[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
vNo edit summary
Rreshti 1:
[[Skeda:Staunton chess set.jpg|rightparapamje|230px]]
'''Shahu''' (nga [[Gjuha perse|persisht]] شاه ''Šāh'' "mbreti") është lojë strategjike për dy lojtarë, e luajtur mbi një tabelë katrore (e quajtur ''fusha e shahut'') e cila është e ndarë në 64 kuti, në formën 8x8. Një lojë që luhet nga miliona njerëz në mbarë botën, shahu besohet ta ketë zanafillën nga loja indiane e quajtur ''chaturanga'', diku pak para shekullit të VII-të. Shahu arriti në [[Evropa|Evropë]] nga [[Perandoria e Persisë|Persia]] dhe [[Arabia]] nga shekulli i 9-të, për shkak të pushtimit nga [[myslimanët]] të [[Gadishulli Iberik|Gadishullit Iberik]].
 
Loja nuk ka informacion të fshehur. Secili lojtar fillon me nga 16 gurë: një [[Mbreti (shah)|mbret]], një [[Mbretëresha (shah)|mbretëreshë]], dy [[Torra|torra]], dy [[Kali (shah)|kuaj]], dy [[Oficeri (shah)|oficerë]] dhe tetë [[Ushtari (shah)|ushtarë]]. Çdo figurë kryen levizje të ndryshme në fushë dhe figura më e fuqishme është mbretëresha dhe ajo më pak e fuqishme është ushtari. Qëllimi është zënia mat e mbretit të kundërshtarit duke e vendosur nën një kërcënim ta pashmangshëm. Deri sa të arrihet në këtë pikë (njohur si shah-mat), gurët e një lojtari përdoren për të sulmuar dhe marrë (ose eliminuar) gurët e kundërshtarit. Gjatë lojës, lojtarët mundohen të bëjnë shkëmbime të leverdisshme figurash si dhe të gjejnë mundësi për të përmirësuar pozicionin e gurëve në fushë. Përveç se me shah-mat, një lojtar mund të fitojë nëse kundërshtari dorëzohet ose nëse loja është me kohë, nëse atij i mbaron koha. Gjithashtu ka disa mënyra ku loja përfundon në barazim.
Rreshti 21:
|Pozicioni fillestar, ''rreshti i parë (në fund):'' torra, kali, oficeri, mbretëresha, mbreti, oficeri, kali dhe torra; ''rreshti i dytë:'' ushtarët
}}
[[Skeda:ChessStartingPosition.jpg|thumbparapamje|upright=1.0|left|Vendosja fillestare]]
Gurët e shahut ndahen në ''të bardhë'' dhe ''të zinj''. Gjithsej janë 16 gurë të bardhë: një mbret, një mbretëreshë, dy torra, dy oficerë, dy kuaj dhe tetë ushtarë, dhe po aq të zinj. Vendosja fillestare e gurëve tregohet në diagramë dhe në foto. Lojtari që luan me gurët e bardhë quhet ''i bardhi'' dhe lojtari tjetër që luan me gurët e zinj, ''i ziu''. Loja luhet në një tabelë që përbëhet nga tetë rreshta, të shënuar me numrat nga ''1'' në ''8'' dhe tetë kolona të shënuara me gërmat nga ''a'' në ''h''.
<div style="clear:left;"></div>
Rreshti 121:
* Kali mund të lëvizë në një kuti të lirë përpara në të njëjtën kolonë, ose në lëvizjen e tij të parë dy kuti përpara, në mënyrë që të dyja kutitë të jenë të lira (pikat e bardha në diagram); ose ushtari mund të eliminojë një gur të kundërshtarit duke lëvizur një kuti përpara në mënyrë diagonale në një kolonë fqinje ("x"-et e zeza). Ushtari ka dy lëvizje të veçanta: ''en passant'' dhe ''promovimi''.
{{clear left}}
 
===Rrokada===
[[FileSkeda:ChessCastlingMovie en.svg|thumbparapamje|upright=0.95|Shembuj të rrokadës ([https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/ChessCastlingMovie_en.svg shiko animimin])]]
Një herë gjatë lojës, mbreti mund të kryejë një lëvizje të veçantë, e njohur si ''rrokada''. Rrokada konsiston në lëvizjen e mbretit dy kuti përgjatë rreshtit të parë drejt njërës prej torrave në rreshtin e parë dhe më pas në lëvizjen e torrës në kutinë e fundit ku mbreti kaloi. Rrokada lejohet nëse plotësohen këto kushte:<ref name="FideLawsOfChess"/>
* As mbreti dhe as torra nuk kanë lëvizur më parë gjatë lojës.
Line 131 ⟶ 130:
===''En passant''===
{{anchor|en passant}}
[[FileSkeda:ChessPawnSpecialMoves.gif|thumbparapamje|leftmajtas|upright=1.15|Shembuj të lëvizjeve të ushtarit: <br />(''majtas'') [[Promovimi]]; (''djathtas'') ''[[en passant]]'']]
Kur një ushtar lëviz dy kuti përpara dhe në kutinë ngjitur me kutinë ku do të vendoset ky ushtar, në kolonën fqinje, gjendet një ushtar kundërshtar, atëherë ushtari kundërshtar mund ta eliminojë ''en passant'', duke lëvizur në kutinë të cilën ushtari e kaloi, pra ushtari kundërshtar e elimonon njëlloj sikur ai të kishte lëvizur vetëm një kuti. Kjo mund të bëhet vetëm direkt pas lëvizjes së ushtarit dy kuti dhe jo më vonë gjatë lojës. Për shembull, në diagramën e animuar ushtari i zi lëviz dy kuti, nga g7 në g5, dhe ushtari i bardhë në f5 mund ta marrë ''en passant'' në g6 (por vetëm direkt pas lëvizjes së ushtarit të zi).
 
Line 155 ⟶ 154:
 
Qëllimi i lojës është zënia mat e kundershtarit (njohur si shah-mat); kjo ndodh kur mbreti është nën sulm dhe nuk ka asnjë lëvizje të mundshme për t'i shpëtuar shahut. Asnjëherë gjatë lojës, nuk lejohet që lojtari ta vendosë ose ta lërë mbretin e tij në shah. Në lojërat e zakonshme, zakonisht thuhet "shah" kur vendos mbretin e kundërshtarit në shah, por nuk është e detyrueshme sipas rregullave të shahut dhe një gjë e tillë zakonisht nuk bëhët në turnetë e shahut.<ref>{{Cite book|last=United States Chess Federation.|title=U.S. Chess Federation's official rules of chess|others=Just, Tim., Burg, Daniel B.|year=2003|isbn=0-8129-3559-4|edition=5th|location=New York|oclc=52859422}}</ref>
 
 
 
== Garat sportive ==
Line 180 ⟶ 177:
 
* [[Lista e shahistëve shqiptarë]]
 
== Referimet ==
<references />
 
== Lidhje të jashtme ==
Line 197 ⟶ 191:
* [http://www.chessvariants.org Fleta rreth shahut]
* [https://web.archive.org/web/20051030152311/http://wikisophia.org/wiki/Wikitex_Chess WikiTeX chess] - Ndihmesa për redaktimin e artikujve në Wikipedia që kanë të bëjnë me Shah
 
== Referimet ==
<references />
 
{{sport}}