Abdyl Hamiti II: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
vNo edit summary Etiketa: Manual revert |
vNo edit summary Etiketa: Reverted |
||
Rreshti 1:
{{Infobox mbretër|native name=عبد الحميد ثانی <br> `Abdü’l-Ḥamīd-i sânî|titulli=Kalif i Islamit, Amir
'''Abdyl Hamiti II''' ([[Osmanishtja|osmanisht]]: عبد الحميد ثانی, ''`Abdü’l-Ḥamīd-i sânî''; [[Gjuha turke|turqisht]]: ''İkinci Abdülhamit''; 21 shtator 1842 – 10 shkurt 1918) ishte [[sulltani]] i 34-të i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]]. Ai sundoi që nga 31 gushti 1876 derisa u rrëzua nga froni menjëherë pas [[Xhonturqit|Revolucionit xhonturk]] të vitit 1908, gjëgjësisht më 27 prill 1909. Në pajtim me marrëveshjen e bërë me Osmanët e rinj (''Yeni Osmanlılar''), ai shpalli të parën kushtetutë osmane më 23 dhjetor 1876,<ref name="britannica.com">{{cite web|title=Abdulhamid II {{!}} biography - Ottoman sultan|language=en|url=http://www.britannica.com/biography/Abdulhamid-II|accessdate=29 shtator 2015}}</ref> e cila ishte një shenjë e të menduarit përparimtar të tij që shënoi sundimin e tij të hershëm. Më vonë, megjithatë, ai vuri re ndikimin perëndimor mbi çështjet osmane dhe duke cituar mosmarrëveshjet me parlamentin, pezulloi kushtetutën afatshkurtër dhe parlamentin në vitin 1878 dhe arriti të marrë fuqi dhe kontroll shumë efektiv.
[[Skeda:Portrait_of_Abdul_Hamid_II_of_the_Ottoman_Empire.jpg|parapamje|majtas|Abdylhamit Hani në rini]]
Modernizimi i Perandorisë Osmane ndodhi gjatë sundmit të tij, që përfshinte reformën e burokracisë, zgjerimin e Hekurudhës së [[Rumelia|Rumelisë]] dhe Hekurudhës së [[Anadolli]]t dhe ndërtimin e Hekurudhës së [[Bagdadi]]t dhe Hekurudhës së [[Hixhazi]]t ([[Meka]] dhe [[Medina]]). Përveç kësaj, u krijua një sistem për regjistrimin e popullsisë dhe kontrollin e shtypit së bashku me ligjin e parë modern vendas për shkolla në vitin 1898. Më të gjerat nga këto reforma ishin në arsim: u krijuan shumë shkolla profesionale, duke përfshirë Shkollën e Drejtësisë, Shkollën e Arteve, Shkollën e Tregtisë, Shkollën e Inxhinierisë Civile, Shkollën Veterinare, Shkollën Doganore, Shkollën e Bujqësisë, Shkollën Gjuhësore etj. Universiteti i Stambollit, megjithëse i mbyllur nga Abdyl Hamiti në vitin 1881, u rihap në vitin 1900 dhe një rrjet i shkollave të mesme, fillore dhe ushtarake u shtri në të gjithë perandorinë. Sistemet hekurudhore dhe telegrafike u zhvilluan kryesisht nga firma gjermane.<ref name="britannica.com" /> Midis viteve 1871 dhe 1908, [[Porta e Lartë]] kështu "arriti një shkallë të re të elaborimit dhe artikulimit organizativ".<ref>Carter Vaughn Vaughn Findley, 'Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire: The Sublime Porte, 1789-1922,' Chapter, 6, 'Restoring political balance: the first constitutional period and return to sultanic dominance.'</ref><ref>{{cite web|title=Abdul Hamid II Collection -About this Collection- Prints & Photographs Online Catalog (Library of Congress)|url=http://www.loc.gov/pictures/collection/ahii/|website=www.loc.gov|language=en|accessdate=2015-09-30}}</ref>
Për më tepër, Abdyl Hamiti II u sulmua shpesh dhe u quajt "sulltani i kuq" nga gazetarët perëndimorë pro-[[Sionizmi|sionistë]], për shkak të masakrave të kryera kundër [[Armenët|armenëve]] gjatë sundimit të tij dhe për shkak të pretendimeve të rreme sipas tyre për përdorimin e policisë sekrete për të heshtur disidentët dhe [[Mustafa Qemal Ataturku|republikanizmin]].<ref name="NYtimes25April1909">{{cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9501E1D8173EE033A25756C2A9629C946897D6CF&scp=9&sq=abdul+the+damned&st=p|title=Sultan beaten, capital falls, 6,000 are slain|date=25 prill 1909|newspaper=[[The New York Times]]|language=en}}</ref><ref name="Hamamdjian2004">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=oV95BIPvGYwC&pg=PR11|title=Vahan's Triumph: Autobiography of an Adolescent Survivor of the Armenian Genocide|author=Vahan Hamamdjian|publisher=iUniverse|language=en|year=2004|isbn=978-0-595-29381-0|page=11}}</ref> Këto iniciativa çuan në një përpjekje të dështuar për ta vrarë në vitin 1905.<ref name="Panossian2013">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=cEL-CuhdWU4C&pg=PA165|title=The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars|author=Razmik Panossian|date=13 gusht 2013|publisher=Columbia University Press|language=en|isbn=978-0-231-13926-7|page=165}}</ref> Sadrazemi i fundit ishte shqiptari [[Ferid pashë Vlora]].
Si pasojë e gjendjes përkeqësuese të Perandorisë Osmane pas rrëzimit të Abdyl Hamitit, Rıza Tevfik Bölükbaşı, i cili ishte anëtar i Komitetit të Bashkimit dhe Përparimit (''İttihat ve Terakki Cemiyeti''), i cili rrëzoi nga froni Abdyl Hamitin II, shkroi një poemë të quajtur "İstimdad", e cila tregon pendim e [[Turqit|turqve]] në lidhje me rrëzimin e Abdyl Hamitit.<ref>{{Cite book|title=Lions of the golden apple|language=en|last=Effendi|first=Ayberk|publisher=Haqqbutler|year=2011|isbn=|location=Gjermani|pages=167–170|via=}}</ref>
Line 14 ⟶ 15:
[[Kategoria:Sulltanët e Perandorisë Osmane]]
[[Kategoria:Mbrojtësi i Dy Xhamive të Shenjta]]
[[Kategoria:Lindje 1842]]
[[Kategoria:Vdekje 1918]]
| |||