Gjergj Fishta: Dallime mes rishikimesh

[[Skeda:Troshan1894.jpg|thumbparapamje|Fishta si mësues në Kolegjën e Troshanit, më 1894. ''Marubbi''|alt=|majtas]]Pasi u kthye nga Bosnia, punoi për disa vite mësues në Kolegjin e Troshanit. Të dielave mbulonte me shërbim meshtarak kishën famullitare të Zojës Nunciatë në [[Lezha|Lezhë]], ku shërbeu si kapelan (1896-1897).

Në 1899 u caktua famullitar i përkohshëm në [[Gomsiqe]], nën juridiksionin kishtar të [[Preng Doçi|Abatit]]. Në [[1899]] qe ndër anëtarët themelues të shoqërisë "Bashkimi". Në 1902 u emërua sekretar i Komisariatit Gjeneral të Misionit Françeskan në Shkodër dhe po atë vit u bë i pari drejtor shqiptar i shkollës françeskane.<ref name="Skendi129130">{{harvnb|Skendi|1967|pp=129–130.}}</ref> Porsa mori drejtimin e shkollës, ndërroi gjuhën e mësimdhënies nga italishtja në gjuhën shqipe. Me mbarështimin e tij, iu shtuan edhe klasët që atëkohë quheshin ''qytetnore.'' Duke qenë në [[Shqipëria osmane|periudhën osmane]] ndoshta e vetmja shkollë kombëtare në Shkodër, duke u nderuar më pas edhe nga [[Xhonturqit]] ngaqë ishte pa ndikime të huaja si shkollë.

Pas pushtimit italian, më 3 qershor 1939 Fishta emërohet akademik i Italisë. Më 1940, Papa Piu XII e priti atë në një audiencë të gjatë në Selinë e Shenjtë në Vatikan.[[Skeda:Fishta-ne-shtratin-e-vdekje.jpg|thumbparapamje|leftmajtas|Fishta në shtratin e vdekjes]]
Nga fundi i vitit 1940 shkoi në Troshan, ku kishte nisë së pari jetën rregulltare dhe atë letrare. Sëmuret më 10 dhjetor ku iu gjendën pranë miku i vet Doda dhe sekretari Volaj. Më 14 dhjetor e sollën në Shkodër, ku u shtrua në spital për një sëmundje zemre dhe polmoni. Më 22 dhjetor, borën e skllotën që kishte mbuluar qytetin, Fishta e kundron nga dritarja e kuvendit. Më datë 22 ra një borë e madhe dhe Fishta mori një polmonit që e rëndoi shëndetin e tij. Më 27 dhjetor, mjekët humbasin shpresat dhe Fishta bie në kllapi.''<ref>[http://lajme.shkodra.ws/maska-e-vdekjes-e-at-gjergj-fishtes/ Maska e vdekjes e at Gjergj Fishtes], Mentor Quku Admirina Peçi 26/12/2010</ref>''

Si me [[Zef Skiroi|Skiroin]], [[Faik bej Konica|Konicën]] me autorë të tjerë të rinj,<ref>{{Harvnb|Pipa|2013|page=152.}}</ref> me ardhjen në pushtet të regjimit komunist, Fishta u shpall "armik i popullit" dhe si autor u ndalua sepse kryevepra e tij ''Lahuta e Malcís'' është antisllave. Ndër akuzat e tjera që i bëheshin ''postum'' qenë edhe pranimi i medaljes së dhënë nga sulltani, të qenët agjent i austro-hungarezëve kur botonte ''Posta e Shqypnís'' si dhe për mosrefuziminin e titullit akademik i Akademisë së Shkencave të Italisë fashiste pasi kjo pushtoi Shqipërinë. Për Arshi Pipën, arsyeja e vërtetë me të cilën mund të shpjegohej ''fishtofobia e partisë'', është sepse ishte gegë dhe prift katolik.<ref>{{Cite book|title=Politika e Gjuhës në Shqipërinë Socialiste|last=Pipa|first=Arshi|publisher=Princi|year=2010|isbn=9789995673246|pages=65-67|language=sq}}</ref>[[Skeda:Dekoratat.jpg|thumbparapamje|leftmajtas|Dekoratat, foto Marubbi]]

[[Skeda:Pupla dhe kunora.jpg|thumb|rightparapamje|Pupla e artë dhe kunora e argjendtë, foto Marubbi]]

Pas propozimit të valiut[[valiu]]t [[Hasan Riza Pasha]], sulltani i kishte akorduar Fishtës dekoratën e klasit II "Maarif Nishani" për merita të veçanta në fushën e arsimit.<ref name=":2">{{Cite book|title=Shkodra dhe motet|last=Bushati|first=Hamdi|publisher=Kolë Idromeno|year=1998|location=Shkodër|pages=450|language=sq|volume=1|authorlink=Hamdi Bushati}}</ref><ref name=":02">{{Cite book|last=Bello|first=Hasan|title=Shqipëria, Kisha katolike dhe Vatikani (nga fundi i shek. XIX - 1939)|publisher=Akademia e Studimeve Albanologjike, Instituti i Historisë|year=2019|isbn=9789928261984|location=Tiranë|pages=69|language=sq}}</ref> Më 28 janar 1912, Klubi "Gjuha Shqype" në pallatin ipeshkvnor në praninë e Imzot Serreqit, përmes kryetarit të saj [[Ndoc Çoba|Ndoc Çobës]], i cili më këtë rast mbajti edhe një ligjëratë mbi veprimtarinë e tij, i dhuroi Fishtës një kurorë argjendi për merita në krijimtarinë letrare dhe po këtë vit ai dekorohet dhe nga Mbretëria Austro-Hungareze me medaljen "Ritterkreuz" (1912), për kontributin kulturor në Shqipëri, qyteti i Beratit i dërgoi një pupël ari (pendë) (1913), Piu XI "Medaglia di Benemerenza" (1925), Urdhëri françeskan e dekoroi "Lector Jubilatus" (1929), Greqia me dekoratën "Phoenix" (1931); qeveria italiane e bëri anëtar të saj, Academico d’Italia më 1939.