Wikipedia

Sali Nivica: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
Etiketa: Manual revert
No edit summary
Etiketat: Manual revert Reverted
Rreshti 39:
| Feja =
}}
{{Citat2|Saliu ishte portë e shtyllë, a thue nji shkamb në të cilin tash 10 vjet i turren tallaze të mëdha pa mujte me e bremun kërkund|[[Gjergj Fishta]]}}
'''Sali Nivica''' ([[Rexhini|Rexhin]], [[15 maj]] [[1890]] - [[Shkodra|Shkodër]], [[10 janar]] [[1920]]) ka qenë publicist shqiptar, i dekoruar pas vdekjes [[Dekorata "Nderi i kombit"|Nderi i Kombit]].
{{Citat2|Saliu ishte intelektuali ma i aftë dhe ma konsenguent i kohës|[[Luigj Gurakuqi]]}}
{{Citat2|Saliu kur fliste për çështjen Kombëtare dridhej i tëri si purtekë|[[Skënder Petro Luarasi]]}}
'''Sali Nivica''' lindi më [[15 maj]] [[1890]] në [[Rexhin]] të [[Kurveleshi|Kurveleshit të Sipërm]], rrethi [[Tepelenë]]. U vra nga armiqtë e Shqipërisë më [[10 janar]] [[1920]] në [[Shkodër]]. Ishte publicist, patriot, politikan e shkrimar. Ai u dekorua me urdhërin [[Urdhri "Nderi i Kombit"|'''Nderi i Kombit''']].
 
== BiografiaEdukimi ==
[[Skeda:192343 108683949214509 107403046009266 86503 8136834 o.jpg|thumb|left|300px|Sali Nivica me një grup studentësh në [[Kolegji Robert|Robert College]]]]
U lind në Rexhin të Kurveleshit të Sipërm, i biri i Asllan Xhebrajt, djalë dëshiri i shtëpisë me dy motra. I ati e çoi me shkollë në [[Vlora|Vlorë]],<ref>{{Cite web|last=Kadëna|first=Çobo|date=11 qershor 2017|title=Sali Asllani (Nivica), historia e një trimi të Labërisë|url=http://www.gazetadita.al/sali-asllani-nivica-historia-e-nje-trimi-te-laberise/|url-status=live|access-date=11 mars 2021|website=gazetadita.al|language=sq}}</ref> më pas më [[1904]] në ''Idadijen'' e [[Manastiri (qytet)|Manastiri]] ku i dha mësim [[Bajo Topulli]]. Më pas shkoi në gjimnazin [[Zosimea]] të [[Janina|Janinës]] (1907-1909) dhe u caktua me punë mësuesie në [[Durrësi|Durrës]]. Gjatë kësaj kohe u përfshi me lëvizjen kombëtare shqiptare. Gjatë 1911-12 u përfshi me lëvizjet kryengritëse në Shqipërinë e Jugut, arsye për të cilën u arrestua dhe u burgos në Stamboll. U lirua me ndërhyrjen e [[Ismail Qemali|Ismail Qemalit]] dhe ia doli të vendosej mësues shqipeje tek ''[[Robert College]].''<ref name=":0">{{Cite book|last=Elsie|first=Robert|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|publisher=Bloomsbury Academic|year=2013|isbn=9781780764313|location=Londër|pages=332|language=en|author-link=Robert Elsie}}</ref>[[Skeda:192343 108683949214509 107403046009266 86503 8136834 o.jpg|thumb|left|200x200px|Sali Nivica me një grup studentësh në [[Kolegji Robert|Robert College]]]]U kthye në Shqipëri pas pavarësisë dhe së bashku me [[Mustafa Qulli|Mustafa Hilmi Leskovikun]] themeloi më 1914 gazetën ''[[Populli (gazetë)|Populli]]'' që botohej në Vlorë dhe më pas kaloi në Shkodër. Gjatë pushtim-administrimit austro-hungarez qe pjesë e [[Komisia Letrare Shqipe|Komisisë Letrare Shqipe]] dhe po në këtë qytet e gjeti fundi i Luftës së Parë Botërore.<ref name=":0" />
Në vitin [[1904]] filloi studimet e shkollës së mesme në gjimnazin 'Idadi Mylyqi' të Manastirit. Aty u lidh me atdhetarin [[Bajo Topulli]], themelues i 'Komitetit të Parë Kryengritës për çlirimin e Shqipërisë, aktivist i të cilit u bë edhe djaloshi Sali Nivica, sidomos me shkrime me frymë të fuqishme atdhetare në shtypin e kohës. Dy vitet e fundit të shkollës së mesme Saliu i përfundoi, në vitin [[1909]], në gjimnazin ''Zosimea'' të [[Janina|Janinës]].
 
== Aktiviteti arsimor, patriotik dhe politik ==
U bë po ashtu anëtar i [[Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”|Komitetit "Mbrojtja Kombëtare e Kosovës"]], dhe e përkohshmja që botonte dhe drejtonte u bë organ shtypi i komitetit duke i dhënë zë bashkimit etnik shqiptar, çështjes kombëtare dhe lirimit të Kosovës nga serbët.<ref name=":0" />
[[Skeda:200883 108683395881231 107403046009266 86488 7092323 o.jpg|thumb|300px|Sali Nivica(djathtas) me [[Omer Nishani]]n]]
Aty ai vijoi të merret me veprimtari atdhetare, bëhet anëtar i klubit 'Shoqëria Shqiptare' dhe shkruan në shtypin e kohës. Është redaktori i vetëm i gazetës 'Zgjimi' dhe bashkëpunon shpesh me gazetën 'Liria'. Në [[Janinë]], bëhet mësues para kohe duke mbledhur nxënës të klasave më të ulëta të Idadijes së Janinës dhe u mësonte atyre gjuhën shqipe. Gazeta 'Liria', pas mbarimit të shkollës, shkruante se Sali Nivica ishte një nga më të zgjuarit e të palodhurit nga të diplomuarit e shkollës së Janinës.
 
Në prag të shpalljes së Pavarësisë, Saliu, për karakterin e vlerat e tij atdhetare e publicistike, u zgjodh nga [[Luigj Gurakuqi]] që ta shoqëronte atë gjatë vizitave në disa kryeqytete të Evropës. Ishte pjesëmarrës në grupin që përgatiste kryengritjen antiosmane në shkallë kombëtare. Komiteti Organizator e cakton Sali Nivicën dhe [[Nikoll Kaçorri]]n të merret me përgatitjen e koordinimin e kryengritjes në Shqipërinë e Jugut. Duke u nisur nga [[Durrësi]], ku Nikolla ishte i dënuar me arrest shtëpie e nuk mund të lëvizte, Saliu shkon i vetëm në [[Vlorë]], [[Sarandë]], [[Delvinë]], [[Gjirokastër]], [[Kurveleshi|Kurvelesh]], [[Tepelenë]], [[Berat]] dhe takohet me parinë e krahinave dhe njerëzit atdhetarë për t'u organizuar. Mori pjesë drejtpërdrejt në organizimin e kryengritjes së parë antiosmane në [[Kurvelesh]] e me pas në Manastirin e Cepos në korrik [[1911]], ku morën pjesë paria dhe mbi 800 burra të armatosur nga [[Çamëria]], [[Delvina]], [[Saranda]], [[Gjirokastra]], [[Përmeti]], [[Tepelena]], [[Vlora]] etj. Në korrik [[1912]], i gjendur në [[Durrës]] si mësues, për veprimtaritë e tij antiosmane, arrestohet dhe burgoset në [[Stamboll]]. Pasi u lirua nga burgu me ndërhyrjen e [[Ismail Qemali]]t, fillon punën e mësuesit të gjuhës shqipe në 'Robert College', në [[Stamboll]], ku krijon edhe drejton shoqërinë ''Qarku letrar''. Në vitet [[1914]]-[[1915]] bashkëpunoi me publicistin e atdhetarin Muço Qulli për nxjerrjen e gazetës [[Populli]], dhe deri me 1916 punoi në fushën e arsimit. Ishte mbrojtës e përhapës i flaktë i arsimit dhe gjuhës shqipe. Motoja e tij ishte ''Kombin e mban dhe difton komb nji atdhe homogjen, nji histori e kthjellët, nji besim i bashkët e nji gjuhë e livrueme''. Ai kërkonte të ngrihej një Akademi për studimin e një gjuhe të përbashkët dhe një fjalor të gjuhës shqipe.
U vra në Shkodër nga [[Kolë Ashiku]], i dyshuar si agjent i italianëve,<ref name=":0" /> por sipas deklaratës së tij para se të pushkatohej Nivica i kishte rënë në qafë.<ref>{{Cite web|last=Dervishi|first=Kastriot|author-link=Kastriot Dervishi|date=15 korrik 2020|title=1946 / Deklarata e Kolë Ashikut në gjyq: Sali Nivicën e vrava për një shtëpi dhe se më rrihte, nuk kisha nevojë për para|url=https://55news.al/dossier/item/249242-1946-deklarata-e-kole-ashikut-ne-gjyq-sali-nivicen-e-vrava-per-nje-shtepi-dhe-se-me-rrihte-nuk-kisha-nevoje-per-para|url-status=live|access-date=11 mars 2021|website=55news.al/|language=sq}}</ref> Pas dy të shtënave, Nivica ia ktheu duke hapur zjarr, por Ashiku arriti të futej te konsullata italiane; Nivica ndërroi jetë në spitalin e qytetit.<ref name=":0" />
 
Më pas veprimtaria shkencore, politike dhe atdhetare e Sali Nivicës përqendrohet në [[Shkodër]]. Më [[6 shkurt]] [[1918]] ftohet dhe bëhet anëtar i "[[Komisia Letrare Shqipe|Komisisë letrare]]", të krijuar në [[Shkodër]] më [[1916]], ku dha një kontribut të veçantë për probleme të lëvrimit të gjuhës shqipe ilegale në [[Shkodër]], asaj [[Vllaznia]] e [[Rozafa]]. Është ndër organizatorët e krijimit dhe zgjidhet anëtar i Komitetit 'Mbrojtja Kombëtare e Kosovës' dhe anëtar i kryesisë së tij, prej 7 anëtarësh [[7 nëntor]] [[1918]].<ref name="Elsie2010">{{cite book|author=Robert Elsie|title=Historical Dictionary of Kosovo|url=http://books.google.com/books?id=Pg-aeA-nUeAC&pg=PA64|accessdate=9 November 2011|date=1 December 2010|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-7231-8|pages=64–}}</ref> Aty bashkëpunoi me figura të ndritura kombëtare si [[Hoxha Kadri Prishtina]], [[Hasan Prishtina]], [[Bajram Curri]], [[Kel Marubi]], [[Sotir Peçi]], [[Elez Isuf Ndreu]], [[Gjergj Fishta]], [[Ndre Mjeda]], [[Vinçens Prenushi]], [[Sejfi Vllamasi]] etj. Si anëtar i Kryesisë, ai vuri në dispozicion të ''Komitetit Mbrojtja Kombëtare e Kosovës'' gazetën e tij '''Populli''', zyra e së cilës u zhvendos në oborrin e ndërtesës së Komitetit. Nga numri i parë e deri te ai nr.19 gazeta doli me moton 'Për lavdinë e Atdheut' dhe, gjatë punimeve të 'Konferencës së Paqes në [[Paris]]', deri te numri i fundit, numri 48 [[10 janar]] [[1920]] duke ju përgjigjur zhvillimeve brenda dhe jashtë vendit e për mbrojtjen e tërësisë së territoreve shqiptare, doli nën moton 'Për indipendencën e plotë të Shqipërisë'. [[Gazeta Populli]] botohej kryesisht në dialektin gegërisht, por që lexuesi do të lexonte edhe në dialektin toskërisht. Nën drejtimin e Sali Nivicës, duke qëndruar në pararojë të mendimit atdhetar të kohës, ajo u bë shprehëse e programit politik të Komitetit dhe e interesave mbarëkombëtare, sipas të cilit 'Duhet me i dalë zot vetsundimit e tanesisë toksore të Shqipnisë, me përdor çdo mjet me çlirue Kosovën dhe Dibrën, e çdo vend ku flitet shqip e me u bashkue nën sundim të Shqipërisë së lirë'.
 
Ai i dha gazetës, sidomos në vitin [[1919]], duke e shpërndarë atë jo vetëm brenda [[Shqipërisë]], por edhe jashtë shtetit , në [[Francë]], [[Itali]], [[Zvicër]] dhe [[SHBA]], karakter të theksuar kombëtar e atdhetar, në mbrojtje të pavarësisë e të tërësisë territoriale të shtetit të ri shqiptar, që u shprehen hapur edhe në [[Konferencën e Paqes]] në Paris, në vitet [[1919]]-[[1920]].
 
Veprimtaria e tij atdhetare e publike ishte pengesë për planet aneksioniste serbo-sllave, italiane e greke. Ndaj më [[10 janar]] [[1920]], në prag të ngjarjes së madhe kombëtare, të mbledhjes së Kongresit të Lushnjës, u vra në [[Shkodër]]<ref name="Schmidt-Neke1987">{{cite book|author=Michael Schmidt-Neke|title=Enstehung und Ausbau der Königsdiktatur in Albanien, 1912-1939|url=http://books.google.com/books?id=vpIFsca3lKYC&pg=PA50|accessdate=9 November 2011|year=1987|publisher=Oldenbourg Wissenschaftsverlag|isbn=978-3-486-54321-6|pages=50–}}</ref> nga [[Kolë Ashiku]], njeri i vënë në shërbim të forcave pushtuese serbe e italiane, i paguar dhe i armatosur posaçërisht. [[Shkodra]], ditën e varrosjes, i bëri Saliut të gjitha nderimet e rastit, duke e shpallur ditë zie.
 
== Nderime ==
Line 66 ⟶ 78:
* [[Monumenti i Sali Nivicës]]
* [[Gazeta Populli]]
== Lidhje të jashtme ==
*{{sq}} [http://www.slideshare.net/madopol/feja-dhe-flamuri-daniel-gzulli Feja dhe flamuri]
*{{sq}} [http://lajme.shqiperia.com/lajme/artikull/iden/1046982861/titulli/FJALA-E-PRESIDENTIT-TOPI-NE-CEREMONINE-E-DEKORIMIT-TE-PATRIOTIT-SALI-NIVICA-ME-URDHRIN-NDERI-I-KOMBIT Fjala e Presidentit Bamir Topi me rastin e dekorimit]
*{{sq}} [https://web.archive.org/web/20120111082411/http://kishakatolikeshkoder.com/shtypi%20dioqezan/kumbona/kumbona-janar-shkurt-2011-artikujt/N%20Kryeetari%20i%20qeverise%20rivarroset%20ne%20Kishen%20e%20Shen%20Lucise%20ne%20Durres.htm Kisha Katolike Shkodër, Imzot Kaçorri]
 
==Kuriozitet==
Në filmin artistik shqiptar [[Militanti]] të vitit [[1984]] të realizuar nga ''Kinostudio Shqipëria e Re'' me regji të [[Piro Milkani]]t, ngjarjet e filmit zhvillohen në Shkodër dhe personazh kryesor i filmit është [[Vasil Shanto]], i cili së bashku me guerrilasit shkodranë marrin hakhakë për Sali Nivicën ndaj Kolë Ashikut. Ata i organizojnë një atentat Ashikut me pasojë plagosjen e tij, pikërisht aty ku ai vrau Saliun.
 
== Burimet Referanca==
<references/>
 
{{Artikull i mirë|dita=30|muaj=11|viti=2011}}
 
[[Kategoria:NjerëzBiografi nga Vilajeti i Janinësshqiptarësh]]
[[Kategoria:Njerëz nga Labëria]]
[[Kategoria:Lindje 1889]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Sali_Nivica"