Ali pashë Gucia: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
v Smallem: Përmirësime teknike dhe rregullime të gabimeve me referimet: (-(\{\{\s*cit[aeio][^\}]*)\|[^=]+=\s*([\|\}]) +\1\2)
Rreshti 27:
 
==Biografia==
U lind më 1828 në [[Plava|Plavë]]<ref name=":1">{{Cite book|title=Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas|url=http://www.biolex.ios-regensburg.de/BioLexViewview.php?ID=917|author=Hasan Kaleshi|authorlink=Hasan Kaleshi|chapter=Gucia, Ali Pascha|volume=2|pages=101–103|date=1976|location=München|language=de}}</ref> ose në [[Gucia|Guci]], i biri i Hasan<ref name="Elsie2012">{{cite book|author=Robert Elsie|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|url=https://books.google.com/books?id=pgf6GWJxuZgC&pg=PA183|date=2012-12-24|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-78076-431-3|page=183|quote=born into the Shabanagaj family|language=en}}</ref> ose Hysen [[bej]] Shabanagës.<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?ei=RHU2TuuxG8iO8gPx17WgDg&ct=result&id=cLIWAQAAMAAJ&dq=Nokshiq+%2B+Albanischen+Liga&q=Nokshiq%29+vom+4.+Dezember+1879+endete+mit+einem+Sieg+der+Albanischen+Liga+%3B+die+Montenegriner+mu%C3%9Ften+sich+zur%C3%BCckziehen.#search_anchor|title=Zeitschrift für Balkanologie|publisher=R. Trofenik|year=1983|page=140|language=de}}</ref> Shabanagajt i përkisnin fisit të Gruemirës nga [[Malësia e Madhe|Malësia]] e [[Shkodra|Shkodrës]], i pari i tyne Shaban Aga kishte qenë dhëndërr i [[Sylejman Pasha|Sulejman Pashës]], sanxhakbeut të Shkodrës.<ref name="">{{cite book |last1=Dedushaj |first1=Rexhep |title=Krahina e Plavë-Gucisë nëpër shekuj|date=1993 |publisher=New York |url=https://www.scribd.com/document/200402276/Krahina-e-Plave-e-Gucis-Neper-Shekuj |language=sq}}</ref> Familja e tyre ka qenë brez pas brezi kryetare e bajraktarëve të krahinës, kishin privilegje,<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=81}}.</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.al/books?id=JQgtAAAAIAAJ&dq=Ali+bey+Gusinje&focus=searchwithinvolume&q=Ali+bey|title=Der Islam: Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients, Volume 47|last=K.J. Trübner|first=|publisher=|year=1971|isbn=|pages=96|language=de}}</ref> dhe prona në nahijen e Vasojeviqit, në Guci dhe në [[Berana|Beranë]]. Por këta prona i humbi më 1858, kur zona u bë pjesë e Malit të Zi dhe sistemi feudal osman mbaroi me reformat e Tanzimatit.<ref name=":1" /> Ndoqi dhe kreu medresenë në [[Pejë]] dhe shkollën ushtarake në [[Stamboll]]. Më 1845 u caktua [[Kajmekami|kajmekam]] i [[Kazaja e Gucisë|kazasë së Gucisë]], duke pasuar të atin në atë zyrë. Në luftën e parë osmano-malazeze mori titullin ''pashë'' dhe i priu 5,000 bashibozukëve shqiptarë. Në vitet gjashtëdhjetë mbështeti lëvizjen e fiseve muslimane shqiptare kundër reformimeve që do të aplikoheshin në sajë të [[Tanzimati|Tanzimatit]], që do t'i mpakte privilegjet e vjetra.
 
Shërbeu në [[Lufta Ruso-Turke (1877-1878)|Luftë Ruso-Turke]], ku luftoi në betejën e Moraçës më 11 qershor 1877,<ref name=":1" /> ku pati si komandant të fuqive shqiptare [[Mehmed Ali Pasha|Mehmet pashë Maxharrin]].<ref>{{Cite book|title=Lidhja e Prizrenit e veprimet e sajë|last=Belegu|first=Xhafer|publisher=Kristo Luarasi|year=1939|isbn=|location=Tiranë|pages=46|ref=harvnb|language=sq}}</ref><ref>{{Cite book|title=Dokumente austro-hungareze për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit I|last=Beqir Meta, Ferit Duka, Marenglen Verli|first=|publisher=Albanica|year=2008|isbn=9789951873536|location=Tiranë-Prishtinë|pages=276|language=sq}}</ref> Qe ndër nismëtarët për vetëdijësimin e shqiptarëve të trevave të Gucisë, Plavës dhe [[Rugova|Rugovës]] që merreshin vesh për rrezikun që u kanosej nga [[Traktati i Shën Stefanit]].<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=16}}.</ref> Sipas caktimeve nga Lidhja e Prizrenit, në krahinat ku Ali Pasha qeveriste, u dha urdhëri të organizoheshin 2,000 shpirtra në Guci dhe 2,000 në Rugovë.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=38}}.</ref> Shkoi shpesh në Stamboll që të negocionte me Sulltanin dhe iu dha titulli [[Mir-i miran|''mir-i miran'']].<ref name=":1" /> Pasi Porta caktoi [[Mehmed Ali Pasha|Mehmet pashë Maxharrin]] si komisar të lartë për të mbikëqyrur dorëzimin e territoreve (Plavës dhe Gucisë, [[Mali i Zi|Malit të Zi]]), ky i kërkoi Ali Pashës kur ky kishte rënë në Gjakovë që të kërkonte ndihma të tjera, që të shpërndante fuqitë që kishte organizuar në Guci e në Plavë; ky iu përgjigj që "nuk do ta bënte kurrë një tradhëti të tillë".<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=50}}.</ref>[[Skeda:Ali pasha i Prizrenska liga (1).jpg|parapamje|400px|Ali Pasha (ulur, nga e majta) me [[Haxhi Zeka|Haxhi Zekën]] (ulur në mes) dhe [[Kadri Bajri]] (bajraktari i Rugoves) ne te djathtë dhe anëtarë të tjerë të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes së Prizrenit]].|alt=|majtas]]Pasi edhe Kongresi i Berlinit ripohoi qëndrimet e traktatit për viset e Plavës dhe Gucisë, Ali Pashë Gucia nxiti krerët e krahinës, mes të cilëve [[Jakup Ferri|Jakup Ferrin]] i cili u mundësoi gatishmërinë e fiseve të [[Gashi (zonë gjeografike)|Gashit]] dhe [[Krasniqi|Krasniqes]]. Mali i Zi pasi mori garancinë që mund t'i zinte ushtarakisht viset, u prit me armë nga forcat e Lidhjes në Velikë, Pepiç dhe [[Beteja e Nokshiqit|Nokshiq]]. Qëndresa shqiptare pati një jehonë të bujshme edhe në shtypin evropian, i cili nisi të merrej me çështjen shqiptare.<ref name=":0">{{Harvnb|Belegu|1939|pages=71, 79-80}}.</ref> Pas luftimeve për mbrojtjen e Hotit dhe Grudës, u caktua Ulqini për t'u dhënë malazezëve. Ali Pashë Gucia shkoi në Pejë e Prizren dhe nisi njerëz në Dibër që të nxirrte kushtrimin për të mbrojtur Ulqinin. Korrikun e 1880 u paraqit në Ulqin me 3,500 shqiptarë për të penguar dorëzimin e qytetit.<ref name=":1" /> Gjatë [[Lufta e Ulqinit|Luftës së Ulqinit]], sipas dokumenteve britanike, nxiste sulme të kombinuara kundër malazezëve<ref>{{Cite book|title=Çështja shqiptare në diplomacinë britanike 1877-1880|last=Dauti|first=Daut|publisher=Logos-A|year=2012|isbn=9789989584657|location=Shkup-Prishtinë-Tiranë|pages=331, 370|language=sq}}</ref> më 19 gusht 1880.<ref>{{Harvnb|Belegu|1939|page=115}}.</ref>
 
Nuk dihet gjësendi për qëndrimin e tij në muajt kur kryesia e Lidhjes dëboi autoritetet osmane, por kur erdhi Dervish Pasha për të rikthyer rendin shtetëror, Ali Pasha u dorëzua.<ref name=":1" /> Me amnistinë e [[Sulltani|Sulltan]] [[Abdyl Hamiti II|Abdyl Hamidit]], iu dhurua [[çifligu]] i Agabashit afër [[Shkupi|Shkupit]] dhe pas dëshirës së tij u emërua mytesarif i Pejës si shpërblim për qëndrimin e tij centralist përgjatë veprimtarisë së Lidhjes.<ref name=":0" /> Më pas Ali Pasha çoi të rinj shqiptar që të shërbenin në gardën e sulltanit.<ref name="Gawrych81">{{cite book|url=https://books.google.com.au/books?id=wPOtzk-unJgC&printsec=frontcover&dq=The+crescent+and+the+eagle:+Ottoman+rule,+Islam+and+the+Albanians,+1874-1913+lexicon&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiT94zl8ebXAhWJT7wKHYRLADEQ6AEIJjAA#v=snippet&q=Gusinyeli&f=false|title=The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913|last=Gawrych|first=George|publisher=IB Tauris|year=2006|isbn=9781845112875|location=London|pages=81.|language=en}}</ref>
 
Mbante pranë vetes një përkthyes për të huajt, i cili fliste [[italisht]] dhe [[gjermanisht]], kurse [[turqisht]] dhe [[serbisht]] dinte vetë.<ref name="Verli">{{cite book|url=|title=Nga Kosova për Kosovën: profile biografike personalitetesh dhe luftëtarësh të shquar: studime, skica, publicistikë, dokumente, ilustrime, Band 1|last=Verli|first=Marenglen|publisher=Botimpex|year=2006|isbn=9789994380114|language=sq|pages=38.}}</ref>
 
Më 29 nëntor 1887 iu bë një pritë nga Adem Guska në Grykë të Rugovës të organizuar nga [[Haxhi Zeka]], kryetar i kahut radikal të Lidhjes. Haxhi Zeka ishte në mënyrë të veçantë i armiqësuar me bejlerët e Pejës, Mahmutbegollët, dhëndërr i të cilëve ishte Gucia.<ref name=":1" /> Pritës i mbijetoi, por vdiq më pas më 5 mars 1888.<ref>Haus-, Hof- und Staatsarchiv, PA XXXVIII, Karton 263, Prizren më 5 dhjetor 1887, fq 4-5, si dhe HHStA, PA XXXVIII, Karton 270, Prizreni më 5 mars 1888, fq 7 dhe atij të 16 mars 1888, fq 5.</ref> Burime të tjera pohojnë se u vra nga rugovasi Haxhi Meta, shprehimisht njeri i Haxhi Zekës, më 1307 h. Malije (1892/93) në çarshi të Pejës.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.al/books?id=e6TiAAAAMAAJ&q=Haxhi+Zeka&dq=Haxhi+Zeka&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj7s_O5rbLcAhXNLlAKHQRXAWEQ6AEISTAG|title=Gjurmime albanologjike: Seria e shkencave historike, Volume 17|date=1988|publisher=Instituti Albanologjik|location=Prishtinë|page=140|language=sq}}</ref>