Meshari: Dallime mes rishikimesh

| emri = Meshari i Buzukut

| titulli_i_fotos = Faksimile nga kopja e vetmeMeshari

| autori i = [[Gjon Buzuku]]

Shkrimi shqip dhe temat shqiptare u shfaqën vetëm me tri lëvizje të mëdha kulturore e fetare të Evropës Perëndimore të shekullit XVI: [[Humanizmi]], [[Rilindja Evropiane|Renesanca]] dhe Kundër-ReformaReformacioni. Temat shqiptare u shfaqën me dyHumanizmin lëvizjet edhe paraRenesancën ndërsa libri shqip dhe lulëzimi i shqipes si gjuhë nacionale do të bëhej vetëm në valën e [[Kundër-Reforma|Kundër-Reformës]]Reformacionit katolikekatolik. IKësaj kësajperiudhe kohei ështëpërket Meshari i Gjon Buzukut i vitit 1555.<ref name="Hamiti11">{{Harvnb|Hamiti|1995|p=11}}</ref>

VeprënGjon Buzuku nisi ta shkruajëshkruante veprën më 20 mars 1554 dhe e mbaroi me 5 janar 1555, gjatë Koncilit tridentinTridentin.<ref name=":Çabej">{{Cite journal|last=Çabej|first=Eqrem|date=1977|title=Gjon Buzuku dhe gjuha e tij|url=https://books.google.al/books?id=drY9wEs8E8YC&q=Meshari+shqip+1554&dq=Meshari+shqip+1554&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjW-7WJl4PlAhWNbVAKHQbqAJwQ6AEIXTAH|journal=Studime gjuhësore|language=sq|volume=VI|language=sq|pages=25|quote=Duke qenë se veprën e '''shkroi''' aty nga mesi i shekullit të XVI-të, në një moshë kur ka qenë sigurisht burrë i pjekur, mund të themi se ai rroi dhe u zhvillua në atë shekull. Ç'ndikime ushtroi kjo kohë kaq e turbullt mbi autorin, jetën e tia e formimin e tij si shkrimtar, nuk mund të thuhet asgjë. Fakti që ky e nisi veprën 20 mars 1554 dhe e mbaroi me 5 janar 1555.}}</ref> KaU botua në Venedik.<ref name="Nadin"/> Kopja e vetme e mbetur ka përanash faqeve shënime të shumta apografe që dëshmojnë për një përdorim praktik të Mesharit dhe për qarkullimin e kësaj vepre në trojet e [[Ballkani|Ballkanit]].<ref name="Mandala">{{cite journal|author=Matteo Mandalà|journal=Revista Ex Libris, Nr 108|title=Gjon Buzuku në Sicili: Pal Skiroi dhe studimi i parë filologjik i Mesharit |location=Tiranë|date=5 dhjetor 2020|pages=2-4|language=sq}}</ref> Disa mendojnë që Meshari ka qenë i destinuar për t’u përdorur nga priftërinjtë që vepronin në trojet shqiptare, gjatë shërbesave të tyre.,<ref name="Vehbiu">{{Cite web|url=https://peizazhe.com/2013/09/09/parabuzuku-ii/|title=Para-Buzuku (II)|date=9 shtator 2013|accessdate=5 tetor 2019|publisher=peizazhe.com|last=Vehbiu|first=Ardian|language=sq|authorlink=Ardian Vehbiu}}</ref> të tjerë vënë në dukje që nuk është libër i mirëfilltë liturgjik por është shkruar për të ruajtur shqipen.<ref name="Lloshi"/> Kjo vepër u zbulua aty rreth 1743 nga Imzot [[Gjon Nikollë Kazazi|Gjon Kazazi]] në Kolegjin e Propagandës Fide,<ref name=":1">{{Cite book|title=Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005|last=Mandalà|first=Matteo|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=2007|isbn=9783447054683|language=sq|pages=225-227|chapter=Buzuku në Sicili: studimet gjuhësore dhe filologjike të Imzot Pal Skiroit, Gaetano Petrotës dhe Marko la Pianës}}</ref> i cili e pagëzoi me emrin ''Meshari'', emër që i ka mbetur sot e kësaj dite.<ref name=":Bulo" /> Vendosi të njoftonte menjëherë përmes një letre At [[Gjergji Guxeta|Gjergj Guxetën]], rektorin e seminarit arbëresh të [[Palermo|Palermos]]. Pas pothuaj një shekulli letra e Kazazit dërguar Guxetës u shpluhuros nga Imzot [[Zef Krispi|Giuseppe Crispi]]. Pas një fushate kërkimore që nisi më 1909, u rizbulua nga peshkopi arbëresh [[Pal Skiroi]].<ref name=":1" />

Skiroi lajmëroi të përkohshmet e kohës se do t'i bënte një studim veprës që më pas ta rishtypte, lajm ky që bëri bujë dhe shtyu françeskanët në [[Shkodra|Shkodër]] që të porositnin tri kopje fotografike.<ref>{{Harvnb|Mandalà|2007|page=229.}}</ref> Më 1930 P. [[Justin Rrota]] solli kopjen e parë fotografike të librit në [[Shqipëria|Shqipëri]], dhe qe ndër studjuesit e parë të veprës.<ref>{{Cite journal|last=Domi|first=Mahir|date=1965|title=Justin Rrota (17.II.1889 - 20.II.1964)|url=|language=sq|journal=Studime filologjike|volume=1|pages=219|via=}}</ref>

Që në kohën e Kazazit, libri ishte i cungët; në gjendjen e parë vepra kishte 110 fletë ose 220 faqe, prej të cilave kishin mbijetuar 94 fletë ose 188 faqe. Tetë fletët e para që i mungojnë mendohet se do të kenë patur frontespicin, titullin, vendin e botimin dhe mbase, prejardhjen e vetë autorit.,<ref name=":Çabej" /> dhe tekste tjera të hartuara nga vetë Buzuku.<ref name="berisha"/> Në parathënien e librit të Buzukut mësojmë drejtpërdrejtëdrejtpërdrejt për autorin e tijveprës, për kulturën e tij shpirtërore dhe për përgatitjen e librit, por në mënyrë indirekte edhe nga vetë gjuha e tekstit dhe dialekti i shkrimit, i cili është gegërishtja.<ref name="Hamiti27"/> Autori tregon se shkroi veprën për "me zdritun pak mendet". Buzuku që përpara i kërkon falje lexuesit për gabimet e shtypit duke treguar vështirësitë e botimit: "''Përse nuk çuditem, se në paça fëjyem, kjo tue klenë ma e para vepër e fort e fështirë për të vepëruom ëndë gluhët tanë''". Kësodore Buzuku tregon krenari që po shkruante vepërn e parë në shqip.<ref>{{Harvnb|Hamiti|1995|p=28-29}}</ref>

Ky libër përmban ''Librin e Orëve'' dhe ''Librin e Meshës'' prandaj u quajt ''Meshar''.<ref>{{Harvnb|Hamiti|1995|p=27}}</ref> <ref name=":Bulo">{{Cite book|title=Nach 450 Jahren: Buzukus "Missale" und seine Rezeption in unserer Zeit: 2. Deutsch-Albanische Kulturwissenschaftliche Tagung in München vom 14. bis 15. Oktober 2005|last=Bulo|first=Jorgo|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=2007|isbn=9783447054683|location=|pages=217|authorlink=Jorgo Bulo|url=https://books.google.al/books?id=qPtcT1oMeHAC&pg=PA217&lpg=PA217&dq=Mario+Roques+Mario+Roké+shqip&source=bl&ots=oO15Wpa4N0&sig=ACfU3U38fizaNgQWWkmrD1vM6jJtg2OSkw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj4u6rV3ILlAhWLKewKHcaFBVsQ6AEwDXoECAkQAQ#v=onepage&q=Mario%20Roques%20Mario%20Roké%20shqip&f=false|language=sq|chapter='Meshari' i Gjon Buzukut dhe Koncili i Trentos}}</ref> Pjesën e tre të katërtave të veprës, [[Eqrem Çabej|Çabej]] e vëren që përmban "oficen e vogël të Zonjës, të shtatë psalmet pendestare, litanitë e shenjtvet, disa copë nga të ritualit e të katekizmit dhe meshët e sëtë kremteve kryesore të vitit".<ref name="Vehbiu" />

Më 1930, [[Justin Rrota]] solli kopjen e parë fotografike të Mesharit në [[Shqipëria|Shqipëri]], dhe qe një ndër studiuesit e parë të veprës.<ref>{{Cite journal|last=Domi|first=Mahir|date=1965|title= Justin Rrota (17.II.1889 - 20.II.1964)|url=|language=sq|journal=Studime filologjike|volume=1|pages=219|via=}}</ref> Botimi i parë i plotë u bë më 1958 nga [[Namik Resuli]], në titullin ''Il Messale di Giovanni Buzuku'' duke përfshirë një fotokopje dhe transkriptimin.<ref name="Hamiti27"/><ref name=":2" /> Botimi i punimit ''Il Messale'' të Resulit nga Biblioteka e Vatikanit mund të thuhet se ia riktheu në kujtesë Institutit të Gjuhësisë në Tiranë. Më 1963 Rrota i kërkoi [[Androkli Kostallari|Kostallarit]] një kopje të ''Mesharit'' që të mund të niste punën me transkriptimin, por drejtori i Institutit iu përgjigj se të vetmen kopje në disponim po e punonte Çabej.<ref>{{Cite book|title=Tjetërsimi i veprës intelektuale gjatë komunizmit në Shqipëri|last=Ndoja|first=Leka|publisher=ISKK|year=2013|language=sq|isbn=978-9928-168-12-2|location=Tiranë|pages=68}}</ref> Punim i cili u botua më dy vëllime më 1968 në Tiranë, ku vëllimi i parë ka një studim hyrës me tekstin e transliterimin e plotë të tekstit, ndërsa vëllimi i dytë përmban një faksimile të origjinalit si dhe transkriptimin fonetik.<ref name=":2">{{Cite book|title=Albanian Literature: A Short History|last=Elsie|first=Robert|publisher=I.B.Tauris|year=2005|isbn=9781845110314|location=London|language=en|pages=12|authorlink=Robert Elsie|url=https://books.google.al/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&pg=PA12&dq=Meshari+Çabej+1958&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiRoMm2kIXlAhWFaFAKHZYvADQQ6AEILTAB#v=onepage&q=Meshari%20Çabej%201958&f=false}}</ref>