|
|regnum=[[Animalia]]|phylum=[[Chordata]]|classis=[[Mammalia]]|status2=NT|status2 system=IUCN3.1|ordo=[[Carnivora]]|image2 width=(Statusi në Shqipëri)|status2 ref=(Statusi në Shqipëri)|familia=[[Mustelidae]]}}
'''Shqarthi''' ( ''Martes foina'' ), i njohur gjithashtu si , '''kunadhja e zakonshme''' apo '''gushabardhi''' , është një specie e kunadheve amtare në shumë pjesë të [[Evropa|Evropës]] dhe [[Azia Qendrore|Azisë Qendrore]] , edhe pse ajo ka krijuar një popullsi të egër në [[Amerika Veriore|Amerikën e Veriut]] . Ёshtë renditur si shqetësimi më i vogël nga [[Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës|IUCN]] për shkak të shpërndarjes së saj të gjerë, popullsisë së saj e madhe dhe pranisë së saj në një numër zonash të mbrojtura.<ref name="iucn"/> Ёshtë sipërfaqësisht i ngjashëm me [[Zardafi|zardafin]], por ndryshon nga ajo për nga madhësia e saj më e vogël dhe preferencat e habitatit. Ndërsa kunadhja është një kafshë e pyjeve, zardafi është një specie më e përgjithshme dhe e adaptueshme, që ndodhet në një numër vendbanimesh të hapura dhe pyjore.<ref name="spinosi"/>
== Evolucioni ==
Paraardhësi i saj më i mundshëm është ''Martes'' ''vetus'' , i cili gjithashtu jetonte në pyje. [[Fosilet]] e hershme të ''M. vetus'' u gjetën në depozitat e akullnajës Würm në [[Libani|Liban]] dhe [[Izraeli|Izrael]] . Kunadhja e ka origjinë nga [[Lindja e Afërt]] ose [[Azia Jugperëndimore]] dhe mund të ketë mbërritur në Evropë nga [[Pleistoceni]] i Vonë ose [[Holoceni]] i hershëm . Kështu, kunadhja ndryshon nga shumica e [[Mustelidët|mustelidëve]] të tjera evropiane të Kuaternarit , pasi të gjitha speciet e tjera (përveç [[Minku evropian|minkut evropian]] ) u shfaqën gjatë Pleistocenit të Mesëm. Krahasimet midis kafshëve fosile dhe pasardhësve të tyre tregojnë se shqarthi pësoi një rënie në madhësi duke filluar në periudhën Würm.<ref name="marinis238">{{Harvnb|Spagnesi|De Marina Marinis|2002|p=238}}</ref> Shqarthi është indigjenë në [[Ishujt Egje]] dhe përfaqësojnë një popullsi relike me prirje aziatike primitive.<ref name="bunites">Schreiber, A. [http://www.smallcarnivoreconservation.org/sccwiki/images/5/5a/Number_20.PDF ''On the status of'' Martes foina bunites ''Bate, 1905''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110728031602/http://smallcarnivoreconservation.org/sccwiki/images/5/5a/Number_20.PDF |date=28 korrik 2011 }}. 1999, Small Carnivore Conservation 20: 20-21</ref>
Kafka e gushabardhit sugjeron një përshtatje më të lartë sesa zardafi në drejtim të [[Hiperkarnivoriavët|hiperkarnivoriave]] , siç tregohet nga koka e saj më e vogël, turir i shkurtër dhe theks më i vogël në dhëmbët e faqes. Presionet selektive duhet të kenë vepruar për të rritur forcën e kafshimit të kunadhes në kurriz të gushës . Këto tipare ndoshta kanë vepruar tek shqarthët si një mekanizëm për të shmangur si konkurencën intrapecifike me femrat ashtu edhe konkurencën ndër-specifike me zardafin që mbivendoset ekologjikisht.<ref name="spinosi">Anna Loy, Ornella Spinosi & Rossella Carlini (2004): ''[http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/11250000409356547 Cranial morphology of Martes foina and M. martes (Mammalia, Carnivora, Mustelidae): The role of size and shape in sexual dimorphism and interspecific differentiation]'', Italian Journal of Zoology, 71:1, 27-34</ref>
=== Nënllojet ===
QëDuke nisur që nga 2005vigti 2005, njihen njëmbëdhjetë nënlloje janëtë njohurshqarthit.
{| class="wikitable collapsible collapsed" width=80% font=90%
|- style="background: #115a6c"
|
