Vitelli

Aulus Vitellius (/v ɪ t ɛ l i ə s /; Latin: [ˈAu̯lʊs wɪˈtɛlːijʊs] ; 24 shtator 15 – 20 Dhjetor Pas Krishtit 69) ishte perandor Romak për tetë muaj, nga 19 Prill deri më 20 Dhjetor A.D 69. Vitellius u shpall perandor pas suksesionit të shpejtë të perandorëve të mëparshëm Galba dhe Otho, në një vit të luftës civile të njohur si Viti i Katër Perandorëve. Vitellius ishte i pari për të shtuar pseudonimin Germanicus emrit të tij në vend të Cezarit mbi aderimit të tij. Ashtu si paraardhësi i tij i drejtpërdrejtë, Otho, Vitellius u përpoq të mblidhte mbështetjen e publikut për kauzën e tij duke nderuar dhe imituar Neronin i cili mbeti gjerësisht i popullarizuar në perandori.

Vitelli

Denari i Vitelliut, i prerë në vitin 69 pas Krishtit gjatë Vitit të Katër Perandorëve. Anasjelltas: A. VITTELIVS GERMANICVS PUN. E kundërta: fitorja ulur majtas duke mbajtur patera dhe degën e palmës.

Pretendimi i tij për fronin shpejt u sfidua nga legjionet e vendosura në provincat lindore, të cilët shpallën komandantin e tyre Vespasian perandor në vend. Pasoi lufta, duke çuar në një humbje dërrmuese për Vitellius në Betejën e Dytë të Bedriacum në Italinë veriore. Sapo e kuptoi se mbështetja e tij ishte duke u lëkundur, Vitellius u përgatit të abdikonte në favor të Vespasian. Ai nuk u lejua ta bënte këtë nga mbështetësit e tij, duke rezultuar në një betejë brutale për Romën midis forcave të Vitelliut dhe ushtrive të Vespasian. Ai u ekzekutua në Romë nga ushtarët e Vespasian më 20 dhjetor të vitit 69.

Familja

Ai ishte i biri Lucius Vitellius dhe gruas së tij Sextilia, dhe kishte një vëlla, i cili gjithashtu quhej Lucius Vitellius. Suetonius regjistroi dy tregime të ndryshme për origjinën e gjinisë Vitellia, njëra duke i bërë ata pasardhës të sundimtarëve të kaluar të Latium, tjetri duke e përshkruar origjinën e tyre si të ulët. Suetonius bën vërejtjen e arsyeshme se të dyja tregimet mund të jenë bërë nga lajkatarë ose nga armiqtë e Vitellit - përveç që të dy ishin në qarkullim para se Vitelliu të bëhej perandor. Meqenëse babai i tij ishte anëtar i klasës së kuajve dhe arriti gradën senatoriale vetëm më vonë gjatë jetës së tij, Vitellius u bë perandori i parë që nuk lindi në familjen senatoriale. Suetonius gjithashtu regjistroi se kur lindi Vitellius horoskopi i tij aq i tmerruar prindërit e tij sa që babai i tij u përpoq të parandalonte Aulus që të bëhej konsull.

Në rininë e tij ai ishte një nga shokët fisnikë të pensionimit të Tiberit në Capri dhe atje u miqësua Caligula, favorin e të cilit ai fitoi, sipas Suetonius, duke ndarë në pasionin e tij për karrocat dhe lojërat me zare .

Ai u martua fillimisht para vitit 40 me një grua me emrin Petronia me të cilën kishte një djalë, Aulus Vitellius Petronianus, trashëgimtari universal i nënës dhe gjyshit të tij, të cilin Vitellius e kishte vrarë në vitin 69 për të trashëguar pasurinë e tij.

Ai u martua së dyti, rreth vitit 50, një grua me emrin Galeria Fundana, mbesa e mbesë e Gaius Galerius, Prefekt i Egjiptit në 23 vjeç.  Ata kishin dy fëmijë, një djalë të quajtur Aulus Vitellius Germanicus ose Novis, i Riu dhe një vajzë, Vitellia, e cila u martua me Decimus Valerius Asiaticus .

Shërbim publik

Karriera politike dhe ushtarake

Ai ishte konsull në 48, dhe guvernator prokonsullor i Afrikës ose në 60 ose 61, në të cilën cilësi thuhet se ai e liroi veten me kredi. Në fund të vitit 68, Galba, për habinë e përgjithshme, e zgjodhi atë për të komanduar ushtrinë e Germania Inferior, dhe këtu Vitellius e bëri veten të popullarizuar me subalternet e tij dhe me ushtarët nga lakmia e egër dhe natyra e tepruar e mirë, e cila shpejt u tregua fatale për të porositur dhe disiplinës.

Oferta për pushtet

Ai ia detyroi ngritjen e tij fronit Caecina dhe Fabius Valens, komandantë të dy legjioneve në Rin . Përmes këtyre dy burrave një revolucion ushtarak u realizua shpejt; ata refuzuan të rinovonin betimet e tyre të besnikërisë ndaj Perandorit Galba në 1 Janar 69. Vitellius u shpall perandor në Këln të nesërmen, dhe pastaj përsëri të nesërmen. Më saktë, ai u shpall perandor i ushtrive të Gjermanisë Inferiore dhe Superiore . Ushtritë e Galisë, Britanisë dhe Raetia dolën në krah të tyre pak më vonë. Në kohën që ata marshuan drejt Romës, sidoqoftë ishte Otho dhe jo Galba, me të cilin duhej të përballeshin.

Në fakt, ai kurrë nuk u pranua si perandor nga e gjithë bota romake, megjithëse në Romë Senati e pranoi atë dhe i urdhëroi atij nderimet e zakonshme Perandorake më 19 Prill. Ai përparoi në Itali në krye të një ushtaraku të egër dhe të ashpër dhe Roma u bë skena e trazirave dhe masakrave, shfaqjeve të gladiatorëve dhe festave ekstravagante. Për të shpërblyer legjionarët e tij fitimtarë, Vitellius zgjeroi Gardën ekzistuese Praetoriane dhe instaloi njerëzit e tij nga ushtria e tij në Rhein.

Administrata

Vitellius në një monedhë . Kreu laureat djathtas. Titulli: A. VITELLIVS GJERMANI. PUN AVG PM, TR

Suetoni, babai i të cilit kishte luftuar për Otho në Bedriacum, jep një llogari të pafavorshëm të Vitellius 'administrimit të shkurtër: ai e përshkruan atë si unambitious dhe vëren se Vitellius treguan shenja të një dëshirë për të qeverisur me mençuri, por se Valens dhe Caecina e inkurajoi atë në një kurs të ekseset e mbrapshta që hodhën cilësitë e tij më të mira në plan të dytë. Vitellius përshkruhet si dembel dhe vetë-indulgjent, i dashur për të ngrënë dhe pirë dhe një grykës i dhjamosur, duke ngrënë bankete katër herë në ditë dhe duke festuar me ushqime të rralla që ai do të dërgonte marinën romake për të blerë. Për këto bankete, ai e kishte ftuar vetë për në një shtëpi tjetër fisnike për secilin. Ai madje raportohet të ketë vdekur nga uria nënën e tij - për të përmbushur një profeci se ai do të sundonte më gjatë nëse nëna e tij vdiste e para; përndryshe ekziston një raport që nëna e tij kërkoi helm për të kryer vetëvrasje - një kërkesë që ai e pranoi. Suetonius gjithashtu vëren se mëkatet e ngurta të Vitelliut ishin luks dhe mizori. Shkrimtarë të tjerë, domethënë Tacitus dhe Cassius Dio, nuk pajtohen me disa nga pohimet e Suetonius, edhe pse vetë rrëfimet e tyre për Vitellius janë mezi pozitive.

Pavarësisht nga mbretërimi i tij i shkurtër ai dha dy kontribute të rëndësishme për qeverinë romake e cila e tejkaloi atë. Taciti i përshkruan ata të dy në <i id="mwgg">Historitë e</i> tij:

• Vitellius i dha fund praktikës së centurionëve që shesin burra dhe përjashtime të detyrës për burrat e tyre, një ndryshim që Tacitus e përshkruan si të miratuar nga 'të gjithë perandorët e mirë'.
• Ai gjithashtu zgjeroi zyrat e administratës Perandorake përtej pellgut perandorak të të liruarve, duke lejuar që ata të Ekuitëve të zinin pozicione në shërbimin civil Perandorak.

Vitellius gjithashtu ndaloi astrologët nga Roma dhe Italia në 1 Tetor 69. Disa astrologë iu përgjigjën dekretit të tij duke botuar në mënyrë anonime një dekret të tyre: "Të vendosur nga të gjithë astrologët në bekimin e Shtetit tonë Vitellius nuk do të jetë më në datën e caktuar". Si përgjigje, Vitellius ekzekutoi çdo astrolog që ai takoi.

Për më tepër, Vitellius vazhdoi politikat e Othos në lidhje me kujtesën e Neronit, në atë që ai nderoi perandorin e vdekur dhe i flijoi shpirtit të tij. Ai gjithashtu kishte këngët e Neronit të interpretuara në publik, dhe u përpoq të imitonte Neron i cili mbeti jashtëzakonisht i popullarizuar në mesin e klasave të ulëta të Perandorisë Romake.

Sfidat

Në korrik 69, Vitellius mësoi se ushtritë e provincave lindore kishin shpallur një perandor rival: komandantin e tyre, Titus Flavius Vespasianus . Sapo u bë e ditur se ushtritë e Lindjes, Dalmacisë dhe Ilirikut kishin deklaruar për Vespasianus, Vitellius dërgoi disa legjione nën Caecina për të parandaluar hyrjen e ushtrive Lindore në Itali, por Caecina, e pakënaqur me administratën e dobët të Vitellius, u përpoq pa sukses defekt tek Vespasiani. Kjo dëmtoi moralin e legjioneve Vitellian dhe ata u mundën me vendosmëri në Betejën e Dytë të Bedriacum . Fabius Valens u dërgua më pas nga Vitellius për të mbledhur ushtri mbështetëse në Gali, por forcat besnike të Vespasian e kapën dhe e ekzekutuan atë menjëherë më vonë. Vitelli, tani i braktisur nga shumë pasues të tij, u përgatit të hiqte dorë nga titulli i perandorit.

Abdesi dhe vdekja

Vitellius zvarritet nëpër rrugët e Romës nga popullata, Georges Rochegrosse (1883)

Taciti 'Historitë shtet që Vitellius pritur ushtrinë Vespasian së në Mevania . Kushtet e abdikimit në të vërtetë ishin rënë dakord me Marcus Antonius Primus, komandanti i legjionit të gjashtë që shërbente në Panonia dhe një nga mbështetësit kryesorë të Vespasian. Sidoqoftë, ndërsa ai ishte në rrugën e tij për të depozituar shenjat e perandorisë në tempullin e Konkordit, Garda pretoriane refuzoi ta lejonte atë të zbatonte marrëveshjen dhe e detyroi të kthehej në pallat.

Në hyrje të trupave të Vespasian në Romë, mbështetësit e Vitellius (kryesisht civilë) organizuan rezistencë të rëndë, duke rezultuar në një betejë të egër. Të ngulitur në ndërtesat e qytetit, ata hodhën gurë, shtizë dhe pllaka mbi ushtarët e Vespasianit të cilët si pasojë pësuan humbje të mëdha në luftimet urbane. Cassius Dio pretendon se 50,000 njerëz vdiqën në betejën për Romën. Pjesë të mëdha të qytetit u shkatërruan, përfshirë tempullin e Jupiter Optimus Maximus. Vitellius u tërhoq zvarrë nga një vend i fshehur (sipas Tacitus një shtëpizë e një portieri), i përzënë në shkallët fatale Gemonian dhe atje u përplas nga mbështetësit e Vespasian. "Megjithatë unë dikur isha perandori yt", ishin fjalët e tij të fundit. Trupi i tij u hodh në Tiber sipas Suetonius ; Rrëfimi i Cassius Dio është se Vitellius iu pre koka dhe koka e tij parakaloi rreth Romës, dhe gruaja e tij mori pjesë në varrimin e tij. Vëllai dhe djali i tij u vranë gjithashtu.

Suetonius, duke shkruar për ekzekutimin e Vitellius, ofron përshkrimin e tij fizik. Ai ishte në të vërtetë jashtëzakonisht i gjatë, me një fytyrë zakonisht të skuqur nga pirja e fortë, një bark të madh dhe një kofshë të gjymtuar nga goditja një herë nga një qerre me katër kuaj, kur ishte i pranishëm në Gaius ndërsa po ngiste makinën... "

Vite më parë kishte një parashikim se ai do të binte në pushtetin e një njeriu nga Galia; njeriu që e vrau ishte Antonius Primus nga Tolosa dhe pseudonimi i tij ishte Becco që do të thotë "sqep gjeli".

Portrete në artin pamor

Romakët në dekadencën e tyre nga Thomas Couture .

Vitellius paraqitet në pikturën: Romakët në dekadencën e tyre nga Thomas Couture.

Ai tregohet duke u zhvendosur me forcë nëpër Qytetin e Përjetshëm në kanavacën e George Rochegrosse Vitellius të vitit 1883 të tërhequr nëpër rrugët e Romës nga popullata.

Ekzekutimi i tij është përshkruar në pikturën La Mort de Vitellius nga Charles-Gustave Housez.

 

Linqe te jashtme

Burimet primare

• Jeta e Vitellit (Suetonius; përkthim anglisht dhe latinisht origjinal)
• Cassius Dio, Libri 64

Burimet dytësore

• Kelly, Benjamin (2007). "Riot Control and Imperial Ideology in the Roman Empire". Phoenix. Toronto: University of Toronto Press, Classical Association of Canada. 61 (1/2): 150–176. JSTOR 20304642. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Varner, Eric (2017). "Nero's Memory in Flavian Rome". përmbledhur nga Bartsch, Shadi; Freudenberg, Kirik; Littlewood, Cedric (red.). The Cambridge Companion to the Age of Nero. Cambridge: Cambridge University Press. fq. 238–258. ISBN 978-1107669239. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)978-1107669239
• Biografia në Livius
• Biografia në De Imperatoribus Romanis
• Hyrja e Aulus Vitellius në librin burimor historik nga Mahlon H. Smith