Kisha Bizantine Italo-Arbëreshe: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Kuschln (diskuto | kontribute) |
Gspata (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Byzantine mosaic of Christ Pantocrator.jpg|parapamje|Mozaiku i Krishtit i Gjithëpushtetshëm në [[Kisha e Shën Kollit së Arbëreshëve|Kishën e Shën Kollit së Arbëreshët]] në [[Palermo|Palermë]], [[Siçili]].]]
'''Kisha Bizantine Arbëreshe''', thënë më thjeshtësisht '''Kisha Greko-Katolike Arbëreshe'''<ref>[https://books.google.it/books?id=E-1gDwAAQBAJ&pg=PT256&lpg=PT256&dq=vescovi+ordinanti+per+gli+albanesi+di+calabria&source=bl&ots=bEpVTrZxHK&sig=ACfU3U3Jtr3h4LU8NHrmY7r3kC0xs9-32g&hl=it&sa=X&ved=2ahUKEwiKj_2IzfXnAhXIw6YKHQGpCKAQ6AEwAnoECAkQAQ#v=onepage&q=vescovi%20ordinanti%20per%20gli%20albanesi%20di%20calabria&f=false Alberto Elli, ''Breve storia delle Chiese cattoliche orientali'' (II Ed.).]</ref> dhe e njohur si '''Kisha Italo-Shqipëtare'''<ref>[https://www.vaticannews.va/sq/kisha/news/2020-01/ne-kishen-e-arberesheve-ne-rome-papa-benedikti-xiv-dhe-kisha-it.html ''Në kishën e arbëreshëve në Romë: Papa Benedikti XIV dhe Kisha Italo-shqiptare'', në vaticannews]</ref> (në [[Gjuha italiane|italisht]]: ''Chiesa Italo-Albanese''<ref>[http://atlasofchurch.altervista.org/chiesacattolica/chiesecattolicheorientali/italoalbanesi.htm Chiese Cattoliche Orientali, ''Chiesa Italo-Albanese'', në atlasofchurch.altervista.org]</ref>), është një nga 23
[[Kisha|Kishë]] e veçantë që është autonome (''sui juris'') në kungim me Ipeshkvit të [[Roma|Romës]], ruan strukturën, disiplinën, [[Liturgjia hyjnore në kishën ortodokse|liturgji]]n dhe traditen e tyre (bizantine) si e praktikuar nga [[Kisha Ortodokse]] dhe Kishat katolike bizantine të lindjës. Anëtarët e saj janë të drejtuar nga një grup komunitetesh shqiptarë ([[arbëreshët]]) historikisht të pranishëm nga shekulli i pesëmbëdhjetë në vendet e [[Italia|Italisë]] së jugut ([[Abruco]], [[Apulia]], [[Bazilikata]], [[Molize]], [[Kalabria]]) dhe e [[Sicilia|Siçilisë]], në mënyrë që të ndjekin - për traditën e lashtë - [[Perandoria Bizantine|ritin bizantin]]<ref>Duke përdorur ritin bizantin (quajtur grek) dhe gjuhën e lashtë greke (gjuha që ishte kryesore e të gjithë popujve në traditën e Kishave lindore) dhe gjuhën arbërishte (gjuha amtare e komunitetit).</ref>.
Rreshti 56:
Për të arsimuar klerikët e këtyre "grekëve", kështu si ishin njohur arbëreshët dikur pse praktikojnë "ritin grek", Papa [[Gregori XIII]] themeloi në [[1577]] në Romë "Kolegjin Grek" të Shën Athanasit<ref>[http://www.jemi.it/index.php/arberia-katundet/katundet/storia/1387--sp-378/510-discorso-di-papa-paolo-vi-in-occasione-del-iv-centenario-del-collegio-greco-di-roma ''Discorso di Papa Paolo VI in occasione del IV centenario del Collegio Greco di Roma'', në jemi.it]</ref>, i cili shërbeu për arbëreshët e Italisë dhe gjithashtu për katolikët bizantinë të Lindjes dhe për Ruthenianët, derisa u krijua një kolegj i veçantë për qëllimin e fundit nga Papa Leo XIII. Ndër alumni i Shën Athanasit ishte dhe dollën shumë intelektual, si famshmi Papa [[Llukë Matrënga|Lekë Matrënga]].
[[Skeda:Copertina Nilo Borgia, I monaci Basiliani d'italia in Albania.jpg|
Në katundi arbëresh [[Ferma (Itali)|Ferma]] ishte Seminarin e Sh. Pjetër dhe Palit, që ekzistonte nga viti 1663, i ngritur nga ''Propaganda Fide'' për të furnizuar priftërinj për Shqipërinë. Ajo u shtyp në 1746.
Rreshti 80:
=== Liturgjin dhe festat ===
[[Skeda:Matrimonio italo-albanese in Calabria.jpg|parapamje|upright=0.7|Martesa arbëreshe në [[Strigari]] (''San Cosmo Albanese''), Kalabri.]]
Për besimtarët arbëreshë pasuria e simbolikës së ritit bizantin nuk është asgjë tjetër veçse një mjet për njohjen e thjeshtë dhe të menjëhershme të Zotit. Liturgjitë e shenjta janë ato të shkruara nga Atrave e Kishës: ajo e Shën Vasilit për të parin e janarit, mbrëmjen para e Krishtlindjeve dhe Epifanisë (Ujët e pagëzuam) në fund të agjërimit, të dielave të Kreshmës dhe të Enjten dhe të Shtunën e Madhe; dhe atë të Shën Gjon Gojartit në raste të tjera.
| |||