|
Konflikti '''i Nagorno-Karabakhut''' është një '''konflikt''' territorial dhe etnik midis [[Armenia|Armenisë]] dhe [[Azerbajxhani]]t mbi rajonin e kontestuar të [[NagorniNagorno Karabah|Nagorno-Karabhakut]] dhe shtatë rretheve përreth, të cilat kontrollohen ''de fakto'' nga Republika e vetë-deklaruar e Artsakh, por janë njohur ndërkombëtarisht si pjesë ''[[de jure]]'' të Azerbajxhanit. Konflikti ka origjinën e tij në fillim të shekullit të 20-të. Nën [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]], [[Josif Stalini]] vendosi ta bënte rajonin e Nagorno-Karabakhut një zonë autonome të [[Republika Socialiste Sovjetike e Azerbajxhanit|Azerbajxhanit Sovjetik]].<ref>{{Cito web|url=http://adst.org/2013/08/stalins-legacy-the-nagorno-karabakh-conflict/|title=Stalin’s Legacy: The Nagorno-Karabakh Conflict – Association for Diplomatic Studies and Training|date=6 August 2013|accessdate=26 February 2017|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170109100738/http://adst.org/2013/08/stalins-legacy-the-nagorno-karabakh-conflict/|archivedate=9 January 2017|language=en}}</ref> Konflikti i tanishëm filloi në vitin 1988, kur armenët e KarabakutKarabakhut kërkuan që KarabakuKarabakhu të transferohej nga Azerbajxhani Sovjetik në Armeninë Sovjetike. Konflikti u përshkallëzua në një luftë në shkallë të gjerë në fillim të viteve 1990.
Një armëpushim i nënshkruar më 1994 mundësoi dy dekada të stabilitetit relativ, i cili u përkeqësua ndjeshëm së bashku me zhgënjimin në rritje të Azerbajxhanit me status quo-në, në kundërshtim me përpjekjet e Armenisë për ta çimentuar atë.<ref name="openDem">{{Cito web|url=https://www.opendemocracy.net/od-russia/olesya-vartanyan-magdalena-grono/armenia-and-azerbaijan-collision-course-over-nagorno-karabakh|title=Armenia and Azerbaijan collision course over Nagorno-Karabakh|first=Olesya|last=Vartanyan|date=14 July 2017|publisher=openDemocracy|accessdate=14 July 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170714115035/https://www.opendemocracy.net/od-russia/olesya-vartanyan-magdalena-grono/armenia-and-azerbaijan-collision-course-over-nagorno-karabakh|archivedate=14 July 2017|language=en}}</ref> Një përshkallëzim katër ditor në prill 2016 u bë shkelja më vdekjeprurëse e armëpushimit deri më sot.2020 Qëkur atëherë,plasën mundësialuftime e rifillimitmë të armiqësive të mëdha është rritur shumëgjëra.<ref>{{Cito web|url=https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/caucasus/nagorno-karabakh-azerbaijan/244-nagorno-karabakhs-gathering-war-clouds|title=Nagorno-Karabakh's Gathering War Clouds|language=en|date=1 June 2017|publisher=Crisis Group|accessdate=4 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170601175127/https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/caucasus/nagorno-karabakh-azerbaijan/244-nagorno-karabakhs-gathering-war-clouds|archivedate=1 June 2017|language=en}}</ref>
== Sfondi ==
Me Perestroikan dhe shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik më 1989, tensionet etnike midis armenëve dhe azerbajxhanasve u rritën në rajonin e [[NagorniNagorno Karabah|Nagorno-KarabakutKarabakhut.]]
Që nga viti 2017, opinioni publik nga të dy palët është vërejtur si "gjithnjë e më i ngulitur, luftarak dhe pa kompromis".<ref name="openDem">{{Cito web|url=https://www.opendemocracy.net/od-russia/olesya-vartanyan-magdalena-grono/armenia-and-azerbaijan-collision-course-over-nagorno-karabakh|title=Armenia and Azerbaijan collision course over Nagorno-Karabakh|first=Olesya|last=Vartanyan|date=14 July 2017|publisher=openDemocracy|accessdate=14 July 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170714115035/https://www.opendemocracy.net/od-russia/olesya-vartanyan-magdalena-grono/armenia-and-azerbaijan-collision-course-over-nagorno-karabakh|archivedate=14 July 2017|language=en}}</ref> Në këtë kontekst, lëshimet e ndërsjella që mund të ulin tensionet në afat më të gjatë mund të kërcënojnë stabilitetin e brendshëm dhe mbijetesën e elitave në pushtet, duke lënë kështu pak nxitje për kompromis.
== Kohështrirja ==
=== Lufta e Nagorno-Karabakh (1988–94) ===
Lufta e Nagorno-Karabakut, e njohur edhe si ''Lufta Çlirimtare e Artsakhut'' në Armeni dhe në Nagorno-Karabakh, ishte një konflikt i armatosur që u zhvillua në fund të viteve 1980 deri në maj 1994, në enklavën e [[NagorniNagorno Karabah|Nagorno-Karabkahut]] në [[Azerbajxhani]]n jugperëndimor, midis shumicës etnike [[Armenët|armene]] të Nagorno-Karabkahut të mbështetur nga [[Armenia|Republika e Armenisë]] dhe Republika e Azerbajxhanit. Ndërsa lufta përparonte, Armenia dhe Azerbajxhani, të dyja ish[[Republikat e Bashkimit Sovjetik|-republika Sovjetike]], u përfshinë në një luftë të zgjatur, të padeklaruar në lartësitë malore të KarabkahutKarabakhut ndërsa Azerbajxhani u përpoq të frenonte lëvizjen secesioniste në Nagorno-Karabhakut.
Parlamenti i enklavës kishte votuar në favor të bashkimit me Armeninë. Referendumi i mbajtur, u bojkotua nga popullata azerbajxhanase e Nagorno-Karabkahut, ku shumica e votuesve votuan në favor të pavarësisë. Kërkesa për t'u bashkuar me Armeninë, e cila filloi përsëri në 1988, filloi në një mënyrë relativisht paqësore. Ndërsa u afrua shpërbërja e Bashkimit Sovjetik, tensionet gradualisht u shndërruan në një konflikt gjithnjë e më të dhunshëm midis armenëve etnikë dhe azerbajxhanësveazerbajxhanasve etnikë. Të dy palët kanë bërë pretendime për [[Spastrimi etnik|spastrim etnik]] dhe pogrome të kryera nga ana tjetër.<ref name="CASE-STUDY-IN-ETHNIC-STRIFE">{{Cite journal|last=Rieff|first=David|date=June 1997|title=Without Rules or Pity|url=http://www.cilicia.com/armo19e.html|publisher=[[Council on Foreign Relations]]|volume=76|issue=2|archive-url=https://archive.is/20080720114733/http://www.cilicia.com/armo19e.html|language=en|archive-date=20 July 2008|access-date=13 February 2007}}</ref><ref>{{Cite book|last=Lieberman|first=Benjamin|title=Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe|publisher=Ivan R. Dee|year=2006|location=Chicago|pages=284–292|isbn=1-56663-646-9}}</ref>
Përplasjet ndëretnike midis të dyjave shpërthyen menjëherë pasi parlamenti i Oblastit Autonom të Nagorno-Karabakut (NKAO) në Azerbajxhan votoi për unifikimin e rajonit me Armeninë më 20 shkurt 1988. Rrethanat e shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik lehtësuan një lëvizje separatiste armene në Azerbajxhanin Sovjetik. Deklarata e shkëputjes nga Azerbajxhani ishte rezultati i fundit i një konflikti territorial në lidhje me territorin.<ref name="Croissant">{{Cite book|last=Croissant|first=Michael P.|title=The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications|publisher=Praeger|year=1998|location=London|isbn=0-275-96241-5|url=https://archive.org/details/armeniaazerbaija00croi|language=en}}</ref> Ndërsa Azerbajxhani shpalli pavarësinë e saj nga Bashkimi Sovjetik dhe hoqi fuqitë e mbajtura nga qeveria e enklavës, shumica armene votoi të shkëputet nga Azerbajxhani. Në këtë proces, ata shpallën Republikën e panjohur të Nagorno-Karabakut.<ref>At the time of the [[dissolution of the USSR]], the United States government [[Stimson Doctrine|recognized as legitimate]] the pre-[[Molotov–Ribbentrop Pact]] 1933 borders of the country (the [[Franklin D. Roosevelt]] government established diplomatic relations with the Kremlin at the end of that year). Because of this, the [[George H. Bush]] administration openly supported the secession of the [[Baltic countries|Baltic SSRs]], but regarded the questions related to the independence and territorial conflicts of [[Georgia (country)|Georgia]], Armenia, [[Azerbaijan]] and the rest of the [[Transcaucasus]] as internal Soviet affairs.</ref>
Luftimet në shkallë të plotë shpërthyen në fund të dimrit të 1992. Ndërmjetësimi ndërkombëtar nga disa grupe, përfshirë [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë]] (OSBE), nuk arriti të sjellë zgjidhje. Në pranverën e vitit 1993, forcat armene kapën territorin jashtë enklavës, duke kërcënuar të katalizonin përfshirjen e vendeve të tjera të rajonit.<ref>Four [[UnitedKatër Nationsrezolutat Securitye CouncilKëshillit resolutionstë onSigurimit thetë Nagorno-Karabakh War|UN Security Council resolutions]]KB, passedmiratuar innë 1993, calledkërkuan fortërheqjen withdrawale offorcave Armenianarmene forcesnga fromrajonet theqë regionsbien fallingjashtë outsidekufijve the borders of the formertë ish-NKAO.</ref> Në fund të luftës më 1994, armenët kishin nën kontroll të plotë pjesën më të madhe të enklavës dhe gjithashtu mbajtën dhe kontrollojnë aktualisht afro 9% të territorit të Azerbajxhanit jashtë enklavës. Rreth 230,000 armenë nga Azerbajxhani dhe 800,000 azerbajxhanas nga Armenia dhe KarabakuKarabakhu janë shpërngulur si rezultat i konfliktit.<ref name="CIA-FACTBOOK-AJ">{{Cito web|last=The [[Central Intelligence Agency]]|title=The CIA World Factbook: Transnational Issues in Country Profile of Azerbaijan|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html#Issues|accessdate=14 February 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090610081951/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/AJ.html#Issues|archivedate=10 June 2009}} Military involvement denied by the Armenian government.</ref> Një armëpushim me ndërmjetësim [[Rusia|rus]] u nënshkrua në maj 1994 dhe bisedimet e paqes, të ndërmjetësuara nga Grupi i Minskut i OSBE-së, u mbajtën që nga atëherë nga Armenia dhe Azerbajxhani.
Disa përleshje ndodhën në vitet pas armëpushimit të vitit 1994.<ref name="restraints">{{Cito web|url=http://armenianweekly.com/2015/02/04/karabagh/|title=Loose Restraints: A Look at the Increasingly Shaky Karabagh Ceasefire|last=Hairenik|website=Armenian Weekly|accessdate=2015-02-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151022160959/http://armenianweekly.com/2015/02/04/karabagh/|archivedate=2015-10-22}}</ref>
=== Përplasjet kufitare (1994–2016) ===
[[Skeda:AZ-qa-location-en.svg|parapamje| Situata në zonë pas armëpushimit të 1994 ]]
Përleshjet në Mardakert filluan më 4 mars pas protestave të zgjedhjeve armene të vitit 2008. Ato përfshinë luftimet më të rënda midis armenëve etnikë<ref name="bbcnews2">{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7278871.stm|title=Karabakh casualty toll disputed|date=2008-03-05|work=BBC News|access-date=2008-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20080309004207/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7278871.stm|archive-date=9 March 2008|language=en}}</ref> dhe forcave azerbajxhaniane<ref name="bbcnews">{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7278483.stm|title=Fatal Armenian-Azeri border clash|date=2008-03-05|work=BBC News|access-date=2008-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20080305231537/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7278483.stm|archive-date=5 March 2008}}</ref> mbi rajonin e kontestuar të Nagorno-KarabakutKarabakhut<ref name="rferl">{{Cite news|url=http://www.rferl.org/featuresarticle/2008/03/06f6071c-c439-4c76-b389-928e9409de9b.html|title=Armenia/Azerbaijan: Deadly Fighting Erupts In Nagorno-Karabakh|date=2008-03-04|access-date=2008-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20080306000426/http://www.rferl.org/featuresarticle/2008/03/06F6071C-C439-4C76-B389-928E9409DE9B.html|archive-date=6 March 2008|publisher=Radio Free Europe/Radio Liberty}}</ref> që nga armëpushimi i vitit 1994 pas Luftës së Nagorno-KarabakutKarabakhut.
Burimet armene akuzuan Azerbajxhanin se po përpiqej të përfitonte nga trazirat e vazhdueshme në Armeni. Burime azerbajxhanase fajësuan Armeninë, duke pretenduar se qeveria armene po përpiqej të largonte vëmendjen nga tensionet e brendshme në Armeni.
Pas incidentit, më 14 mars [[Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara]] me një votim të regjistruarvotoi 39 vota pro, 7 kundër Rezolutës 62/243 të miratuar, duke kërkuar tërheqjen e menjëhershme të të gjitha forcave armene nga territoret e okupuara të Azerbajxhanit.
'''Dhuna e vitit 2010'''
Luftimi i shkurtit 2010 në Nagorno-Karabakh ishte një shkëmbim i shpërndarë të shtëna armësh që u bë më 18 shkurt në vijën e kontaktit që ndan forcat ushtarake azerbajxhanase dhe karabakh-armene. Azerbajxhani akuzoi forcat armene për gjuajtje në pozicionet e Azerbajxhanit afër fshatrave Tap Qaraqoyunlu, Qızıloba, Qapanlı, Yusifcanlı dhe Cavahirli, si dhe në malet e [[Agdam (rajon)|Agdam Rayon]] me armë të vogla zjarri përfshirë snajperë.<ref name="News">{{Cite news|url=http://www.news.az/articles/9542|title=Azerbaijan announces names of soldiers killed and wounded by Armenian fire|access-date=2010-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20100221014227/http://www.news.az/articles/9542|archive-date=21 shkurt 2010|publisher=News.az|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://new.eurasianet.org/departments/news/articles/eav021910.shtml|title=Azerbaijan: Baku Claims Three Dead in Karabakh Crossfire|work=Eurasianet|access-date=2010-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20110726041803/http://new.eurasianet.org/departments/news/articles/eav021910.shtml|archive-date=26 korrik 2011|url-status=dead}}</ref> Si rezultat, tre ushtarë azerbajxhanas u vranë dhe një u plagos.<ref>{{Cito web|url=http://www.rferl.org/content/Three_Azerbaijani_Soldiers_Killed_Near_NagornoKarabakh/1962175.html|title=Three Azerbaijani Soldiers Killed Near Nagorno-Karabakh|publisher=[[RFE/RL]]|accessdate=2010-11-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101127072308/http://www.rferl.org/content/Three_Azerbaijani_Soldiers_Killed_Near_NagornoKarabakh/1962175.html|archivedate=27 November 2010}}</ref>
Luftimet në Mardakert të vitit 2010 ishin një seri shkeljesh të armëpushimit të Luftës së Nagorno-KarabakutKarabakhut. Ato u zhvilluan përgjatë vijës së kontaktit që ndante [[Azerbajxhani]]n dhe forcat ushtarake etnike [[Armenët|armene të]] Republikës të panjohur, por ''de-fakto, të'' të pavarur të Nagorno-KarabakutKarabakhut. Të dy palët akuzuan tjetrën për shkelje të regjimit të armëpushimit. Këto ishin shkeljet më të rënda të armëpushimit (i cili ka filluar që nga viti 1994) në dy vjet dhe i la forcat armene me viktimat më të rënda që nga përleshjet në Mardakert të marsit 2008.
Midis vititviteve 2008 dhe 2010, 74 ushtarë u vranë nga të dy palët.<ref name="crisis">{{Cito web|title=Armenia and Azerbaijan: Preventing War|url=https://d2071andvip0wj.cloudfront.net/b60-armenia-and-azerbaijan-preventing-war.pdf|website=Europe Briefing N°60|publisher=[[International Crisis Group]]|date=8 February 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160520105841/http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/europe/caucasus/B60%20Armenia%20and%20Azerbaijan%20---%20Preventing%20War.pdf|archivedate=20 May 2016}}</ref>
'''Vazhdimi i luftimeve 2011–2013'''
Në fund të prillit 2011, përleshjet kufitare lanë të vdekur tre ushtarë të Nagorno-KarabakutKarabakhut,<ref>{{Cito web|url=http://www.armeniansworld.com/azerbaijan-goes-beyond-all-permissible-limits-two-artsakh-servicemen-killed/|title=Azerbaijan goes beyond all permissible limits, two Artsakh servicemen killed|publisher=Armeniansworld.com|accessdate=13 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140813200950/http://www.armeniansworld.com/azerbaijan-goes-beyond-all-permissible-limits-two-artsakh-servicemen-killed/|archivedate=13 August 2014}}</ref> ndërsa më 5 tetor, dy ushtarë azerbajxhanas dhe një ushtar armen u vranë.<ref name="deadly">{{Cito web|url=http://www.azatutyun.am/content/article/24350911.html|title=Armenia, Azerbaijan Report More Deadly Skirmishes|last=Vika Elchyan|website=ArmeniaDiaspora.com|accessdate=13 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923181254/http://www.azatutyun.am/content/article/24350911.html|archivedate=23 September 2015}}</ref> Gjatë gjithë vitit, 10 ushtarë armenë u vranë.<ref name="tolldown">{{Cito web|url=http://www.rferl.org/content/armenia_army_deaths_down_in_2011/24458025.html|title=Armenian Army Death Toll Down In 2011|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|accessdate=4 July 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150706181622/http://www.rferl.org/content/armenia_army_deaths_down_in_2011/24458025.html|archivedate=6 July 2015}}</ref>
Një vit më pas, përleshjet kufitare midis forcave të armatosura të [[Armenia|Armenisë]] dhe [[Azerbajxhani]]t ndodhën nga fundi i prillit deri në fillim të qershorit. Përleshjet rezultuan në vdekjen e pesë ushtarëve azerbajxhanas dhe katër armenë. Gjatë gjithë vitit 2012, 19 ushtarë azerbajxhanas dhe 14 ushtarë armenë u vranë.<ref name="disputed">{{Cito web|url=https://www.theguardian.com/world/2014/aug/04/nagorno-karabakh-clashes-azerbaijan-armenia|title=Bloody clashes between Azerbaijan and Armenia over disputed territory|website=the Guardian|accessdate=13 October 2014}}</ref> Një raport tjetër e vendos numrin e të vdekurve azerbajxhanas në 20.<ref name="restraints">{{Cito web|url=http://armenianweekly.com/2015/02/04/karabagh/|title=Loose Restraints: A Look at the Increasingly Shaky Karabagh Ceasefire|last=Hairenik|website=Armenian Weekly|accessdate=2015-02-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151022160959/http://armenianweekly.com/2015/02/04/karabagh/|archivedate=2015-10-22}}</ref>
=== Lufta Katër-ditore (2016) ===
Me kalimin e viteve, Azerbajxhani ishte duke u bërëbë i paduruarpadurueshëm me status quo-në. Në këtë drejtim, i shtyrë nga nafta dhe gazi, vendi u fut në një forcim ushtarak. Vetëm në vitin 2015, Baku harxhoi 3 miliardë dollarë në ushtrinë e saj, më shumë sesa tërë buxheti kombëtar i Armenisë.<ref name="openDem">{{Cito web|url=https://www.opendemocracy.net/od-russia/olesya-vartanyan-magdalena-grono/armenia-and-azerbaijan-collision-course-over-nagorno-karabakh|title=Armenia and Azerbaijan collision course over Nagorno-Karabakh|first=Olesya|last=Vartanyan|date=14 July 2017|publisher=openDemocracy|accessdate=14 July 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170714115035/https://www.opendemocracy.net/od-russia/olesya-vartanyan-magdalena-grono/armenia-and-azerbaijan-collision-course-over-nagorno-karabakh|archivedate=14 July 2017}}</ref>
Gjatë gjithë janarit dhe shkurtit 2016, katër armenë dhe katër ushtarë azerbajxhanas u vranë në luftime në kufirin e NK.<ref name="over20">{{Cito web|url=http://www.intellinews.com/over-20-armenian-and-azerbaijani-soldiers-killed-in-jan-feb-93829/|title=bne IntelliNews – Over 20 Armenian and Azerbaijani soldiers killed in Jan-Feb|accessdate=26 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161005004020/http://www.intellinews.com/over-20-armenian-and-azerbaijani-soldiers-killed-in-jan-feb-93829/|archivedate=5 October 2016}}</ref> Rasti i parë i vitit 2016 ishte një ushtar i NK, Aramayis Voskanian, i cili u vra nga zjarr snajperi azerbajxhanas, ndërsa shërbente në drejtimin lindor të Linjës së Kontaktit.<ref>{{Cito web|title=19-Year-Old NKR Serviceman Becomes First Armenian Casualty of 2016|url=http://armenianweekly.com/2016/01/11/first-armenian-casualty-of-2016/|website=Armenian Weekly|accessdate=2016-02-04|first=Weekly|last=Staff|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160125221236/http://armenianweekly.com/2016/01/11/first-armenian-casualty-of-2016/|archivedate=2016-01-25}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://asbarez.com/144200/azerbaijani-sniper-kills-armenian-soldier/|title=Azerbaijani Sniper Kills Armenian Soldier|website=Asbarez.com|accessdate=2016-09-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170201162939/http://asbarez.com/144200/azerbaijani-sniper-kills-armenian-soldier/|archivedate=2017-02-01}}</ref> Në mes të shkurtit, Jakobi Hambartsumyan, një bari armen nga Vazgenashen, u vra nga një snajper azerbajxhanas.<ref name="one">{{Cito web|title=Karabakh: One Armenian civilian killed by Azeri sniper – Karabakh {{!}} ArmeniaNow.com|url=http://www.armenianow.com/karabakh/69869/armenia_karabakh_civilian_death_azerbaijan_sniper|website=www.armenianow.com|accessdate=2016-02-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160213092157/http://www.armenianow.com/karabakh/69869/armenia_karabakh_civilian_death_azerbaijan_sniper|archivedate=2016-02-13}}</ref> Në mars, dy ushtarë azerbajxhanas dhe një armen u vranë në përleshjet përgjatë kufirit midis Azerbajxhanit dhe Armenisë.<ref name="twoservicemen">{{Cito web|url=http://www.rferl.org/content/karabakh-azerbaijani-soldier-killed-armenia/27640267.html|title=Azerbaijan: Two Servicemen Killed In Clashes With Armenian Army|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|accessdate=3 April 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160402101336/http://www.rferl.org/content/karabakh-azerbaijani-soldier-killed-armenia/27640267.html|archivedate=2 April 2016}}</ref><ref name="grenade">{{Cito web|url=http://times.am/?p=162110&l=en|title=Times.am – Armenian soldier fatally wounded and killed in Azerbaijani grenade explosion|last=Sargssyan Studio|accessdate=13 May 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160313104447/http://times.am/?p=162110&l=en|archivedate=13 March 2016}}</ref>
Midis 1 dhe 5 prill 2016, luftimet e rënda përgjatë vijës së frontit të NK lanë 88 ushtarë armenë dhe 31–92 ushtarë Azerbajxhanas të vdekur. Një armen dhe tre ushtarë Azerbajxhanas gjithashtu ishin të humbur. Për më tepër, 10 civilë (gjashtë azerbajxhanas dhe katër armenë) u vranë gjithashtu.<ref name="at92">{{Cito web|url=https://www.armenianow.com/en/karabakh/2016/04/14/armenia-casualties-update-karabakh-april/951/|title=Karabakh War Casualty Update: Armenia puts April death toll at 92|accessdate=2016-09-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160418231210/http://www.armenianow.com/en/karabakh/2016/04/14/armenia-casualties-update-karabakh-april/951/|archivedate=2016-04-18}}</ref><ref name="meydan">{{Cito web|url=https://www.meydan.tv/az/site/opinion/13405/|title=Siyahı: 93 hərbçi şəhid olub, 6 mülki şəxs dünyasını dəyişib (YENİLƏNİR)|website=Meydan TV|accessdate=2016-09-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170728135013/https://www.meydan.tv/az/site/opinion/13405/|archivedate=2017-07-28}}</ref> Gjatë përleshjeve, një helikopter ushtarak azerbajxhanas, 13 dron;dronë pa pilot u qëlluan<ref name="13th">{{Cito web|url=http://www.panarmenian.net/eng/news/209819/|title=Karabakh army downs 13th Azerbaijani drone|website=PanARMENIAN.Net|accessdate=2016-09-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161005010151/http://www.panarmenian.net/eng/news/209819/|archivedate=2016-10-05}}</ref> dhe një tank azerbajxhanas u shkatërruashkatërruan.<ref>{{Cito web|url=http://haqqin.az/news/67421|title=Минобороны Азербайджана назвало потери в боях|accessdate=26 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161004150436/http://haqqin.az/news/67421|archivedate=4 October 2016}}</ref>
=== Përplasjet e përtëritura kufitare (2016 – tash) ===
Një ushtar i NK u vra në aksion me forcat e Azerbajxhanit më 6 shkurt 2017.<ref name="asbarez.com">{{Cito web|url=http://asbarez.com/159972/armenian-serviceman-killed-another-wounded-by-azerbaijani-fire/|title=Armenian Serviceman Killed, another Wounded By Azerbaijani Fire – Asbarez.com|website=asbarez.com|accessdate=2017-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170823165138/http://asbarez.com/159972/armenian-serviceman-killed-another-wounded-by-azerbaijani-fire/|archivedate=2017-08-23}}</ref> Më 8 shkurt 2017, një ushtar i NK u vra dhe një tjetër u plagos në një shkëmbim zjarri me trupat azerbajxhanase përgjatë vijës së kontaktit. Me 24 shkurt 2017, forcat azerbajxhanase bombarduan pozicionet armene pranë fshatit Talish me artileri.<ref name="armenianweekly.com">{{Cito web|url=http://armenianweekly.com/2017/02/25/artsakh-forces-quell-largest-azerbaijani-attack-since-last-april/|title=Artsakh Forces Quell Largest Azerbaijani Attack Since Last April|last=Hairenik|date=25 February 2017|accessdate=12 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170823203005/https://armenianweekly.com/2017/02/25/artsakh-forces-quell-largest-azerbaijani-attack-since-last-april/|archivedate=23 August 2017}}</ref> Të nesërmen një shkëmbim i madh zjarri shpërtheu me forcat azerbajxhanase që po afroheshin te linjat armene në të njëjtën zonë, 5 ushtarë azerbajxhanas u vranë.<ref>{{Cito web|url=http://armenianweekly.com/2017/02/27/azerbaijan-confirms-soldier-deaths/|title=Azerbaijan Confirms Soldier Deaths, Retrieves Bodies from Neutral Zone|last=Hairenik|date=27 February 2017|accessdate=12 June 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170709071759/https://armenianweekly.com/2017/02/27/azerbaijan-confirms-soldier-deaths/|archivedate=9 July 2017}}</ref>
Më 15 maj 2017, një sistem mbrojtës ajrorOsaajror Osa i NK u dëmtua ose u shkatërrua nga një raketë e drejtuardirixhuar e nisur nga forcat azerbajxhanase.<ref>{{Cito web|url=https://au.news.yahoo.com/azerbaijan-destroys-armenia-air-defence-system-in-disputed-region-35527827.html|title=Azerbaijan destroys Armenia air defence system in disputed region|website=au.news.yahoo.com|accessdate=2019-02-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107230823/https://au.news.yahoo.com/azerbaijan-destroys-armenia-air-defence-system-in-disputed-region-35527827.html|archivedate=2019-01-07}}</ref> Më 20 maj 2017, një ushtar armen u vra në një zjarr me trupat azerbajxhanase, ushtria azerbajxhanase përdori granata antitank dhe zjarr mortajash 60 mm në aksion.<ref>{{Cito web|url=https://armenianweekly.com/2017/05/20/armenian-serviceman-karen-danielyan-killed-by-azerbaijani-fire/|title=Armenian Serviceman Karen Danielyan Killed by Azerbaijani Fire|last=Hairenik|date=20 May 2017|website=The Armenian Weekly|accessdate=23 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170823165502/https://armenianweekly.com/2017/05/20/armenian-serviceman-karen-danielyan-killed-by-azerbaijani-fire/|archivedate=23 August 2017}}</ref> Më 26 maj 2017, një ushtar i NK u vra në përleshje me forcat azerbajxhanase, duke përfshirë mortaja dhe lansime granatesh.<ref>{{Cito web|url=https://armenianweekly.com/2017/05/26/artsakh-serviceman-killed-by-azerbaijani-fire/|title=Artsakh Serviceman Killed by Azerbaijani Fire|last=Hairenik|date=26 May 2017|website=The Armenian Weekly|accessdate=23 August 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170823162627/https://armenianweekly.com/2017/05/26/artsakh-serviceman-killed-by-azerbaijani-fire/|archivedate=23 August 2017}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://www.panarmenian.net/eng/news/240680/|title=550 ceasefire violations by Azerbaijan registered over the past week|accessdate=2017-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170527123811/http://www.panarmenian.net/eng/news/240680/|archivedate=2017-05-27}}</ref> Më 16 qershor 2017 tre ushtarë të NK u vranë nga forcat azerbajxhanase.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan-conflict-idUSKBN1972Q2|title=Armenian-backed separatists say three soldiers killed by Azeri forces|last=Mkrtchyan|first=Hasmik|date=16 June 2017|work=Reuters|access-date=5 September 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170901025952/https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan-conflict-idUSKBN1972Q2|archive-date=1 September 2017|last2=Antidze|first2=Margarita|location=Yerevan}}</ref> Më 22 qershor 2017 katër ushtarë azerbajxhanas u vranë nga ushtarët e NK.<ref>{{Cite news|url=http://asbarez.com/164497/4-azerbaijani-soldier-killed-after-artsakh-forces-rebuff-attack/|title=4 Azerbaijani Soldiers Killed after Artsakh Forces Rebuff Attack|date=22 June 2017|access-date=12 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170708185358/http://asbarez.com/164497/4-azerbaijani-soldier-killed-after-artsakh-forces-rebuff-attack/|archive-date=8 July 2017}}</ref> Më 4 korrik, një grua azere dhe nipi i saj dy-vjeçar u vranë si rezultat i granatimeve nga forcat armene.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan-conflict-idUSKBN19Q1VG|title=Azeri woman and child killed by Armenian forces near Nagorno-Karabakh boundary: defense ministry|last=Mkrtchyan|first=Hasmik|date=4 July 2017|work=Reuters|access-date=12 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170709143830/http://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan-conflict-idUSKBN19Q1VG|archive-date=9 July 2017|last2=Antidze|first2=Margarita|location=Baku/Yerevan|last3=Bagirova|first3=Nailia}}</ref> Më 10 korrik 2017, një ushtar i NK u vra në granatime nga forcat azerbajxhanase.<ref>{{Cite news|url=https://news.am/eng/news/399672.html|title=Karabakh soldier killed in Azerbaijani fire|date=10 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710232429/https://news.am/eng/news/399672.html|archive-date=10 korrik 2017|location=Stepanakert|access-date=10 maj 2020|url-status=dead}}</ref> Më 25 korrik 2017, Azerbajxhani pretendoi se një prej ushtarëve të tij u plagos nga municioni i rënë nga një UCAV armene.<ref>{{Cito web|url=https://www.azernews.az/aggression/116699.html|title=Armenia again uses combat UAV against Azerbaijan|date=25 July 2017|accessdate=26 July 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170726100724/https://www.azernews.az/aggression/116699.html|archivedate=26 July 2017}}</ref> Më 31 gusht 2017, pozicionet ushtarake azerbajxhanase u gjuajtën dhe u granatuan nga pozicionet ushtarake armene. Ushtria armene po përdortepërdori mitraloz të kalibrit të madh.<ref>{{Cito web|url=http://en.apa.az/azerbaijan-military/azerbaijan-army-azerbaijani-armed-forces/armenia-breaks-ceasefire-with-azerbaijan-126-times.html|title=Armenia breaks ceasefire with Azerbaijan 126 times|date=1 September 2017|publisher=APA|accessdate=1 September 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612162233/http://en.apa.az/azerbaijan-military/azerbaijan-army-azerbaijani-armed-forces/armenia-breaks-ceasefire-with-azerbaijan-126-times.html|archivedate=12 June 2018}}</ref>
'''2018'''
Një ushtar i NK u vra nga një snajper azerbajxhanas afër vijës së kontaktit më 7 janar 2018.<ref>{{Cito web|url=https://www.rferl.org/a/nagornoi-karabakh-armenian-soldier-killed-chilingarian-azerbaijan/28962611.html|title=Military In Nagorno-Karabakh Says Soldier Killed By Azerbaijani Sniper|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|accessdate=2018-03-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180316115220/https://www.rferl.org/a/nagornoi-karabakh-armenian-soldier-killed-chilingarian-azerbaijan/28962611.html|archivedate=2018-03-16}}</ref> Një ushtar i NK u vra nga zjarri azerbajxhanas më 7 shkurt 2018.<ref>{{Cito web|url=https://armenianweekly.com/2018/02/08/another-artsakh-solider-killed-azerbaijani-fire-2/|title=Another Artsakh Soldier Killed by Azerbaijani Fire|first=Weekly|last=Staff|date=8 February 2018|website=The Armenian Weekly|accessdate=16 April 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180417023337/https://armenianweekly.com/2018/02/08/another-artsakh-solider-killed-azerbaijani-fire-2/|archivedate=17 April 2018}}</ref> Tre vullnetarë civilë u vranë në një operacion të deminimit në NK më 29 Marsmars 2018.<ref>{{Cito web|url=https://www.rferl.org/a/armenia-azerbaijan-nagorno-karabakh-halo-deminers-killed-car-mine/29132935.html|title=Three Killed In Nagorno-Karabakh Demining Group Operation|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|accessdate=2018-04-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180416053951/https://www.rferl.org/a/armenia-azerbaijan-nagorno-karabakh-halo-deminers-killed-car-mine/29132935.html|archivedate=2018-04-16}}</ref> Një ushtar i NK u vra nga zjarri azerbajxhanas më 9 prill 2018.<ref>{{Cito web|url=http://asbarez.com/171572/artsakh-soldier-killed-by-azerbaijani-shooting/|title=Artsakh Soldier Killed by Azerbaijani Shooting|date=9 April 2018|accessdate=16 April 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180417023224/http://asbarez.com/171572/artsakh-soldier-killed-by-azerbaijani-shooting/|archivedate=17 April 2018}}</ref> Një ushtar i NK u vra në një zjarr me forcat azeriane më 10 qershor 2018.<ref>{{Cito web|url=http://asbarez.com/172647/artsakh-soldier-killed-by-azerbaijani-shooting-2/|title=Artsakh Soldier Killed by Azerbaijani Shooting|date=11 June 2018|accessdate=22 June 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180622193227/http://asbarez.com/172647/artsakh-soldier-killed-by-azerbaijani-shooting-2/|archivedate=22 June 2018}}</ref> Në shtator 2018 një ushtar i ushtrisë armene u vra nga armë zjarri azerbajxhanas ndërsa shërbente në një pikë kufitare.<ref>{{Cito web|url=http://hetq.am/en/article/93119|title=Azerbaijani Gunfire Kills Armenian Soldier|website=Hetq.am|accessdate=2019-02-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190212070615/https://hetq.am/en/article/93119|archivedate=2019-02-12}}</ref> Në të njëjtin muaj, dy ushtarë të NK u vranë nga ushtria azerbajxhanase.<ref>{{Cito web|url=http://hetq.am/en/article/93221|title=Azerbaijani Gunfire Kills Artsakh Soldier|website=Hetq.am|accessdate=2019-02-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190212130935/https://hetq.am/en/article/93221|archivedate=2019-02-12}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://hetq.am/en/article/93416|title=Artsakh Soldier Dies from Gunshot Wound|website=Hetq.am|accessdate=2019-02-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190212130707/https://hetq.am/en/article/93416|archivedate=2019-02-12}}</ref>
== Viktimat ==
Megjithëse nuk ekzistojnë shifra të sakta të viktimave, deri në vitin 2009, rreth 3.000 njerëz, kryesisht ushtarë, ishinjanë vrarë, sipas shumicës së vëzhguesve. Në vitin 2008, luftimet u bënë më intensive dhe të shpeshta.<ref>{{Cito web|url=http://www.ecoi.net/local_link/238240/361172_de.html|title=Armenialiberty:Two Azeri Soldiers Killed In ‘Armenian Truce Violation’- ecoi.net – European Country of Origin Information Network|last=Armenialiberty|accessdate=2015-04-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150414005358/http://www.ecoi.net/local_link/238240/361172_de.html|archivedate=2015-04-14}}</ref> Me 72 vdekje të regjistruara gjatë gjithë vitit, 2014 u bë viti më ei përgjakshmepërgjakshëm që nga përfundimi i luftës.<ref name="restraints">{{Cito web|url=http://armenianweekly.com/2015/02/04/karabagh/|title=Loose Restraints: A Look at the Increasingly Shaky Karabagh Ceasefire|last=Hairenik|website=Armenian Weekly|accessdate=2015-02-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151022160959/http://armenianweekly.com/2015/02/04/karabagh/|archivedate=2015-10-22}}</ref> Sipas Unionit të të afërmve të Ushtarëve të Luftës në Artsakh që mungojnë në aksion, që nga viti 2014, 239 ushtarë nga NK mbeten të renditur zyrtarisht si të munguarhumbur.<ref>{{Cito web|url=http://www.stephenmbland.com/#!a-letter-from-stepanakert/c1owq|title=StephenMBland|accessdate=26 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161126132658/http://www.stephenmbland.com/#!a-letter-from-stepanakert/c1owq|archivedate=26 November 2016}}</ref>
{| class="wikitable"
! Viti
| 