|
#RIDREJTO [[Cappella Sistina]]
[[Skeda:'Sistine Chapel ceiling' by Michelangelo JBU21.JPG|alt=Përkatësia Katolik Romak|parapamje|Kishëza Sistine (Sistine Chapel)
{| class="wikitable"
|+
|Distrikt
|Diocese e Romës
|-
|Përkatësia
|Katolik Romak
|-
|Udheheqësi
|Francis
|-
!'''Viti'''
!15 gusht 1483
|-
|Lokacioni
|Qyteti i Vatikanit
|}
]]
'''Kishëza Sistine''' (''Kapela Sistine'', {{Lang-it|Cappella Sistina}}) është një kishëz në Pallatin Apostolik, në Qytetin e [[Vatikani]]t.
Fillimisht ishte e njohur si ''Cappella Magna'' ('Kapelë e Madhe'), kapela e ka marrë emrin nga [[Sisto IV|Papa Sixtus IV]], i cili e ndërtoi atë midis vitit 1473 dhe 1481.
Që nga ajo kohë, kjo kishëz ka shërbyer si një vend i veprimtarisë papale fetare dhe funksionale. Sot, është vendi i konklavës papnore, procesi me të cilin zgjidhet një papa i ri. Fama e Kishëzës Sistine qëndron kryesisht në afresket që zbukurojnë brendësinë, veçanërisht tavanin e Kapelës Sistine dhe ''Gjykimin e Fundit'', të dyja të krijuara nga [[Mikelanxhelo|Michelangelo]] .
Gjatë sundimit të Sixtus IV, një ekip piktorësh të Rilindjes që përfshinte artistët si [[Sandro Botiçeli|Sandro Botticelli]], Pietro Perugino, Pinturicchio, [[Domeniko Girlandaio|Domenico Ghirlandaio]] dhe Cosimo Rosselli, krijuan një seri afreskesh që përshkruajnë ''Jetën e Moisiut'' dhe ''Jetën e Krishtit.''
Këto piktura u përfunduan në vitin 1482, dhe më 15 gusht 1483 Sixtus IV festoi [[Mesha|meshën e]] parë në Kishëzën Sistine për Festën e Ngjarjes, në të cilën kjo ceremoni iu kushtua [[Mëria|Virgjëreshës Mari]] . <ref name="Pietrangeli1986">{{Harvnb|Pietrangeli|1986|p=28}}</ref>
Midis viteve 1508 dhe 1512, [[Michelangelo]] pikturoi tavanin e kishës, një projekt i cili ndryshoi rrjedhën e artit perëndimor dhe konsiderohet si një nga arritjet kryesore artistike të civilizimit njerëzor. <ref>Robert Coughlan, ''The World of Michelangelo'', Time-Life International, (1966) p. 116</ref> Pas thesit të Romës, ai u kthye dhe, midis vitit 1535 dhe 1541, pikturoi ''Gjykimin e Fundit'' për Papët Klementi VII dhe [[Pali III|Pavli III]] . <ref>Robert Coughlan, p. 127</ref> Pikturat e njohura të Mikelanxhelos kanë tërhequr një numër shumë të madh vizitorësh në këtë kishëz.
== Historia ==
Funksioni kryesor i Kishëzës Sistine është si kishëz e Kapelës Papale ( ''Cappella Pontificia'' ), një nga dy organet e familjes Papale. Në kohën e Papa Sixtus IV në fund të shekullit të 15-të, kjo kishëz përbëhej nga rreth 200 njerëz, përfshirë klerikë, zyrtarë të Vatikanit dhe laikë të shquar.
Kishte 50 raste gjatë vitit në të cilat ishte përshkruar nga Kalendari Papnor që e gjithë Kisha e Papës duhej të bënte një takim. <ref>{{Harvnb|Pietrangeli|1986|p=24}}</ref> Nga këto 50 raste, 35 ishin mesha, nga të cilat 8 u mbajtën në Bazilikë, në përgjithësi tek [[Bazilika e Shën Pjetrit|Shën Pjetrit.]] Këto përfshinin Ditën e Krishtlindjeve dhe meshat e Pashkëve, në të cilën vetë [[Papa]] ishte [[Liturgjia|kremtuesi]].
''Cappella Maggiore e'' mori emrin e saj, Kapelën e Madhe, nga fakti se kishte një kishëz tjetër gjithashtu në përdorim nga Papa dhe pjesa e tij për adhurimin e përditshëm.
Në kohën e Papa Sixtus IV, ky ishte Chapel i [[Nikolla V|Papës Nicholas V]], i cili ishte dekoruar nga [[Fra Angelico]] . ''Cappella Maggiore'' është regjistruar si ekzistuese në 1368.
[[Skeda:Cappella_sistina,_aspetto_originario,_stampa_del_XIX_secolo.jpg|majtas|parapamje| Kishëza Sistine siç mund të ishte shfaqur në shekullin e 15-të (Ky është vizatimi i shekullit të 19-të)]]
[[Skeda:Veduta_della_cappella_sistina_dai_giardini_vaticani,_03.jpg|majtas|parapamje| Kishëza Sistine në vitin 2017]]
Kisha e kohërave të sotme, u dizajnua nga Baccio Pontelli për Papën Sixtus IV, për të cilin është emëruar dhe u ndërtua nën mbikëqyrjen e Giovannino de Dolci midis viteve 1473 dhe 1481.
<ref name="EHT2006_313">{{Harvnb|Ekelund|Hébert|Tollison|2006|p=313}}</ref> Përmasat e kishës së tanishme duket se ndjekin nga afër ato të origjinalit. Pas përfundimit të tij, kjo kishëz u dekorua me afreske nga një numër artistësh më të njohur të Rilindjes së Lartë, duke përfshirë [[Sandro Botiçeli|Sandro Botticelli]], [[Domeniko Girlandaio|Domenico Ghirlandaio]], Pietro Perugino dhe [[Mikelanxhelo|Michelangelo]] . <ref name="Shearman">John Shearman, "The Chapel of Sixtus IV". In {{Harvnb|Pietrangeli|1986}}</ref>
[[Mesha|Mesha e]] parë në Kishëzën Sistine u kremtua më 15 Gusht 1483, në Festën e Zonjës, në të cilën kjo ceremoni iu kushtua [[Mëria|Virgjëreshës Mari]] .
Kapelë Sistine ka ruajtur funksionin e saj deri në ditët e sotme dhe vazhdon të presë shërbimet e rëndësishme të Kalendarit Papnor, përveç nëse Papa po udhëton.
Poashtu ekziston edhe një kor i përhershëm, Kori i Kishëzës Sistine , për të cilën janë shkruar shumë muzikë origjinale, vepra më e famshme muzikore është ''Miserere e Gregorio Allegri-t'' . <ref>[[Abel Stevens|Stevens, Abel]] & Floy, James. </ref>
== Arkitektura ==
[[Skeda:Cappella_Sistina_-_2005.jpg|parapamje| Pjesa e jashtme e Kishëzës Sistine]]
Kjo Kishëz është një ndërtesë e lartë me formë drejtkëndëshe, ku matjet e sakta janë vështirë për tu konstatuar, pasi matjet e disponueshme janë për pjesën e brendshme: {{Convert|40.9|m|ft}} gjatësi dhe me {{Convert|13.4|m|ft}} gjerësi
Pjesa e jashtme e saj ose eksteriori nuk është i zbukuruar me detaje dekorative, siç është e parashikuar per kishat e epokës Mesjetare dhe të [[Rilindja|Rilindjes]]. Ajo nuk ka fasadë të jashtme ose porta të jashtme, pasi hyrja ka qenë gjithmonë nga dhomat e brendshme brenda Pallatit Apostolik (Pallati Papal), dhe pjesa e jashtme mund të shihet vetëm nga dritaret e afërta dhe puset e dritës në pallat. Afërsia dhe grumbullimi i ndërtesave të tjera ka ndryshuar edhe më tepër pamjen e jashtme të kishës.
Kjo ndërtesë ndahet në tre kate të veçanta, nga të cilat më e ulta është një bodrum i gjatë me disa dritare dhe një portë që të çon tek oborri i jashtëm. Bodrumi e mbështet kishëzën. Mbi është hapësira kryesore, tavani i harkuar që ngrihet në {{Convert|20.7|m|ft}}.
=== Brendësia e Kishëzës Sistine ===
Përmasat e përgjithshme të kishëzës përdorin gjatësinë si njësi matëse.
Kjo është ndarë me tre për të marrë gjerësinë dhe me dy për të marrë lartësinë. Duke ruajtur raportin, kishte gjashtë dritare poshtë secilës anë dhe dy në të dy anët.
[[Skeda:Cappella_sistina,_ricostruzione_dell'interno_prima_degli_interventi_di_Michelangelo,_stampa_del_XIX_secolo.jpg|majtas|parapamje| Një rindërtim i pamjes së kishëzës në vitet 1480, para pikturimit të tavanit]]
Tavani i kishëzës është një qemer i rrafshuar me tytë që buron nga një rrjedhë që rrethon muret në nivelin e burimit të harqeve të dritares. Ky qemer i tytës pritet tërthorazi nga qemerë më të vegjël mbi secilën dritare, të cilat e ndajnë qemerin e tytës në nivelin e tij më të ulët në një seri pendentive të mëdha që ngrihen nga pilastrat e cekëta midis secilës dritare.
Qemeri i fuçisë fillimisht ishte pikturuar me një shkëlqim të kaltër dhe me yje të artë, sipas modelit të Piermatteo Lauro de 'Manfredi da Amelia . <ref name="Shearman">John Shearman, "The Chapel of Sixtus IV". In {{Harvnb|Pietrangeli|1986}}</ref>
== Dekorimet ==
[[Skeda:Sistine_Chapel_vertical_scheme.PNG|parapamje| Diagrami i një pjese të dekorimit vertikal afresk të Kapelës Sistine]]
=== Historia ===
Pjesa e parë për dekorimin e Kishëzës Sistine ishte pikturimi i tavanit me ngjyrë të kaltër, i mbushur me figura yjesh , <ref name="Shearman">John Shearman, "The Chapel of Sixtus IV". In {{Harvnb|Pietrangeli|1986}}</ref> dhe me kufij dekorativë. Kjo u zëvendësua plotësisht kur artisti [[Mikelanxhelo]] erdhi për të punuar në tavan në vitin 1508.
Poshtë ciklit të ''Jetës së [[Moisiu|Moisiut]]'' dhe ''Jetës së [[Krishti|Krishtit]]'', niveli i poshtëm i mureve është zbukuruar me afreske të argjendta dhe të arta. Mbi afresket , niveli i sipërm është i ndarë në dy zona.
Në nivelin më të ulët të dritareve është një ''Galeri e Papëve e'' pikturuar në të njëjtën kohë me ''Jetët'' . Rreth këtyre majave gjenden zona të njohura si ''Drekat'' që përmbajnë ''Paraardhësit e [[Krishti|Krishtit]]'', pikturuar poashtu nga [[Mikelanxhelo]].
Ky tavan u kërkua nga [[Juli II|Papa Julius II]] dhe u pikturua nga [[Mikelanxhelo]] midis viteve 1508 dhe 1512. Në fillim, komisionerët duheshin të pikturonin dymbëdhjetë apostujt në varëse trekëndëshe që mbështesin qemerin; megjithatë, Mikelanxhelo dëshironte ta krijonte këtë sipas dëshirës së tij.
== Afresket ==
[[Skeda:Eventos_de_la_vida_de_Moisés_(Sandro_Botticelli).jpg|parapamje| ''Sprovat e Moisiut'' nga piktori Botticelli]]
=== Muri jugor ===
Muri jugor i kishëzës është i zbukuruar me ''Tregimet e Moisiut'', pikturuar në vitet 1481–1482. Duke filluar nga altari, aty përfshihen-
* ''Moisiu Duke u nisur për në Egjipt'' nga Pietro Perugino me ndihmësit
* ''Sprovat e Moisiut'' nga [[Sandro Botiçeli|Sandro Botticelli]]
* ''Kalimi i Detit të Kuq'' nga Cosimo Rosselli, [[Domeniko Girlandaio|Domenico Ghirlandaio]] ose Biagio di Antonio Tucci
* ''Zbritja nga mali Sinai'' nga Cosimo Rosselli ose Piero di Cosimo
* ''Ndëshkimi i Rebelëve'' nga Sandro Botticelli
* ''Dhjata dhe Vdekja e Moisiut'' nga Luca Signorelli ose Bartolomeo della Gatta
=== Muri verior ===
[[Skeda:Perugino_-_Entrega_de_las_llaves_a_San_Pedro_(Capilla_Sixtina,_1481-82).jpg|parapamje| ''Dorëzimi i çelësave'' nga piktori Perugino]]
Muri verior i kishëzës paraqet ''Tregimet e Jezusit'', nga 1481–1482. Këtu përfshihen:
* ''Pagëzimi i Krishtit'' nga Pietro Perugino me ndihmësit e tij
* ''Tundimet e Krishtit'' nga Sandro Botticelli
* ''Vokacioni i Apostujve'' nga Domenico Ghirlandaio
* ''[[c:File:Cosimo_Rosselli_Sermone_della_Montagna.jpg|Predikimi në Mal]]'', i atribuohet Cosimo Rosselli
* ''Dorëzimi i çelësave'' nga Pietro Perugino
* ''Darka e Fundit'' nga Cosimo Rosselli
=== Muri lindor ===
[[Skeda:Hendrick_van_den_Broeck_-_Resurrección_de_Cristo_(Capilla_Sixtina,_Roma,_1572-85).jpg|parapamje|300x300px| ''Ringjallja e Krishtit'']]
* ''[[c:File:Hendrick_van_den_Broeck_-_The_resurrection_of_Christ.jpg|Ringjallja e Krishtit]]'' nga Hendrick van den Broeck ([[1572]])
* ''[[c:File:Matteo_da_Lecce_-_Disputa_junto_al_cuerpo_de_Moisés_(Capilla_Sixtina,_Roma,_1572-85).jpg|Mosmarrëveshje mbi trupin e Moisiut]]'' nga Matteo da Lecce ([[1574]]).
==== Tavani ====
[[Skeda:Chapelle_sixtine_plafond.jpg|parapamje| Një pjesë e tavanit të Kishëzës Sistine]]
Në mënyrë që Michelangelo ta arrinte tavanin, ai kishte nevojë për një mbështetje. Ai mori idenë nga arkitekti i tij i parapëlqyer,Julius Donato Bramante, i cili dëshironte të punonte duke u mbështetur në ajër me litarë.
Sidoqoftë, Bramante nuk e përfundoi me sukses detyrën e dhënë dhe struktura që ai ndërtoi ishte me gabime. Ai kishte shpuar kasafortën në mënyrë që të ulte telat për të siguruar skelën. Michelangelo thuhet që kishte qeshur kur e kishte parë strukturën dhe besonte se ajo do të linte vrima në tavan sapo të mbaronte puna. Ai e kishte pyetur Bramanten se çfarë do të ndodhte, por arkitekti nuk kishte asnjë përgjigje.
Pjesa e pikturuar është rreth 40 m i gjatësi dhe me 13m gjerësi. Kjo do të thotë që Mikelanxhelo pikturoi mbi 460 metra katror afreske.
== Referencat ==
; Citimet
[[Kategoria:Vatikan]]
[[Kategoria:Vetitë CS1: Burime në gjermanisht (de)]]
| 