktuar zgjerimin bashkëkohor të qytetit.

Në Mekën para-moderne, qyteti përdori disa burime kryesore të ujit. Të parët ishin puset lokale, të tilla si Pusi Zemzem, që prodhonin përgjithësisht ujë të njelmët. Burimi i dytë ishte burimi i ''AynEjn ZubaydahZubejde'' (Pranvera e ZubejdesZybejdes). Burimet e kësaj pranvere janë malet e Jabal Sa'd dhe JabalXhebel Kabkāb, të cilat janë disa kilometra në lindje të Arafatit ose rreth 20 km në juglindje të Mekës. Uji transportohej prej tij duke përdorur kanale nëntokësore. Një burim i tretë shumë sporadik ishte reshjet e shiut të cilat ruheshin nga njerëzit në rezervuarë ose cisterna të vogla. Reshjet e shiut, siç janë të pakta, paraqesin gjithashtu rrezikun e përmbytjeve dhe kanë qenë një rrezik që nga kohërat më të hershme. Sipas el-Kurdi, ka pasur 89 përmbytje deri në vitin 1965. Në shekullin e kaluar, përmbytja më e rëndë ishte ajo e vitit 1942. Që nga ajo kohë, diga janë ndërtuar për të përmirësuar këtë problem.

Kultura e Mekës është prekur nga numri i madh i pelegrinëve që vijnë çdo vit, dhe kështu mburret me një trashëgimi të pasur kulturore. Si rezultat i numrit të madh të pelegrinëve që vijnë në qytet çdo vit, Meka është bërë larg qyteti më i larmishëm në botën myslimane. Në kontrast me pjesën tjetër të Arabisë Saudite, dhe posaçërisht Nexhdi, Meka është bërë, sipas ''[[The New York Times]]'', "një oaz i mrekullueshëm i mendimit dhe diskutimit të lirë dhe, gjithashtu, i liberalizmit[[liberalizmi]]t që nuk ka gjasa pasi mekasit e shohin veten si një fortesë kundër zvarritësve ekstremizmi që ka kapërcyer shumë debate islamike".<ref name=NYT>Fattah, Hassan M.[https://www.nytimes.com/2005/01/20/international/middleeast/20mecca.html Islamic Pilgrims Bring Cosmopolitan Air to Unlikely City] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140924045207/http://www.nytimes.com/2005/01/20/international/middleeast/20mecca.html |date=24 shtator 2014 }}, ''[[The New York Times]]'' (20 janar 2005).</ref>