Alfabeti i Vëllarait: Dallime mes rishikimesh

[[Skeda:Vellara's_correspondence_in_original_Albanian_alphabet,_1801.jpg|parapamje| Korrespondenca e Jani Vëllarait, në shqip, me alfabet origjinal. Nënshkruar nga Vëllarai, Vokopolje, Berat, 1801]]

'''Alfabeti i Vellarait''' është një nga [[Alfabeti shqip|alfabetet]] origjinale shqipe, i hasur për herë të parë në fillim të shekullit XIX. Ajo është emëruar sipas mjekut dhe shkrimtarit [[Grekët e sotëm|grek]], Jan Vellarai ''(Ioannis Vilaras)'', <ref name="SF">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=9vo9AQAAIAAJ|title=Studime Filologjike|publisher=[[Akademia e Shkencave e Shqipërisë|Akademia e Shkencave e RPSSH]], Instituti i Gjuhesise dhe i Letersise|year=1964|page=198|quote=Në lidhje me këtë, E. Legrandi i shkruen revistës, se Dr. Vellara, asht njeri i njoftun dhe nuk asht shqiptar. Emni i tij i vërtetë asht Joannis Vellara...|issue=1}}</ref> autor i një dorëshkrim ku ky alfabet është dokumentuar për të parë.

Velllarai kishte studiuar mjekësi në [[Padova]] në vitin 1789 dhe më vonë jetoi në [[VeneciaVenediku|Venedik]]. Në 1801, ai u bë mjek i Veliut, djalit të [[Ali Pashë Tepelena|Ali Pashë Tepelenës]] (1741-1822). <ref name="Merry2004">{{Cite book|last=Bruce Merry|url=https://books.google.com/books?id=Q-lr20SuvfIC&pg=PA457|title=Encyclopedia of Modern Greek Literature|publisher=Greenwood Publishing Group|year=2004|isbn=978-0-313-30813-0|pages=457–458}}</ref> Vëllarai mbahet mend kryesisht si një poet modern grek, shqipfolës joamtar, por rrjedhshëm, sipas [[François Pouqueville]], i cili gjithashtu e përshkruan atë si të ndritshëm. Vëllarai kaloi kohë në [[Shqipëria|Shqipërinë e]] jugut.

Faqet 137-138 përmbajnë një listë të [[Fjalë të urta|fjalëve]] të urta në greqishten e sotme dhe shqipen. Faqet 138-187, në dy kolona për format faqe, përmbajnë koleksionin e shënimeve gramatikore si në greqisht ashtu edhe në shqip. Këto shënime gramatikore dygjuhëshe, të datës 1801, u krijuan pa dyshim për të mësuar shqip për shqipfolës të tjerë. Në faqen 187, ekziston një listë me emrat e gjallesave. Faqja 191 fillon frazeologjitë greko-shqiptare. Në faqen 217, ekziston një mini-fjalor me emrat e pemëve, pjesët e trupit të njeriut dhe emrat e perimeve. Alfabeti shfaqet në faqen 219. Bashkangjitur me shënimet gramatikore është edhe një letër e datës 30 tetor 1801, e shkruar në gjuhën shqipe me dorëshkrimin e Vellarait nga fshati Vokopolë, në jug të [[Berati|Beratit]]t, ku mjeku ishte detyruar të ndiqte Veliun gjatë fushatës ushtarake të këtij të fundit kundër Ibrahimit të Beratit .