Wikipedia

Mekami: melodi turke: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
rregullim i referencave
No edit summary
Etiketa: Reverted
Rreshti 4:
| titulli_i_fotos =
| autori = Kasëm Trebeshina
| illustratori = Faik Krasniqi
| artisti_kopertinës =
| shteti = [[Republika Federale e Jugosllavisë]]
| gjuha = [[shqip]]
| subjekti =
| zhanrizhnari = roman
| botuesi = Buzuku
| data_e_botimit = 1994
| faqe = 103
| isbn = 9789951082181
}}
'''Mekami, melodi turke''' është një roman i shkurtër i shkrimtarit turk<ref name="Dragoj 2007">{{cite book|last1=Dragoj|first1=Nuri|title=Trebeshina: Një jetë para gjyqit|date=2007|publisher=Globus-R|location=Tiranë|isbn=978-99943-53-45-3|page=378|language=sq}}</ref>[[Kasëm Trebeshina]] shkruar më [[1978]] dhe botuar nga [[Sh.B. Buzuku|Shtëpia Botuese Buzuku]], [[Prishtina|Prishtinë]], 1994<ref>[http://www.bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?DATABASE=catalo&OPAC_URL=/adlib/beginner/index_al.html&LANGUAGE=1&%250=4367&LIMIT=0 Fondi i Bibliotekës Kombëtare], marrë më 24 dhjetor 2017.</ref><ref>''Kasem Trebeshina, përballë lexuesit imagjinar?!'', Mapo, 3 shtator 2016.</ref><ref>Zeneli A., ''[http://www.mapo.al/2016/08/kur-martin-camaj-me-propozoi-vepren-e-trebeshines/1 Kur Martin Camaj më propozoi veprën e Trebeshinës] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170612135159/http://www.mapo.al/2016/08/kur-martin-camaj-me-propozoi-vepren-e-trebeshines/1 |date=12 qershor 2017|language=sq}},'' intervistoi Violeta Murati, Mapo, 9 gusht 2016.</ref>.
 
== KritikaTitulli ==▼
'''''Mekami, melodi turke''''' është një roman i shkurtër i shkrimtarit [[Kasëm Trebeshina]] shkruar më 1978 dhe botuar nga [[Sh.B. Buzuku|Shtëpia botuese Buzuku]], [[Prishtina|Prishtinë]], 1994.<ref>''Kasem Trebeshina, përballë lexuesit imagjinar?!'', Mapo, 3 shtator 2016.</ref><ref name=":22">{{Cite interview|title=Kur Martin Camaj më propozoi veprën e Trebeshinës|interviewer=Violeta Murati|date=9 gusht 2016|journal=Mapo|url=https://gazetamapo.al/kur-martin-camaj-me-propozoi-vepren-e-trebeshines/|language=sq|last=Zeneli|first=Abdullah}}</ref> Është romani i vetëm i letërsisë bashkëkohore shqiptare që trajton pozitivisht pushtimin osman dhe në mënyrë negative figurën e Skënderbeut.<ref name=":0">{{Cite journal|author=Çali|first=Edmond|date=mars 2010|title=Il dissenso in Albania durante il periodo comunista|journal=Besa-Fede|language=it|issue=218|pages=8-10}}</ref> Romani i kushtohet paraardhësve të autorit, kalorësve turq Durasit dhe Balit nga Saruhani,<ref>{{cite book|last1=Trebeshina|first1=Kasëm|title=Mekami|date=2016|publisher=[[Sh.B. Buzuku]]|location=Prishtinë|isbn=978-9951-08-218-1|page=5|language=sq}}</ref> të cilët u vendosën në Shqipëri në vitin [[1417]] gjatë kohës së sulltan Mehmetit I.
Në [[Fjalor i gjuhës shqipe (viti 2006)|Fjalorin e gjuhës shqipe]] termi ''mekam'' ka dy kumte:<blockquote>'''MEKAM''' ''m. vjet.''</blockquote>
# fet. Varri i një shenjtori mysliman, zakonisht brenda në një tyrbe. 
# muz. Melodi. S'ia dinin mekamin<ref>FGJSSH, marrë më 24 dhjetor 2017.</ref>.
Etimologjinë e ka nga [[Gjuha arabe|arabishtja]] مَقَام, ''maqām'' që ngërthen në domethënie të dy kumtet po ashtu. Në dukje titulli mëton vetëm kumtin e dytë, por me veprën kuptohet se autori ka mpleksur qëllimisht të dy kuptimet që fjala ka si në gjuhën amë, si në gjuhën pritëse{{cn}}. Kumti i dytë, në muzikën tradicionale orientale, përbën një sistem modalitetesh muzikore<ref>N. Scaldaferri, ''La canzone urbana di Shkodër e il canto epico del nord: un incontro con Ramadan Sokoli nel luglio del 1999,'' Shkodër: Shêjzat, 2016. fq. 18-25. ISSN 2517-9624</ref>.
 
== PërmbajtjaPërkushtimi ==
Ngjarjet e librit fillojnë me prishjen e një mekami në vitet '60 në një fshat të Shqipërisë. Më tej shfaqet fantazma e një turku "trim dhe fisnik" që rrëfen historinë e Mekamit dhe fitoren e turqve në [[Beteja e Beratit (1455)|Betejën e Beratit]] me të cilën ai është krenar. Turqit e kanë simpatinë e autorit, madje ky i glorifikon virtytet dhe fitoret e tyre, kurse tokat shqiptare i konsideron të turqve. Turku paraqitet si fisnik dhe paqësor në paqe dhe trim në luftë ndaj shqiptarëve të fëlliqur dhe të pabesë. Libri përshkohet fund e krye nga një ton fyes dhe frymë përçmuese ndaj shqiptarëve dhe historisë së tyre. Shqiptarët madje janë aq të ulët sa ua fusin turqve në shtrat vajzat e tyre. Ata paraqiten si tradhtarë dhe humbës që shërbejnë si gjellë për qentë.<ref name="Bejko">{{cite book|last1=Bejko|first1=Sadik|title=Disidentët e rremë|date=2007|publisher=55|location=Tiranë|isbn=9789994356195|pages=156-157|language=sq}}</ref>▼
 
Trebeshina ua kushton këtë roman paraardhësve të tij, kalorësve turq Durasit dhe Balit nga Surahani<ref>{{cite book|last1=Trebeshina|first1=Kasëm|title=Mekami|date=2016|publisher=[[Sh.B. Buzuku]]|location=Prishtinë|isbn=978-9951-08-218-1|page=5|language=sq}}</ref>, të cilët u vendosën në Shqipëri në vitin [[1417]] gjatë kohës së sulltan Mehmetit I.
▲== Kritika ==
 
=== LetrarePërshkrim ===
▲Ngjarjet e librit fillojnë me prishjen e një mekami në vitet '60 në një fshat të Shqipërisë. Më tej shfaqet fantazma e një turku "trim dhe fisnik" që rrëfen historinë e Mekamit dhe fitoren e turqve në [[Beteja e Beratit (1455)|Betejën e Beratit]] me të cilën ai është krenar. Turqit e kanë simpatinë e autorit, madje ky i glorifikon virtytet dhe fitoret e tyre, kurse tokat shqiptare i konsideron të turqve. Turku paraqitet si fisnik dhe paqësor në paqe dhe trim në luftë ndaj shqiptarëve të fëlliqur dhe të pabesë. Libri përshkohet fund e krye nga një ton fyes dhe frymë përçmuese ndaj shqiptarëve dhe historisë së tyre. Shqiptarët madje janë aq të ulët sa ua fusin turqve në shtrat vajzat e tyre. Ata paraqiten si tradhtarë dhe humbës që shërbejnë si gjellë për qentë.<ref name="Bejko">{{cite book|last1=Bejko|first1=Sadik|title=Disidentët e rremë|date=2007|publisher=Botimet 55|location=Tiranë|isbn=9789994356195987-99943-56-19-5|pages=156-157|language=sq}}</ref>
''Mekami'' është romani i vetëm i letërsisë bashkëkohore shqiptare që trajton pozitivisht pushtimin osman. Prej këndvështrimit letrar vepra përbën një mospajtim me letërsinë zyrtare socrealiste, që gjente tek shek. XV shembullin për [[Republika Popullore e Shqipërisë|Shqipërinë Socialiste]], prej këndvështrimit historik libri shpreh një ide shumë personale të autorit.<ref name=":0" /> I cilësuar ndër ballafaqimet më të ashpra të Kasëm Trebeshinës me vetveten, me njeriun dhe me historinë shqiptare,<ref name=":1">{{Cite news|author=Maçi|first=Elsa|date=nëntor 2014|title=Trebeshina si romancier|language=sq|pages=70-77|journal=Global Challenge|issue=11|location=Tiranë|url=https://docplayer.net/95078229-Politikat-fqinjesore-te-politikes-se-jashtme-te-qeverise-shqiptare.html|url-status=live}}</ref> duke iu kundërvënë mitit real-socialist të Skënderbeut si qëndresën më të fortë të popullit shqiptar nga e cila duhet të frymëzoheshin edhe shqiptarët në diktaturë që u "rezistonin të gjitha sulmeve të borgjezëve, revizionistëve dhe social-imperialisteve".<ref>{{Cite journal|author=Çali|first=Edmond|date=17 nëntor 2010|title=Trebeshina dhe lexuesi i përjashtuar: [letërsia shqiptare e realizmit socialist]|url=http://floripress.blogspot.com/2016/09/trebeshina-dhe-lexuesi-i-perjashtuar.html|journal=Shekulli|language=sq|issue=3150|pages=16-17|interviewer=Elsa Demo}}</ref>
 
== Kritika ==
Sipas [[Ismail Kadare|Kadaresë]], botimi i këtij romani në KosovënKosovë e kohës së sundimit serb është bërë nën rrethana të dyshimta. Vepra shënon fillimin e fushatës kundër [[Skënderbeu|Skënderbeut]] që shpërtheu pas rënies së komunizmit. Skënderbeu trajtohet si hajdut kuajsh dhe agjent i Italisë.<ref>{{cite book|title=Mosmarrëveshja : Shqipëria përballë vetvetes.|last1=Kadare|first1=Ismail|date=2012|publisher=Onufri|isbn=978-9928-186-54-6|edition=3|location=Tiranë|page=264|language=sq}}</ref> Shqiptarët përgjatë veprës paraqiten si frikacakë që ua ofrojnë gratë dhe vajzat e tyre turqve për t'ua prishur mendjen. Kadare del në përfundiminkonkludon se e vetmja disidencë e Kasëm Trebeshinës ka qenë kundër Skënderbeut.<ref>{{Harvnbcite book|Kadare|2012|pagetitle=289.}}</ref>Mosmarrëveshja Të: tjerëShqipëria epërballë kanë krahasuar me [[Mein Kampf|''Mein Kampf'']] të [[Adolf Hitleri|Adolf Hitlerit]] dhe ''Veprat'' e [[Enver Hoxha|Enver Hoxhës]]vetvetes.<ref>{{cito uebin|last1=NdrecaKadare|first1=ArdianIsmail|titledate=Kryeministri me gjak turk ndër vena2012|urlpublisher=https://gazetamapo.al/kryeministriOnufri|isbn=978-me9928-gjak186-turk54-nder-vena/6|websiteedition=gazetamapo.al3|accessdatelocation=9 nëntor 2017Tiranë|datepage=7 prill 2012289|language=ensq}}</ref>▼
 
Kritikë siNdërsa [[Nuhi Ismajli]] e shohinsulmoi nëntekstinromanin, epasi veprëssipas krahas pikëpamjeve teorike të [[Hysamedin Feraj|Hysamedin Ferajt]]tij, ngase Trebeshina i paraqet shqiptarët si "''të egër, barbarë, mizorë, kriminelë, spiunë (spiunë të dyfishtë) , armiqësorë, jotolerantë, anarkistë, të pashpirtë, injorantë, mburravecë, maskarenj, të pacivilizuar, të pangritur, të prapambetur, pa identitet, të pasinqertë, të pabesë, tradhtarë, gënjeshtarë, mashtrues, të pandershëm, të pamoralshëm, gojështhurur, të ngathët (si luftëtarë), frikacakë etj.''" VëNuhi vë në dukje se Skënderbeu në vepërroman dallonte prej shqiptarëve të tjerë vetëm prejnë faktitfaktin që nuk ishte frikacak. Mirëpo prapseprapë Skënderbeu gjithmonë mundej nga turqit, madje edhe prej luftëtarëve më të thjeshtë turq.<ref name="Ismajli2">{{cito uebin|author1=Ismajli|first=Nuhi|date=dhjetor 2005Ismajli|title=Skënderbeu sipas pikëpamjeve antishqiptare|url=http://www.trepca.net/2005/12/051211_ni_skenderbeu_sipas_pikpamjeve_antishqiptare.htm|url-statuswebsite=livetrepça.net|accessdate=9 November 2017|websitedate=trepça.netdhjetor 2005|language=sq}}</ref>▼
Pranëvënia e dy realiteteve kohore të ndryshme duke iu referuar shtresëzimeve mitike i përket prozës bashkëkohore shqipe, pjesë e asaj epoke zhanrore që autori e quan ''realizmi simbolik''.<ref name=":1" /> Ka studjues që romanin e kanë parë si kundërvepër ndaj ''[[Kështjella (Ismail Kadare)|Kështjellës]]'' të [[Ismail Kadare|Ismail Kadaresë]].<ref>{{Cite journal|author1=Ymeraj|first=Ermira|author2=Vata|first2=Rovena|title=Letërsia dhe identiteti - Ndërtimi letrar i miteve identitare kombëtare, dekonstruktivizmi letrar modern|url=https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/05/kumtesat-perfundimtare-perf.pdf|journal=Kumtesat: Nga konferenca vjetore e shkencës ‘Java e Shkencës 2012’|language=sq|location=Prishtinë|page=228}}</ref>
 
Më tej, romani "Mekami" ka marrë krahasime me librin [[Mein Kampf]] të [[Adolf Hitleri|Adolf Hitlerit]] dhe "Veprat" e Enver Hoxhës nga profesori i filozofisë në Romë, Ardian Ndreca.<ref>{{cito uebin|last1=Ndreca|first1=Ardian|title=Kryeministri me gjak turk ndër vena|url=https://gazetamapo.al/kryeministri-me-gjak-turk-nder-vena/|website=gazetamapo.al|accessdate=9 nëntor 2017|date=7 prill 2012|language=en}}</ref> <ref>{{cito uebin|last1=Ndreca|first1=Ardian|title=Kryeministri me gjak turk ndër vena|url=http://www.mapo.al/2012/04/kryeministri-me-gjak-turk-nder-vena/comment-page-7|website=Gazeta MAPO|accessdate=9 nëntor 2017|date=7 prill 2012}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> Sipas studiueses Alda Bardhyli, thelbi i letërsisë duhet të jetë humanizmi kurse ky libër bën të kundërtën, nxit urrejtjen mes popullit turk dhe shqiptar, i paraqet shqiptarët me cilësitë më negative që mund t'i ketë një komb.<ref>{{cite web|title=Alda Bardhyli hedh në “kosh” Kasem Trebeshinën|last1=Bardhyli|first1=Alda|date=2018|publisher=Onufri|url=http://gazeta-shqip.com/lajme/2018/10/05/alda-bardhyli-hedh-ne-kosh-kasem-trebeshinen/|language=sq}}</ref>
=== Joletrare ===
▲Kritikë si [[Nuhi Ismajli]] e shohin nëntekstin e veprës krahas pikëpamjeve teorike të [[Hysamedin Feraj|Hysamedin Ferajt]], ngase Trebeshina i paraqet shqiptarët si "''të egër, barbarë, mizorë, kriminelë, spiunë (spiunë të dyfishtë), armiqësorë, jotolerantë, anarkistë, të pashpirtë, injorantë, mburravecë, maskarenj, të pacivilizuar, të pangritur, të prapambetur, pa identitet, të pasinqertë, të pabesë, tradhtarë, gënjeshtarë, mashtrues, të pandershëm, të pamoralshëm, gojështhurur, të ngathët (si luftëtarë), frikacakë etj.''" Vë në dukje se Skënderbeu në vepër dallonte prej shqiptarëve të tjerë vetëm prej faktit që nuk ishte frikacak. Mirëpo prapseprapë Skënderbeu gjithmonë mundej nga turqit, madje edhe prej luftëtarëve më të thjeshtë turq.<ref name="Ismajli2">{{cito uebin|author1=Ismajli|first=Nuhi|date=dhjetor 2005|title=Skënderbeu sipas pikëpamjeve antishqiptare|url=http://www.trepca.net/2005/12/051211_ni_skenderbeu_sipas_pikpamjeve_antishqiptare.htm|url-status=live|accessdate=9 November 2017|website=trepça.net|language=sq}}</ref>
 
Sipas artikullit studjueses Maçi, është një nga ballafaqimet më të ashpra të Kasëm Trebeshinës me vetveten, me njeriun dhe me historinë shqiptare<ref>Maçi E., ''Trebeshina si romancier,'' Tiranë: Global Challenge, Nr. 11, 2014. fq. 70-77.</ref>. Sipas përkthyesit të autorit në italisht, dr. Edmond Çali, Mekami është romani i vetëm i letërsisë bashkëkohore shqiptare që trajton pozitivisht pushtimin osman dhe në mënyrë negative figurën e Skënderbeut. Sipas tij, nëse prej këndvështrimit letrar vepra përbën një mospajtim me letërsinë zyrtare socrealiste, që gjente tek shek. XV shembullin për [[Republika Popullore e Shqipërisë|Shqipërinë Socialiste]], prej këndvështrimit historik libri shpreh një ide shumë personale të autorit<ref>{{It}} Çali E., ''Il dissenso in Albania durante il periodo comunista,'' Besa-Fede, mars 2010.</ref>.
▲Sipas Kadaresë, botimi i këtij romani në Kosovën e kohës së sundimit serb është bërë nën rrethana të dyshimta. Vepra shënon fillimin e fushatës kundër [[Skënderbeu|Skënderbeut]] që shpërtheu pas rënies së komunizmit. Skënderbeu trajtohet si hajdut kuajsh dhe agjent i Italisë.<ref>{{cite book|title=Mosmarrëveshja : Shqipëria përballë vetvetes.|last1=Kadare|first1=Ismail|date=2012|publisher=Onufri|isbn=978-9928-186-54-6|edition=3|location=Tiranë|page=264|language=sq}}</ref> Shqiptarët përgjatë veprës paraqiten si frikacakë që ua ofrojnë gratë dhe vajzat e tyre turqve për t'ua prishur mendjen. Kadare del në përfundimin se e vetmja disidencë e Trebeshinës ka qenë kundër Skënderbeut.<ref>{{Harvnb|Kadare|2012|page=289.}}</ref> Të tjerë e kanë krahasuar me [[Mein Kampf|''Mein Kampf'']] të [[Adolf Hitleri|Adolf Hitlerit]] dhe ''Veprat'' e [[Enver Hoxha|Enver Hoxhës]].<ref>{{cito uebin|last1=Ndreca|first1=Ardian|title=Kryeministri me gjak turk ndër vena|url=https://gazetamapo.al/kryeministri-me-gjak-turk-nder-vena/|website=gazetamapo.al|accessdate=9 nëntor 2017|date=7 prill 2012|language=en}}</ref>
 
Ndërkaq, botuesi i Trebeshinës ka pohuarpretendon se për shkak të botimit të "Mekamit" shkrimtari Ismail Kadare e ka etiketuar "tradhtar", gjë që sipas tij nuk e kishte pritur nga ai, mirëpo shprehet se nuk është penduar që e ka botuar Trebeshinën përkundër telasheve që i ka shkaktuar.<ref>{{cito uebin|last1=Zeneli|first1=Abdullah|title=“Buzuku”“BUZUKU”-n nukNUK eE krijovaKRIJOVA përPËR veteVETE|url=http://www.xlpress.tv/buzuku-n-nuk-e-krijova-pr-vete/|website=XL Press|publisher=Epoka e Re|accessdate=9 November 2017|date=22 December 2014|quote=Botimi i disidencës letrare shqiptare bëri që të hapej kutia e Pandorës. Në këtë kuadër, problemi me Trebeshinën edhe sot vazhdon, por nuk pendohem se më ka shkaktuar jo pak telashe. Nuk e prisja këtë nga Ismail Kadare, e them pa ekuivok. “Mekami” i Trebeshinës qe shkaku të më etiketonte edhe si tradhtar.|language=sq}}</ref>
 
== ReferimeReferenca ==
{{reflist|2}}
 
[[Kategoria:Romane shqiptare]]
[[Kategoria:Romane shqiptare të shekullit XX]]
[[Kategoria:Kasëm Trebeshina]]
[[Kategoria:Shkrimtarë turq]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Mekami:_melodi_turke"