Kryengritja e vitit 1847: Dallime mes rishikimesh

{{Infobox konflikt ushtarak|conflict=Kryengritja shqiptare e 1847|date=1839-1847|place=[[Pashalik of Yanina|Pashallëku i Janinës]], sot në Shqipërinë Jugore dhe Greqinë Veriore|result=Fitore osmane: kryengritja qëndroi gjer më 1847|combatant1={{flag|Ottoman Empire}}|combatant2=Kryengritës shqiptarë|commander2=[[Çelo Picari]]<br>[[Zenel Gjoleka]]}}'''Kryengritja shqiptare e 1847-ës''' ishte një kryengritje e shekullit të 19-të në jug të [[Shqipëria|Shqipërisë]] kundër [[Tanzimati|Tanzimatit]] osman, reforma të cilat  nisën më 1839 dhe po aplikoheshin gradualisht ndër viset shqiptare.

Qëllimi kryesor i reformave të Tanzimatit qe për të krijuar një aparat modern e të fortë pushteti lokal. Privilegjet e vjetra u shfuqizuan dhe taksat do të mblidheshin nga [[Perandoria Osmane|zyrtarët osmanë]], në vend të bejlerëve vendas shqiptarë.<ref name="Vickers">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=IzI0uOZ2j6gC&printsec=frontcover&dq=The+Albanians:+a+modern+history&hl=en&ei=1bOJTMCkG8GC8ga_sOCrAg&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=1&ved=0CCsQ6wEwAA#v=onepage&q&f=false|title=The Albanians: a modern history|last=Vickers|first=Miranda|publisher=I.B.Tauris|year=1999|isbn=1-86064-541-0|edition=3|page=25}}</ref>

Pas [[Kryengritja e Dervish Carës (1843-1844)|Kryengritjes së Dervish Carës]] më 1844, [[Porta e Lartë|Porta]] deklaroi aplikimin e reformave të Tanzimatit në Shqipërinë e jugut, shpallje që e bëri më 1846 në një ceremoni të organizuar në Janinë. Sanxhaqet shqiptare u riorganizuan. Por për vite me rradhë vendi ishte ndjenjë e pasoja shkatërruese të ekspeditave [[Ushtria osmane|ushtarake]] të Osmanëve. Në sanxhakun[[sanxhaku]]n e porsaformuar të Beratit, që përfshinte edhe kazatë e Vlorës, Mallakastrë, Skraparit dhe Përmetit, Hysen pashë Vrioni u caktua me detyrën e [[Mytesarifi|sanxhakbeut]]. Forca të mëdha ushtarake, disa prej të cilave ishin të komanduara nga Vrioni, nisën çarmatosjen e popullsisë dhe zhvatjen e taksave. Demir agë Vlonjati, një poet fetar i kohës, tregon se si "''më t'u qasur ekspedita turke, të gjithë njerëzit linin shtëpitë e tyre'' ''si të ishte murtajë.''" Zbatimi i dhunshëm i reformave, megjithëse në fillim vetëm në ca krahina, rriti pakënaqësinë e shqiptarëve ndaj [[Shqipëria osmane|sunduesve osmanë]] dhe u bënë gati për një tjetër kryengritje. Duke ndjerë rrezikun, qeveria osmane, ftoi krerët e Toskërisë në [[Manastiri (qytet)|Manastir]] për t'i bindur që të pranonin Tanzimatin. Njëlloj ndodhi edhe në [[Vilajeti i Janinës|Janinë]] ku u mblodhën afro 800 agallarë, kaçakë vendas dhe përfaqësues të qyteteve e institucioneve fetare.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=f4i4AAAAIAAJ&q=Historia+e+Shqip%C3%ABris%C3%AB:+Vitet+30+t%C3%AB+shek.+XIX-1912&dq=Historia+e+Shqip%C3%ABris%C3%AB:+Vitet+30+t%C3%AB+shek.+XIX-1912&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjykoSjkOPTAhVgF8AKHcERBmYQ6AEIJzAA|title=Historia e Shqipërisë: Vitet 30 të shek. XIX-1912|last=Pollo|first=Stefanaq|date=1983-01-01|publisher=Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Historisë|location=Albania|pages=129|language=sq}}</ref>

Në të njëjtën kohë 15,000 forca osmane nën serasqerin Imrahor Mehmet Emin Pashën, që kish zëvendësuar Darbkhor Reshit Pashën të vdekur më 25 janar 1847,<ref name="Thalloczy">{{Cite book|title=Vëzhgime iliro-shqiptare|last=Thallóczy|first=Lajos|authorlink=Lajos Thallóczy|publisher=Camaj-Pipa|year=2004|origyear=1916|isbn=99927-56-34-9|location=Shkodër|pages=173-174}}</ref> u dërguan nga [[Manastiri (qytet)|Manastirit]] për lehtësimin e rrethimit të Beratit. Në [[Ohri|Ohër]] një fuqi osmane prej 6000 burrash u thirr. Fuqitë osmane goditën forcat e Hekalit në qytetin e Beratit si dhe në të njëjtën kohë garnizoni [[Turqit|turk]] në kështjellën i sulmoi nga prapa. Forcat shqiptare. Nga Berati ushtria Osmane u përpoq të hynte në zemrën e rebelimit në rrethinën e Kurveleshit, nga shtegu i Kuçit ku forcat e Gjolekës ishin përqendruar. Ata i përballuan edhe njëherë forcat osmane. Në të njëjtën kohë të tjera forca osmane sulmuan Kurveleshin nga Mesapliku dhe një tjetër kolonë osmane zbarkoi në [[Himara|Himarë]], duke i rrethuar kështu burrat e Gjolekës, të cilët vazhduan rezistencën. Duke parë rezistencën e vështirë, Mehmed Reshid Pasha shpalli një amnisti dhe i ftoi të gjithë udhëheqësit për ta takuar atë në [[Zhulati|Zhulat]]. 85 burra që i besuan fjalës shkuan në vendtakim (mes të cilëve [[Hodo Nivica]] dhe krerë të tjerë) dhe u kapën. Pasi rezistenca e organizuar nuk mund të duronte më, forcat shqiptare u organizuan në çeta më të vogla. Forcat osmane hynë në rajonet e kryengritjes dhe mijëra njerëz janë arrestuar dhe deportuar, ndërsa Rrapo Hekali u dërgua në një burg në [[Manastiri (qytet)|Manastir]], ku ai ishte helmuar në dhjetor 30, 1847. Gjoleka me një grup të vogël luftëtarësh u tërhoqën në [[Greqia|Greqi]], e cila i dha fund kryengritjes.

Serasqeri urdhëroi të bëheshin shumë arrestume në parinë e jugut, u zunë Rapo e Hamid Hekali nga Berati, dy djem e dy nipër të Ismail bej Vlorës (gjyshit të [[Ismail QemalitQemali]]t), Yvejs Vasjari e tre djem të Tahir Abazit nga Tepelena, Tahir beu nga familja e Kapllan Pashës në Gjirokastër, Abdyl bej Koka, Çelo Picari e Sulo Kallapodhi nga Delvina, Alizot e Ahmet Dino nga Filai, Tahir Çapati nga Margëlliçi. Plot 16 krerë të kryengritjes u internuan në Konjë të Anadollit, të tjerët u falën me një ferman mbretëror më pas<ref name="Thalloczy" /> me ndërmjetësinë e Ismail Rahmi pashë Tepelenës, që u emërua vali në Janinë në vitin 1264 Hixhri (1858).<ref name=":0" />