Isak Njutoni: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Refuzoi 3 ndryshimet e fundit të tekstit (nga 109.69.160.231) dhe riktheu rishikimin 2159524 nga Kazanü Etiketa: Manual revert |
→Jeta: Përkthime nga faqja në anglisht |
||
Rreshti 28:
Njutoni formuloi ligjet e levizjes dhe gravitetit universal që dominoi pikëpamjen e shkencëtarëve të universit fizik gjatë tre shekujve të ardhshëm . Ai gjithashtu tregoi se nocionii i objekteve në tokë dhe trupave qiellorë mund të përshkruhet nga të njëjtat parime. Njutoni ka ndërtuar teleskopin e parë praktik që reflekton dhe zhvilloi teorine e ngjyrës në bazë të vëzhgimit se një prizëm zbërthen dritën e bardhë në shumë ngjyra të spektrit të dukshem. Ai ka formuluar edhe një ligj empirik të ftohjes dhe ka studiuar shpejtësinë e zërit.
Në Principia, Njutoni formuloi ligjet e lëvizjes dhe gravitetin universal që formësoi këndvështrimet shkencore kryesore deri sa u zëvendësua nga [[Teoria e relativitetit|Teoria e Relativitetit]]. Njutoni përdori shpjegimet e tij matematike të gravitetit për të derivuar ligjet e lëvizjes së planeteve të Keplerit, llogaritur baticat, trajektoret e kometave, precedentët e ekuinikseve dhe fenomeneve të tjera natyrore, duke zvenitur më tej dyshimet për heliocentricitetin e Sistemit Diellor. Ai demonstroi se lëvizja e objekteve në Tokë dhe trupa qiellorë mund të llogaritet nga të njëjta principe. Konkluzioni i Njutonit se Toka është një sferoid i shtypur në pole, u konfirmua më vonë nga matje gjeodezike të Maupertuis, La Condamine dhe të tjerë, duke bindur shumicën e shkencëtarëve Europianë për superioritetin e mekanikës Njutoniane mbi sistemet e mëparshme.
Njutoni ndërtoi teleskopin e parë praktik refelektues dhe zhvilloi një teori të sofistikuar të ngjyravë të bazuar në vëzhgimet e kryera me një prizm qelqi që zbërthen dritën e bardhë në ngjyrat e spektrit të dukshëm. Punimet e tij mbi dritën u grumbulluan në librin e tij shuë influencues “Optika”, i botuar në 1704. Ai formuloi gjithashtu një ligj empirik për ftohjen, bëri llogaritjen e parë teorike për shpejtësinë e dritës dhe prezantoi i pari nocionin e ''lëngjeve njutoniane''. Në vazhdimësi të punës së tij në llogaritje, si një matematikan, Njutoni kontribuoi në studimin e serive të energjive, gjeneralizoi teoremën binomial të eksponentëve me numra jo të plotë, zhvilloi një metodë për të përafruar zgjidhjet e një funksioni dhe klasifikoi shumë prej kurbave të rrafshit kubik.
Njutoni ishte mik i "Trinity College" dhe Profesor i dytë Lucasian i matematikës në [[Universiteti i Kembrixhit|Universitetin e Kembrixhit]]. Ai ishte një i krishterë i devotshëm, por joortodoks dhe ishte anëtar i Universitetit të Kembrixhit. Ai refuzoi të marrë urdhra nga Kisha e Anglisë, ndoshta sepse ai nuk besonte doktrinën e
== Jeta ==
Isak Njutoni lindi (sipas kalendarit Julian në përdorim në Angli në atë kohë) në ditën e Krishtlindjeve, 25 dhjetor 1642, në Woolsthorpe Manor në [[Woolsthorpe-nga-Colsterworth]], një fshat i vogël në qarkun e [[Lincolnshire]]. Ai ka lindur tre muaj pas vdekjes së babait të tij, një bujk i begatë i quajtur gjithashtu Isaac Newton. Lindur para kohe, ai ishte një fëmijë i vogël. Nëna e tij Ana Ayscough thoshte se nuk peshonte as çerek kile. Kur Njutoni ishte tre vjeç, nëna e tij u martua dhe shkoi për të jetuar me burrin e saj të ri, Barnabus Reverend Smith, duke lënë djalin e saj në kujdesin e gjyshes së tij, Margery Ayscough. Njutoni nuk e pëlqente njerkun e tij dhe i mbajti mëri të ëmës që u martua
Nga mosha 12 vjeçare e deri sa mbushi 17, Njutoni u edukua në “Shkolla e Mbretit” , Grantham, ku mësoi gjuhën latine dhe greke dhe me shumë gjasa hodhi baza të forta në matematikë. Ai u hoq nga shkolla dhe u kthye në Woolsthorpe-by-Colsterworth në tetor 1659. E ëma, përsëri e ve, tentoi ta bënte atë një fermer, gjë të cilën Njutoni e urrente. Henry Stokes, udhëheqës në King’ School, e përndoqi të ëmën e Njutonit që ta kthente atë në shkollë. Duke u udhëhequr pjesërisht nga dëshira për t’u hakmarrë nga ngacmime të mëparshme në shkollë, ai arriti të bëhej nxënësi më i mirë i shkollës, duke dalluar nga të tjerët kryesisht për ndërtimin e orave diellore dhe modeleve të ndryshme të mullinjve me erë.
Njutoni nuk u martua asnjehere.
Në [[mekanika|mekanikë]], Njutoni formuloi parimin e inercisë.
| |||