[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Unsourced.
Etiketa: Undo
Rreshti 55:
'''Nish''' ([[gjuha serbe|serbisht]]: ''Ниш/Niš'') është qytet në komunën e Nishit, [[Serbi]].
== Gjeografia ==
Nishi gjendet afër 200 km në jug të [[Beograd]]it. Ka qenë një qytet i hershëm Ilir ku kanë lindur perandorë Bizantinë si Justini i I.
Pamjet e Nishit nga anija kozmike në 2002. Skaji lindor i luginës së Nishit është në kreshtën gëlqerore të maleve Svrljig dhe degët e thata malore. Nishi shtrihet në kufirin gjeotektonik të maleve kristalore, Rodope dhe gëlqerore të Serbisë lindore dhe kryqëzimin e luginave të mëdha të Gadishullit Ballkanik në një luginë të gjerë dhe të cekët me formë të parregullt me ​​një aks më të gjatë prej rreth 44 km dhe më të shkurtër prej rreth 22 km. sipërfaqe (rreth 620 km²), [6]) të stampuar në mënyrë tërthore në drejtimin meridian të luginës së Moravisë Jugore. Lugina e Moravës së Jugut e ndan atë në dy pjesë të pabarabarta; pjesa perëndimore, e njohur si Dobrich, e cila është e hapur drejt luginës së Toplicës, [7] dhe ajo lindore (më e madhe), e cila përfaqëson luginën e Nishit në një kuptim më të ngushtë, e ndërprerë nga lumi Nisava, pranë bashkimit të tij me Jugun Morava. [8]
<!-- == Demografia == -->
<!-- == Ekonomia == -->
<!-- == Kultura == -->
 
== Historia ==
Sipas studiuesit Katičić emri i lashtë i qytetit në gjuhën greke ''Ναισσός/Naissós'' u bë '''''Nish''''' nëpërmjet rregullave strikte fonetik të gjuhës shqipe dhe më pas emri i qytetit në atë formë është huazuar nga kolonët të reja sllave në shekullin e shtatë.<ref>Geniş, Şerife, & Kelly Lynne Maynard (2009). "[http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00263200903009619 Formation of a Diasporic Community: The History of Migration and Resettlement of Muslim Albanians in the Black Sea Region of Turkey]." ''Middle Eastern Studies''. '''45'''. (4): 557. “There is also philological evidence that Albanians had inhabited the region for centuries if not millennia. According to Katičić (1976), Nish is an Albanian and Slavic toponym that developed from Ancient Greek, which presupposes Albanian language mediation. In other words, based on the strict rules of sound change the only way the Greek City Ναισσός (Naeisu) could have the phonetic outcome Nish (niš) is via the sound changes which Albanian underwent. It was then borrowed from Albanian into Slavic. This means that when the Slavs arrived in Nish (seventh century) there would have already been a historic (proto)-Albanian presence.”; p. 568. “R. Katičić, ‘Ancient Languages of the Balkans’, State of the Art Reports 4, in W. Winter (ed.), ''Trends in Linguistics'' (The Hague: Mouton, 1976), p.186."</ref>
Emri i qytetit të Nishit mund të gjendet në burime të shumta historike nga Mesjeta deri në kohët moderne. Të gjithë këta emra janë shumë të ngjashëm, në varësi të gjuhës në të cilën janë shkruar: Naissus, Nais, Nisus, Νισσα, Ναισσός, Νισος, نیش (Niš), Niš. [3] Vendbanimi i parë në territorin e Nishit të sotëm u themelua nga Keltët në shekullin e 3 para Krishtit, dhe vetë qyteti u emërua pas lumit Nisava (Naissa), të cilin vendasit keltë e quanin "Lumi i Zanave" (Navissos). Qyteti dhe lumi nuk i kanë ndryshuar kurrë emrat dhe kuptimin e tyre që nga emërtimi i tyre, i cili ka mbetur i njëjtë: Nis-Vilingrad, Nisava-Vilinreka. [4] Pushtues të ndryshëm lanë pas versionin e tyre të emrit të këtij qyteti: Roman Naissus, Bizantin Ναισσός / Nysos, Serbët Ниш, Turqisht نیش (Niş), Gjermanisht Nissa [3]
 
Bazuar në gërmimet arkeologjike, mund të konkludohet se territori në të cilin ndodhet sot qyteti i Nishit ka qenë i banuar nga komunitete njerëzore që nga periudha e Paleolitit të Mesëm (100,000-30,000 pes). Mbetjet nga Paleoliti, të gjetura në vendin e Kremenac, ruhen në koleksionin arkeologjik të Muzeut Kombëtar në Nish. Varret nga Epoka e Bronzit u gjetën në Medoshevac dhe një vendbanim i madh, i vendosur pranë sitit të lashtë të Medianës. Ekziston një legjendë për origjinën e Nishit se ajo u ndërtua nga princi i Nishit me gur nga çekiçi i afërt Hum. [3]
 
Emri i qytetit, ka shumë të ngjarë, e ka origjinën nga koha kur u sundua nga Keltët. Sipas tezës më të cituar mbi origjinën etimologjike të emrit të qytetit, Nishi u emërua nga Keltët, Navisos me kuptimin e Qytetit Zanë. [4]
 
 
Një marrëveshje u nënshkrua në Nish më 29 shtator 1739, duke i dhënë fund luftës ruso-austriako-turke. [38] [39] [40] Në gjysmën e parë të shekullit të 18 -të, u krijua Kazandžijsko sokače, sot e vetmja pjesë e ruajtur e pazarit të vjetër Niš. Kulla e pelte Gjatë Kryengritjes së Parë Serbe, ushtria kryengritëse nuk e gjeti veten para Nishit deri në vitin 1809, duke lëvizur drejt Kosovës. Karagjorgje sugjeroi që ai të shkonte në Nish me gjithë ushtrinë, por udhëheqësit e tjerë ushtarakë kërkuan që Nishi të sulmohej nga katër fronte, siç u bë në fund. Gjithsej 16,000 kryengritës serbë mbërritën në Nish më 27 prill 1809, nën udhëheqjen e Miloje Petrovic. Ata ndërtuan gjashtë llogore: e para dhe më e madhja ishte në graegra nën komandën e Dukës Stevan Sinđelić. E dyta ishte në Gornji Matejevac, pranë Kishës Latine, me Peter Dobrnjac, e treta ishte në veriperëndim të Kamenicës me Dukën Ilija Barjaktarevic, e katërta në Kamenica me Komandant Miloje Petrovic, e pesta ishte mbi Kamenica me Dukën Paul Matejic dhe e gjashta në Donji Matejevac. Propozimi i Miloje Petrovic për të sulmuar Nishin menjëherë nuk u pranua, por ai donte ta mbante qytetin nën bllokadë. Ushtria turke mori përforcime prej 20,000 ushtarësh nga Jedreni, Selaniku, Vranja dhe Leskovci. Më 31 maj 1809, turqit sulmuan llogoren e Sindjelic në Cegra dhe beteja u zhvillua gjatë gjithë ditës. Ndërsa epërsia e turqve u bë më e dukshme dhe ndihma nga llogoret e tjera nuk arriti, Stevan Sindjelic, kur turqit vërshuan në llogore, qëlloi në një magazinë me municion dhe hodhi në erë veten dhe një numër të madh turqish. Pas betejës së Cegra, një kullë u ndërtua në rrugën për në Kostandinopojë, në fund të verës së 1809. Kulla u ndërtua me urdhër të Hurshid-pashës, komandantit të atëhershëm të Nishit, nga kokat e ushtarëve serbë që vdiqën në Cegra, gjë që e bën atë unike në botë. 952 kafka të ushtarëve serbë u ndërtuan në Çele-kula si një paralajmërim për popullin serb. Një kapelë u ndërtua mbi kullën në 1892, e cila sot ruan 58 kafkat e mbetura. Gjatë hetimit mbi komplotin e Heterija në 1821, njerëzit u varën publikisht nën akuzën e përgatitjes së një kryengritjeje, dhe përveç kësaj, rreth dyqind banorë të tjerë të Nishit u arrestuan. Më i famshmi ndër të varurit ishte Peshkopi Milentije. [41] Një monument i ngritur në 1913 i kushtohet kësaj ngjarjeje.
 
Mbretëria e Serbisë dhe Jugosllavisë Detajet: Nishi në Luftën e Parë Botërore Votimi për zgjedhjen e deputetëve për qytetin e Nishit nga fundi i shekullit XIX Kartolinë "Përshëndetje nga Nishi" nga viti 1900. Betejat për çlirimin e Nishit nga autoritetet turke filluan më 29 dhjetor 1877. Princi Milan Obrenović hyri në të më 11 janar 1878. Në kujtim të këtyre ngjarjeve, një monument u ngrit në vitin 1902. Neni 3 i Marrëveshjes së San Stefanos, dmth. Me Marrëveshjen e Berlinit, Nishi u aneksua në Principatën e Serbisë. Në atë kohë, asambleja shpesh ulej në qytet. Seanca e parë e Asamblesë Kombëtare të Serbisë u zhvillua në ndërtesën e shkollës fillore prapa Katedrales, më 23 nëntor 1878. Në periudhën nga çlirimi deri në grushtin e shtetit të Majit, Nishi shpesh quhej kryeqyteti i dytë i Serbisë. Në 1884, u ndërtua një hekurudhë midis Nishit dhe Beogradit. Kabina e parë telefonike u hap në Nish në vitin 1901, dhe në vitin 1908 u ndërtua një hidrocentral 670 kW (900 kuaj fuqi) në Nisava në Ostrovicë. Në seancën e Asamblesë Kombëtare më 21 shtator 1885 në Nish, u mor një vendim për luftën me Bullgarinë. [46] Ndërtesa e Institutit Pasteur u ngrit në vitin 1900 - institucioni i parë shëndetësor për kujdes mjekësor parandalues ​​në Ballkan. Armëpushimi me Bullgarinë në fund të Luftës së Dytë Ballkanike u përfundua në Nish më 30 korrik (17 korrik 1913), i cili ishte baza për nënshkrimin e Paqes së Bukureshtit më 10 gusht 1913. [47] Para fillimit të Luftës së Parë Botërore në 1914, Qeveria dhe Asambleja Kombëtare u transferuan në Nish, dhe qyteti ishte kryeqyteti luftarak i Mbretërisë së Serbisë nga 26 korrik 1914 deri më 16 tetor 1915. Më 28 korrik 1914, kryeministri serb Nikola Pasic mori një telegram në Nish për shpalljen e luftës austro-hungareze ndaj Serbisë. [48] Më vonë atë vit, më 17 shtator, ai nënshkroi një marrëveshje të fshehtë aleance me politikanin shqiptar Esad Pasha. [49] Më 7 dhjetor 1914, në një sesion në Nish, Asambleja Kombëtare miratoi Deklaratën e Nishit për Bashkimin e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve. Ashtu si pjesa tjetër e Serbisë, në kthesën e vitit 1914/15, Nishi u prek nga një epidemi e tifos dhe sëmundjeve të tjera, gjë që kujtohet nga Monumenti i atyre që vdiqën nga tifoja në Spitalin Ushtarak.
 
Qyteti banohej nga një shumicë shqiptare deri në Kongresin e Berlinit, kur dhe iu dhurua Serbisë e cila kreu spastrim etnik masiv, duke përzënë pothuajse të gjithë popullsinë shqiptare në 1878-ën. Sot në Nish nuk mbetet asgjë shqiptare, përveçse toponimeve e mbiemrave të disa familjeve që tashmë janë serbizuar.
 
== Shih edhe ==
'''Historia e fundit'''
* [[Xhamia e Islam Agës]]
 
== Burimet ==
Më 17 maj 2002, në Nish u nënshkrua një marrëveshje midis Kishave Ortodokse Serbe dhe Maqedonase mbi konstituimin e Kryepeshkopatës autonome të Ohrit dhe tejkalimin e përçarjes. Ilyushin Il 76 për shuarjen e zjarrit mbi Nish, gjatë verës së vitit 2007 Në tetor 2009, Serbia dhe Rusia nënshkruan një marrëveshje për të hapur një qendër rajonale të urgjencës në Nish, e cila duhet të përfundojë deri në vitin 2012, [73] dhe do të bëhet funksionale që në gusht 2010. [74] Qëllimi i tij kryesor është një reagim shpëtimi i shpejtë dhe efikas në rast të përmbytjeve, zjarreve ose tërmeteve, por, brenda tij, do të kishte edhe ekipe për çminimin e terrenit. Shtë planifikuar që kjo qendër të mbulojë zonën e Evropës Juglindore, dhe Ministria Ruse e Situatave të Emergjencave do të marrë pjesë aktive në ndërtimin e saj. Për selinë e kësaj qendre, Nishi [73] u zgjodh për shkak të vendndodhjes së tij të favorshme gjeografike, dhe gjatë vitit 2007, Nishi u përdor si bazë për shuarjen e zjarreve që përfshinë Serbinë dhe vendet përreth. Me rastin e festimit fetar të 1700 -vjetorit të nxjerrjes së Ediktit të Milanos në 2013, Nishi ofroi të ishte nikoqir i Këshillit Ekumenik të Kishave të Krishterë. Edhe pse vendimi përfundimtar nuk është marrë ende, qyteti po përgatitet kryesisht për këtë ngjarje
{{reflist}}
 
== Lidhje të jashtme ==
*[http://www.fallingrain.com/world/RI/76/Nis.html vendndodhja]
** [https://www.ni.rs/ uebfaqe zyrtare]
** [https://web.archive.org/web/20180208135027/http://kulturnadesavanjanis.com/niski-kulturni-centar/ Qendra Kulturore e Nishit]
** [http://srpskaenciklopedija.org/doku.php?id=%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%B0 histori e Nishit]
 
[[Kategoria:Qytete në Serbi]]