Wikipedia

Murati I: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
vNo edit summary
Etiketa: Manual revert
No edit summary
Rreshti 1:
Murad I (turqisht osmanisht: مراد اول; turqisht: I. Murad, Murad-ı Hüdavendigâr (i mbiquajtur Hüdavendigâr, nga persisht: خداوندگار, i romanizuar: Khodāvandgār, lit. 'devotee of God' - që do të thotë "sovran" në këtë kontekst) ); 29 qershor 1326 - 15 qershor 1389) ishte Sulltani Osman nga 1362 në 1389. Ai ishte një bir i Orhan Gazi dhe Nilüfer Hatun. Murad I erdhi në fron pas vdekjes së vëllait të tij të madh Sulejman Pasha.
{{joref|data=korrik 2020}}
 
{{Infobox mbretër
Murad I pushtoi Adrianopojën, e quajti Edirne, [2] dhe në 1363 e bëri atë kryeqytet të ri të Sulltanatit Osman. [3] Pastaj ai zgjeroi më tej mbretërinë osmane në Evropën Juglindore duk
 
e futur pjesën më të madhe të Ballkanit nën sundimin Osman dhe i detyroi princat e Serbisë së Jugut dhe Bullgarisë si dhe perandorin e Romës Lindore John V Palaiologos që t'i paguanin atij haraç. Murad I administrativisht e ndau sulltanatin e tij në dy provinca të Anadollit (Azia e Vogël) dhe Rumelisë (Ballkani).
 
 
Tituj
 
Sipas burimeve osmane, titujt e Murad I përfshijnë Beun, Emîr-i a'zam (Emiri i Madh), Ghazi, Hüdavendigâr, Khan, Padishah, Sultânü's-selâtîn (Sulltani i sulltanëve), Melikü'l-mülûk (Maliku i malikëve) , ndërsa në burimet bullgare dhe serbe ai quhej Car. Në një dokument gjenovez, ai u referua si dominus armiratorum Turchie (Mjeshtri Zot i Turqve). [4]
 
Personalitet
 
Murad I ishte analfabet dhe nuk mund të nënshkruaja as emrin e tij. Në 1353, Murad I nënshkroi një traktat duke e zhytur dorën e tij në bojë dhe duke i bërë përshtypje me shenjat e gishtave. [5]
 
 
 
Luftërat
 
Harta e pushtimeve të Murad I
 
Murad luftoi kundër beylikut të fuqishëm të Karamanit në Anadoll dhe kundër serbëve, shqiptarëve, bullgarëve dhe hungarezëve në Evropë. Në veçanti, një ekspeditë serbe për të dëbuar turqit nga Adrianopoja e udhëhequr nga vëllezërit serbë Mbreti Vukašin dhe Despot Uglješa, u mund në 26 Shtator 1371, nga toger i dytë i aftë i Muradit, Lala Şâhin Paşa, guvernatori i parë (bejlerbeu) i Rumeli. Në vitin 1385, Sofja ra në duart e Osmanëve. Në 1386 Princi Lazar Hrebeljanoviç mundi një forcë osmane në betejën e Pločnikut. Ushtria Osmane pësoi humbje të mëdha dhe nuk ishte në gjendje të kapte Niçin gjatë kthimit.
 
Beteja e Kosovës
 
Varri i Sulltan Muradit në fushën e Kosovës
 
Varri i Sulltan Muradit
 
Në 1389, ushtria e Murad mundi Ushtrinë Serbe dhe aleatët e saj nën udhëheqjen e Lazarit në Betejën e Kosovës. Ka llogari të ndryshme nga burime të ndryshme në lidhje me kohën dhe mënyrën se si u vra Murad I. Burimet bashkëkohore kryesisht theksuan se beteja u zhvillua dhe se të dy Princi Llazar dhe Sulltani humbën jetën në betejë. Provat ekzistuese të historive dhe spekulimeve shtesë se si vdiq Murad I u shpërndanë dhe u regjistruan në shekullin e 15-të dhe më vonë, dekada pas ngjarjes aktuale. Një burim perëndimor thotë se gjatë orëve të para të betejës, Murad I u vra nga fisniku dhe kalorësi serb Millosh Obiliq me thikë. [6] [7] Shumica e kronistëve osmanë [nevojitet citimi] (përfshirë edhe Dimitrie Cantemir) [8] deklarojnë se ai u vra pas përfundimit të betejës ndërsa po shkonte rreth fushës së betejës. Djali i tij i madh Bayezid, i cili ishte në krye të krahut të majtë të forcave osmane, mori drejtimin pas kësaj.
 
Djali tjetër i tij, Yakub Beu, i cili ishte në krye të krahut tjetër, u thirr në çadrën e qendrës së komandës së Sulltanit nga Bayezid, por kur arriti Yakub Beu ai u mbyt, duke lënë Bayezid si pretendentin e vetëm të fronit.
 
Në një letër nga senati i Firences (shkruar nga Coluccio Salutati) drejtuar Mbretit Tvrtko I të Bosnjës, i datës 20 Tetor 1389, u përshkrua vrasja e Murad I (dhe Jakub Beut). Një parti prej dymbëdhjetë zotërish serbë çau rrugën e tyre nëpër linjat osmane duke mbrojtur Murad I. Njëri prej tyre, me sa thuhet Miloš Obilić, kishte arritur të kalonte në çadrën e Sulltanit dhe ta vriste atë me thika me shpata në fyt dhe bark. [9] [ faqe e nevojshme]
 
Organet e brendshme të Sulltan Muradit u varrosën në fushën e Kosovës dhe qëndrojnë deri më sot në një cep të fushës së betejës në një vend të quajtur Meshed-i Hudavendigar i cili ka fituar një rëndësi fetare nga myslimanët vendas. Beenshtë vandalizuar midis viteve 1999–2006 dhe rinovuar së fundmi. Eshtrat e tij të tjera u bartën në Bursa, kryeqyteti i tij Anadoll dhe u varrosën në një varr në kompleksin e ndërtuar në emrin e tij. [10]{{Infobox mbretër
| emri = Murati i I<br>مراد اول
| titulli = Sulltan Murati I
| figura = https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.biyografya.com%2Fbiyografi%2F16765&psig=AOvVaw2K8IiUTjns6gJFa3m1ESfS&ust=1611833855649000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCMiCnJ2DvO4CFQAAAAAdAAAAABAD
| tekst_titulli =
| më_shumëalt =I 3-I SULLTAN I PERANDORISE OSMANE
| figura_përshkrimi = https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.biyografya.com%2Fbiyografi%2F16765&psig=AOvVaw2K8IiUTjns6gJFa3m1ESfS&ust=1611833855649000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCMiCnJ2DvO4CFQAAAAAdAAAAABAD
| lloji =
| figura = Murat Hüdavendigar.jpg
| figura_madhësia =
| imgw =
| alt =
| figura_përshkrimi = Murati
 
| vazhdimësia = I 3-të [[Sulltani|Sulltan]]
| tekst_vazhdimësia =
| mbretërimi = 1362-1389
| lloji_mbretërimit = Mbretërimi
| kurorëzimi =
| lloji_kurorzimit =
| paraardhës = [[Orhani i I]]
| lloji_paraardhësit= PasardhësiOrhani I
| regjent =
| lloji_regjentit =
| pasardhës = [[Bajaziti i I]]
| lloji_pasardhësit = PasardhësiBejaziti I
 
| bashkëshort =Gülçiçek Hatun
Thamara Hatun
| lloji_bashkëshort =
Paşa Melek Hatun
| consort =
| fëmijë =
| fëmijë_link =
| fëmijë_pipe =
| emri_plotë =
| era_emri =
| era_data =
| emri_mbretërimit =
| emri_postum =
| emri_tempull =
| shtëpia = [[Osmanllinjtë|Shtëpia e Osmanët]]
| lloji_shtëpia =
| babai = Orhani
| nëna =
| emri_lindjes =
| data_lindjes = 29 qershor, 1326
| vendi_lindjes = [[Amasia]]
| data_vdekjes = 15 qershor, 1389
| vendi_vdekjes = [[Fushë Kosova]]
| data_varrimit =
| vendi_varrimit = [[Tyrbja e Sulltan Muratit]], Fushë Kosova
| religjioni = [[Islami]]
| profesioni =
| lloji_nënshkrimi =
| nënshkrimi =
}}
ltan Bajazit
'''Murati i I''' supozohet se është i lindur më [[1326]] dhe jetoi gjer më [[1389]]. Ishte [[sulltan]] i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]].
 
== Prejardhja ==
Ka ardhur në botë nga zonja Nilyfer dhe [[Orhani i I]].
 
== Beteja e Fushëkosovës (1389) ==
Në vitin 1389, sulltan Murati përfitoi nga trazirat në [[Kostandinopoja|Bizant]] dhe u nis për në [[Kosovë]]. Synimi i tij nuk ishte marrja e Kosovës, por ajo e [[Ballkani]]t për të mbledhur [[Perandoria Bizantine|bizantinët]] në një territor më të ngushtë.
 
Kështu sulltan Murati mblodhi [[jeniçer]]ë e [[Spahiu|spahinj]] për t'u nisur në betejën e radhës. Kur mbërritën, filloi një kasaphanë e vërtetë. Mendohet se [[kosovarët]] luftonin më keq se barbarët, me shkëmbinj dhe me pemë (duke i rrokullisur ato kundrejt armikut). Por sulltan Murati mori pjesë në betejë duke luftuar trimërisht. Një luftëtar i zoti [[Serbët|serb]], [[Millosh Kopiliqi]], nxorri kamën nga brezi dhe ia nguli sulltanit osman. Edhe pse sulltan Murati vdiq, [[Osmanllinjtë|osmanët]] e fituan betejën.
 
Sulltan Murati u pasua nga sulltan Bajaziti.
 
[[Kategoria:Sulltanët e Perandorisë Osmane]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Murati_I"