Pashallëku i Janinës: Dallime mes rishikimesh

'''Pashallëku i Janinës''' (1787-1822) ishte një pashallëk autonom dhe ''de facto'' i pavarur brenda [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] që mbulonte zona të mëdha të [[Shqipëria|Shqipërisë]], [[Greqia|Greqisë]] dhe [[Maqedonia e Veriut|Maqedonisë së Veriut]]. Pashallëkët fituan një shkallë të lartë të autonomisë nën sundimtarin shqiptar osman [[Ali Pashë Tepelena|Ali Pasha]], megjithëse kjo nuk u njoh kurrë zyrtarisht nga [[Perandoria Osmane]]. Thelbi i saj ishte [[Ejaleti i Janinës]], me qendër qytetin e [[Janina|Janinës]] në [[Epiri|Epir]]. Në kulmin e tij, Ali Pasha dhe bijtë e tij sunduan mbi [[Shqipëria Jugore|Shqipërinë Jugore]] dhe [[Shqipëria Qendrore|Qendrore]]; shumica e Greqisë kontinentale: [[Epiri]], [[ThesalyThesali]], [[Maqedonia Perëndimore]], [[Maqedonia Qendrore]] perëndimore, [[Greqia Qendrore|Greqia Kontinentale]] (pa [[Atika|Atikën]]) dhe [[Peloponezi]]; dhe pjesë të [[Maqendonia e Veriut|Maqedonisë së Veriut]] jug-perëndimore rreth [[Ohri]]t dhe [[Manastiri]]t.

Ali pashë Tepelena synonte të zgjeronte [[pashallëku]]n e tij. Ai mori sipërmarrje skelën e Artës[[Narta|Nartës]], si dhe taksat e qytetit e të fushë Korçës. Nën trysninë e kundërshtarëve, [[sulltani]] ia hoqi këto sipërmarrje dhe ia dha [[Ibrahim pashë Vlora|Ibrahim pashë Vlorës]]. Gjithashtu i hoqi qeverisjen e TrikallësTërhallës dhe detyrën e ruajtjes se grykave, të cilat ia dha dhënderit te vet Beqir pashësPashës. Por më vonë, Ali e detyroi atë të hiqte dore prej tyre. Ne shkurt te vitit 1791 hyri ne bisedime me rusët, Cari nuk i ktheu përgjigje, e migjithëate, gjatÏgjatë kesaj periudhe, ai e shtriu pushtetin mbi qytetin e ArtësNartës dhe te Këlcyres. Aliu shfrytëzoi edhe vendosjen e trupave franceze në kufirin me pashallëkun. [[Napoleon Bonaparti|Bonaparti]] kishte urdhëruar komandantin e Korfuzit të ndihmonte Ali pashën për ta bërë për vete. Kështu, Aliu mori bregdetin detin deri në Porto Palermo (1797-1798). Përparimin e mëtejshëm drejt veriperëndimit e pengoi aleanca ruso-osmane kundëerkundër Bonapartit. Aliu i ktheu sytë nga ish-qytetet veneciane[[Republika e Venedikut|venedikase]]. Me të shpejtë ai pushtoi Prevezën, [[Vonica|Vonicën]] e Butrintin, kurse Parga ra ne duart e rusëve.

Në vitin 1799 iu dha grada e vezirit për ta hedhur kundër Bonapartit. Pak më vonë Ali pasha u emërua [[Valiu|vali]] ([[vilajeti]]) i Rumelisë. Brenda një kohe të shkurtër ai shpartalloi feudalët e pabindur në Rumeli. Sukseset i rritën famën dhe pasurinë, por i futën frikë sulltanit. Pa mbushur vitin ai vuri [[Ibrahim pashë Bushatlliu|Ibrahim Bushatlliun]] në vend të Ali pashës.

Diplomacia ruse dhe ajo franceze përpiqeshin të tërhiqnin pas vetes Aliun. [[Shën Petersburgu|Petërburgu]] filloi të sillej mirë me të. Bonaparti i premtontese do ta njihte atë si sundimtar të pavarur si dhe qeverisjen e Korfuzit. Aliu mori anën e francezëve dhe kërkoi Korfuzin, por Bonaparti nuk e mbajti fjalën.

I armiqësuar me [[rusët]] dhe francezët, Aliu u lidh me qeverinë angleze. Ajo i premtoi se do ta njihte atë si sundimtar të pavarur ne pjesën perëndimore te Gadishullit Ballkanik, me kusht që t’i paguante një tribut vjetor për qeverisjen e ishujve jonianë dhe t’i linte flotës Angleze portin e Palermos. Gjithashtu, Aliu ndërhyri në [[Stamboll]] për paqe ndërmjet Anglisë dhe shtetit osman.

Me përkrahjen e anglezëve, Aliu zgjeroi pashallëkun e tij me Beratin, Gjirokastrën, Kardhiqin, Vlorën, Himarën. E zënë me luftëra dhe e vënë pra faktit të kryer Porta Lartë pranoi propozimin e Aliut për të emëruar Muftar pashën qeveritar të [[Sanxhaku i Vlorës|sanxhakut të Vlorës]]. Kështu, e gjithë Shqipëria e Jugut u përfshi ne pashallëkun e Aliut. Ky ishte një hap përpara drejt bashkimit politik të vendit.