[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Refuzoi 5 ndryshimet e fundit të tekstit (nga Esra Ahmetaj) dhe riktheu rishikimin 1953784 nga WikiBayer
No edit summary
Rreshti 1:
{{Infobox shkencëtar
{{Cung|mjekësia}}
| name = Louis Pasteur
| honorific_suffix = [[Fellow of the Royal Society|ForMemRS]]
| image = Louis Pasteur, foto av Paul Nadar, Crisco edit.jpg
| caption = Fotografi nga [[Nadar]]
| birth_date = 27 dhjetor 1822
| birth_place = [[Dole, Jura|Dole]], [[Jura (department)|Jura]], Francë
| death_date = 28 shtator 1895 (72 vjet)
| death_place = [[Marnes-la-Coquette]], Francë
| nationality = [[Francezët|Francez]]
| fields = {{Plainlist|
* [[Biologjia]]
* [[Mikrobiologjia]]
* [[Kimia]]}}
| workplaces = {{Plainlist|
* [[Universiteti i Strasburgut]]
* [[Universiteti i Lilles]]
* [[École normale supérieure (Paris)|École Normale Supérieure]]
* [[Instituti Pasteur]]}}
| alma_mater = {{ublist|[[École normale supérieure (Paris)|École Normale Supérieure]]|[[Universiteti i Parisit]]}}
| notable_students = [[Charles Friedel]]<ref>Asimov, ''[[Enciklopedia Biografike e Shkencës dhe Teknologjisë e Asimovit]]'' 2nd Revised edition</ref>
| awards = {{Plainlist|
* [[Legjioni i Nderit]]{{small|(1881)}}
* [[Medalja Rumford]] {{small|(1856)}}
* [[Fellow of the Royal Society|Anëtar i Huaj i Shoqërisë Mbretërore]] {{small|(1869)}}<ref name=formemrs>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows/|archivedate=March 16, 2015|url=https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows/|publisher=[[Royal Society]]|location=London|title=Fellows of the Royal Society|language=en}}</ref>
* [[Medalja Copley]] {{small|(1874)}}
* [[Medalja e Alberit (Royal Society of Arts)|Albert Medal]] {{small|(1882)}}
* [[Anëtar i Akademisë Kombëtare të Shkencave]] <small>(1883)</small>
* [[Çmimi Cameron për Teraptikë të Universitetit të Edinburgut]] <small>(1889)</small>
* [[Medalja Leeuwenhoek Medal]] {{small|(1895)}}
* [[Urdhëri i Medjidie]]<ref>{{cite web|title=II. Abdülhamid'in Fransız kimyagere yaptığı yardım ortaya çıktı|url=http://www.cnnturk.com/turkiye/ii-abdulhamidin-fransiz-kimyagere-yaptigi-yardim-ortaya-cikti?page=1|publisher=CNN Türk|language=tr|accessdate=29 dhjetor 2016}}</ref>}}
| signature = Louis Pasteur Signature.svg
}}
'''Louis Pasteur''', [[sqt.|lexo]] '''Lui Pastër''', ([[Dole, Jura|Dole]], [[27 dhjetor]] [[1822]] — [[Marnes-la-Coquette]], [[28 shtator]] [[1895]]) ishte një [[kimiaKimia|kimist]] [[FrancaFrancezët|francez]] i njohur për punën dhe përparimet që solli në [[Mikrobiologjia|mikrobiologji]]. Eksperimentet e tij konfirmuan [[Teoria mikrobike e sëmundjeve|teorinë e shkaktimit të sëmundjeve nga mikrobet]] dhe krijoi vaksinën kundër [[Sëmundja e tërbimit|sëmundjes së tërbimit]]. Gjithashtu u mor me zbulimin e [[Metoda dizinfektuese|metodave dizinfektuese]] nga ku del edhe metoda pasterizuese. Ai është renditur ndër tre më të mirët në fushën e [[Bakteriologjia|bakteriologjisë]] bashkë me [[Ferdinand Cohn]] dhe [[Robert Koch]] dhe njihet gjerësisht si "babai i mikrobiologjisë". Ai bëri disa zbulime edhe në [[Kimia|Kimi]]kimi, shumicën prej tyre në [[Asimetria|asimetrinë]] e [[Kristali|kristaleve]] dhe [[Racemizimi|racemizimit]]. Pasteri po ashtu zbuloi [[Jeta anaerobike|jetën anaerobike]] (mundësinë e disa mikrobeve që të zhvilloheshin pa oksigjen). Ai pati 5 fëmijë 3 prej të cilëve vdiqën nga semundja e Tifos.
 
{{biografi-cung}}Shumë shkencetarë nuk kishin rënë dakord me të për këto eksperimente por që të ishin dakord Lui Pasteri bëri eksperimente për këtë gjë dhe doli fitimtar. Pas kësaj të gjithë u pajtuam me eksperimentin e Lui Pasterit.
[[Skeda:Louis_Pasteur.jpg|thumb|Louis Pasteur]]
 
==Edukimi dhe jeta e hershme==
'''Louis Pasteur''', [[sqt.|lexo]] '''Lui Pastër''', ([[Dole]], [[27 dhjetor]] [[1822]] — [[Marnes-la-Coquette]], [[28 shtator]] [[1895]]) ishte një [[kimia|kimist]] [[Franca|francez]] i njohur për punën dhe përparimet që solli në [[Mikrobiologjia|mikrobiologji]]. Eksperimentet e tij konfirmuan [[Teoria mikrobike e sëmundjeve|teorinë e shkaktimit të sëmundjeve nga mikrobet]] dhe krijoi vaksinën kundër [[Sëmundja e tërbimit|sëmundjes së tërbimit]]. Gjithashtu u mor me zbulimin e [[Metoda dizinfektuese|metodave dizinfektuese]] nga ku del edhe metoda pasterizuese. Ai është renditur ndër tre më të mirët në fushën e bakteriologjisë bashkë me [[Ferdinand Cohn]] dhe [[Robert Koch]]. Ai bëri disa zbulime edhe në [[Kimia|Kimi]], shumicën prej tyre në asimetrinë e kristaleve. Pasteri po ashtu zbuloi [[Jeta anaerobike|jetën anaerobike]] (mundësinë e disa mikrobeve që të zhvilloheshin pa oksigjen). Ai pati 5 fëmijë 3 prej të cilëve vdiqën nga semundja e Tifos.
Louis Pasteur lindi më 27 dhjetor 1822 në një familje katolike me një lëkurëpunues të varfër. Ai ishte fëmija i tretë i Jean-Joseph Pasteur dhe Jeanne-Etiennette Roqui. Familja u transferua në Marnoz më 1826 dhe më pas në Arbois më 1827.<ref>{{cite book|last1=Debré|first1=Patrice|translator-last=Forster|translator-first=Elborg|title=Louis Pasteur|date=2000|publisher=JHU Press|location=Baltimore|language=en|isbn=978-0-8018-6529-9|pages=6–7|url=https://books.google.com/books?id=RzOcl-FLw30C&pg=PA6}}</ref><ref>{{cite book|last1=Robbins|first1=Louise|title=Louis Pasteur and the Hidden World of Microbes|date=2001|publisher=Oxford University Press|location=New York|language=en|isbn=978-0-19-512227-5|page=14|url=https://books.google.com/books?id=qUHuafXKKBEC&pg=PA14}}</ref> Pasteur hyri në shkollën fillore në vitin 1831.<ref>{{cite book|last1=Debré|first1=Patrice|translator-last=Forster|translator-first=Elborg|title=Louis Pasteur|date=2000|publisher=JHU Press|location=Baltimore|language=en|isbn=978-0-8018-6529-9|pages=8|url=https://books.google.com/books?id=RzOcl-FLw30C&pg=PA8}}</ref>
{{biografi-cung}}Shumë shkencetarë nuk kishin rënë dakord me të për këto eksperimente por që të ishin dakord Lui Pasteri bëri eksperimente për këtë gjë dhe doli fitimtar. Pas kësaj të gjithë u pajtuam me eksperimentin e Lui Pasterit.
 
==Jeta personale==
Pasteur u martua me Louise Pasteur (néé Laurent) në vitin 1849. Ajo ishte vajza e rektorit të Universitetit të Strasburgut dhe ishte asistente shkencore të Pasteur. Ata kishin pesë fëmijë së bashku, vetëm tre prej të cilëve mbijetuan deri në moshën e rritur.
 
Ai ishte një student mesatar në vitet e tij të hershme, dhe jo veçanërisht akademik, pasi interesat e tij ishin [[Peshkimi|peshkimi]] dhe [[Skicë (vizatim)|skica]]. Ai vizatoi shumë pastel dhe portrete të prindërve, miqve dhe fqinjëve të tij. Pasteur ndoqi shkollën e mesme në Collège d'Arbois. Në tetor 1838, ai u nis për në Paris për t'u bashkuar me Barbet e Pensionit, por u dëshpërua dhe u kthye në nëntor.
 
Në vitin 1839, ai hyri në Kolegjin Mbretëror në [[Besançon]] për të studiuar filozofi dhe fitoi diplomën Bachelor of Letters më 1840. Ai u emërua një tutor në kolegjin Besançon ndërsa vazhdonte një kurs shkencor me matematika speciale. Ai dështoi në provimin e tij të parë në vitin 1841. Ai arriti të kalonte gradën ''baccalauréat scienceique'' (shkencë e përgjithshme) në vitin 1842 nga Dijon por me një notë mediokre në kimi.
 
Më vonë në vitin 1842, Pasteur mori provimin e hyrjes për [[École normale supérieure (Paris)|École Normale Supérieure]]. Ai kaloi serinë e parë të testeve, por për shkak se renditja e tij ishte e ulët, Pasteur vendosi të mos vazhdojë dhe të provojë përsëri vitin e ardhshëm. Ai u kthye përsëri në Barbet Pensionale për t'u përgatitur për provën. Ai gjithashtu ndoqi mësimet në [[Lycée Saint-Louis]] dhe leksione të [[Jean-Baptiste Dumas]] në Sorbonne. Në vitin 1843, ai e kaloi provimin me një renditje të lartë dhe hyri në École Normale Supérieure. Në 1845 ai mori gradën ''licencié ès Sciences'' (Master i Shkencave). Në vitin 1846, ai u emërua profesor i fizikës në Collège de Tournon (tani quhet Lycée Gabriel-Faure) në Ardeche, por kimisti [[Antoine Jérôme Balard]] e kërkoi atë përsëri në École Normale Supérieure si një asistent i diplomuar i laboratorit (''agrégé préparateur''). Ai u bashkua me Balard dhe njëkohësisht filloi kërkimet e tij në [[Kristalografia|kristalografi]] dhe më 1847, ai paraqiti dy tezat e tij, njëra në kimi dhe tjetra në fizikë.
 
Pasi shërbeu për pak kohë si profesor i fizikës në Dijon Lycée më 1848, ai u bë profesor i kimisë në [[Universiteti i Strasburgut|Universitetin e Strasburgut]], ku u takua dhe iu afrua [[Marie Pasteur|Marie Laurent]], vajza e rektorit të universitetit më 1849. Ata u martuan më 29 maj 1849 dhe së bashku kishin pesë fëmijë, vetëm dy prej të cilëve mbijetuan deri në moshën e rritur; tre të tjerët vdiqën nga [[Ethe tifoje|tifoje]].
 
===Vdekja===
Në vitin 1868, Pasteur pësoi një goditje të rëndë në tru që paralizoi anën e majtë të trupit të tij, por ai u shërua. Një goditje në tru ose uremi më 1894 dëmtoi rëndë shëndetin e tij. Duke mos u shëruar plotësisht, ai vdiq më 28 shtator 1895, afër Parisit.<ref name="cohn">{{cite web | url=http://eri.louisville.edu/~eri/fos/interest1.html| title=Pasteur| author=Cohn, David V |publisher=University of Louisville| language=en| date=18 dhjetor 2006| accessdate=2 dhjetor 2007| quote=Fortunately, Pasteur's colleagues Chamberlain and Roux followed up the results of a research physician Jean-Joseph-Henri Toussaint, who had reported a year earlier that carbolic-acid/heated anthrax serum would immunize against anthrax. These results were difficult to reproduce and discarded although, as it turned out, Toussaint had been on the right track. This led Pasteur and his assistants to substitute an anthrax vaccine prepared by a method similar to that of Toussaint and different from what Pasteur had announced.}}</ref> Atij iu dha një [[Varrimi shtetëror|varrim shtetëror]] dhe u varros në [[Notre-Dame de Paris|Katedralen e Notre Dame]], por eshtrat e tij u rivendosën në Institutin Pasteur në Paris,<ref>{{cite book|last1=Frankland|first1=Percy|last2=Frankland|first2=Percy|title=Pasteur|date=1901|publisher=Cassell and Company|language=en|pages=217–219|url=https://archive.org/stream/pasteur00frangoog#page/n219/mode/2up}}</ref> në një qemer të mbuluar në përshkrimet e arritjeve të tij në mozaikët Bizantinë.
 
==Referimet==
{{reflist}}
 
[[Kategoria:Biografi]]
[[Kategoria:Kimistë francezë]]
[[Kategoria:Mikrobiologë]]
[[Kategoria:Lindje 1822]]
[[Kategoria:Vdekje 1895]]
[[Kategoria:Biologë francezë]]
[[Kategoria:Mikrobiologë francezë]]
[[Kategoria:Kimistë francezë]]
[[Kategoria:BiografiVaksinologë]]