Rejkjavik: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Smallem (diskuto | kontribute) Etiketa: Manual revert |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
{{Infobox settlement
|
|
|image_skyline = Islande - Rekjavik du haut de la cathédrale.JPG
|imagesize = 250px
|image_caption = Reykjavik nga katedralja. Rruga Skólavörðustígur.
|image_shield
|shield_size = 100px
|image_map = Reykjavíkurborg Loc.svg
|
|mapsize
|pushpin_map = Iceland
|coordinates = {{coord|64|08|48|N|21|56|24|W|display=inline,title}}
|subdivision_type = Shteti
|subdivision_name = {{flagicon|ISL}} [[Islanda]]
|subdivision_type1 = [[Rajonet e Islandës|Rajoni]]
|subdivision_name1 = [[Rajoni i Kryeqytetit (Islandë)|Rajoni i Kryeqytetit]]
|subdivision_type2 = [[Zonat zgjedhore të Islandës|Zona zgjedhore]]
|subdivision_name2 = [[Zona Veriore e Reykjavik (Islandë)|Zona Veriore]]<br />[[Zona Jugore e Reykjavik (Islandë)|Zona Jugore]]
|
|
|established_title1 = [[Qyteti i marketit|E drejta e marketit]]
|established_date1 = 18 gusht 1786<ref>{{cite web|url=http://visindavefur.is/svar.php?id=68453|title=Vísindavefurinn: Af hverju varð Reykjavík höfuðstaður Íslands?|work=Vísindavefurinn|language=islandisht|access-date=1 gusht 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150813115929/http://www.visindavefur.is/svar.php?id=68453|archive-date=13 gusht 2015|url-status=live}}</ref>
|
|
|
|area_footnotes = <ref>{{cite web|url=http://visindavefur.is/svar.php?id=4101|title=Vísindavefurinn: Hvað er Reykjavík margir metrar?|work=Vísindavefurinn|language=islandisht|access-date=1 gusht 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151005150810/http://visindavefur.is/svar.php?id=4101|archive-date=5 tetor 2015|url-status=live}}</ref>
|
|area_total_sq_mi = 105
|population_footnotes = <ref name="pop_stats">{{cite web|title=Mannfjöldi eftir sveitarfélögum, kyni, ríkisfangi og ársfjórðungum 2010–2016|url=http://px.hagstofa.is/pxis/pxweb/is/Ibuar/Ibuar__mannfjoldi__1_yfirlit__arsfjordungstolur/MAN10001.px/table/tableViewLayout1/?rxid=c9d9c074-79f2-40c2-8a30-5479757324ba|website=Hagstofa Íslands|publisher=Hagstofa Íslands|language=islandisht|access-date=30 mars 2017}}</ref>
|
|population_total = 131,136
|population_density_km2 = 480
|population_density_sq_mi = 1,200
|postal_code_type = [[Lista e kodeve postare në Islandë|Kodi postar]]
|
|
|
|blank_name_sec1 = [[Këshilli komunal|Këshilli]]
|
|website
}}
'''Reykjavík''' është kryeqyteti i [[Islanda|Islandës]] si dhe më veriori i botës (lat: 64° 08' N, jo shume larg rrethit polar arktik në 66° 33' N). Emri i tij në gjuhën islandeze do të thotë "gji(shih gji deti) që tymos", dhe që me siguri vjen nga burimet e shumta të nxehta dhe i bashkangjitet si një keqkuptim i kolonizatorit të parë Ingólfur Arnarson.
Line 68 ⟶ 49:
Në qendër të qytetit ndodhet dhe një liqen vogël, i quajtur Tjörnin.
==
[[Skeda:Ingolf by Raadsig.jpg|parapamje|majtas|Një pikturë nga Johan [[Peter Raadsig]] e Ingólfur që urdhëron të ngrihen shtyllat e tij të larta]]
[[Skeda:Reykjavik 1860s.jpg|parapamje|djathtas|Reykjavík në vitet 1860]]
Vendbanimi i parë i përhershëm në Islandë nga skandinavët besohet të jetë krijuar në Reykjavík (nordishtja e vjetër: [ˈrœykjɑˌwiːk]) nga [[Ingólfr Arnarson]] rreth vitit 870 e.r.; kjo përshkruhet në ''[[Landnámabók]]'', ose Libri i Vendbanimit. Thuhet se Ingólfur ka vendosur vendndodhjen e vendbanimit të tij duke përdorur një metodë tradicionale norvegjeze: ai hodhi shtyllat e tij të ndenjëseve të larta ([[Öndvegissúlur]]) në oqean kur pa vijën bregdetare, më pas u vendos aty ku shtyllat dolën në breg. Kjo histori konsiderohet gjerësisht si një legjendë; duket se ai u vendos pranë burimeve të nxehta për t'u ngrohur në dimër dhe nuk do ta kishte vendosur rastësisht vendndodhjen. Për më tepër, duket e pamundur që shtyllat të kenë lëvizur në atë vend nga ku thuhet se janë hedhur nga varka. Megjithatë, kjo është ajo që thotë ''Landnamabok'', dhe thotë për më tepër se shtyllat e Ingólfur ende gjenden në një shtëpi në qytet.
Zona e Rejkjavik ishte tokë bujqësore deri në shekullin e 18-të. Në vitin 1752, [[Frederik V i Danimarkës|Mbreti Frederik V i Danimarkës]] dhuroi pasurinë e Reykjavík Korporatës Innréttingar; Emri vjen nga fjala në gjuhën daneze indretninger, që do të thotë institucion. Udhëheqësi i kësaj lëvizjeje ishte [[Skúli Magnússon]]. Në vitet 1750, u ndërtuan disa shtëpi për të strehuar industrinë e leshit, e cila ishte punëdhënësi më i rëndësishëm i Rejkjavik për disa dekada dhe arsyeja origjinale e ekzistencës së saj. Industri të tjera u ndërmorën nga Innréttingar, të tilla si [[Peshkimi|peshkimi]], [[Sulfuri|miniera e sulfurit]], bujqësia dhe ndërtimi i anijeve.<ref>[http://www.visindavefur.is/svar.php?id=1752 Hvaðan kemur nafnið "Innréttingarnar" á fyrirtækinu sem starfaði hér á á 18. öld?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160910092150/http://www.visindavefur.is/svar.php?id=1752 |date=10 shtator 2016 }}. Vísindavefur. (në islandisht)</ref>
Kurora daneze hoqi tregtimin monopol në vitin 1786 dhe u dha gjashtë komuniteteve në mbarë vendin një kartë ekskluzive tregtare. Reykjavík ishte një prej tyre dhe i vetmi që e mbajti statutin përgjithmonë. Kështu, viti 1786 konsiderohet si data e themelimit të qytetit. Të drejtat tregtare ishin të kufizuara për subjektet e Kurorës Daneze dhe tregtarët danezë vazhduan të dominonin tregtinë në Islandë. Gjatë dekadave në vijim, biznesi i tyre në Islandë u zgjerua. Pas vitit 1880, tregtia e lirë u zgjerua në të gjitha kombësitë dhe ndikimi i tregtarëve islandezë filloi të rritet.
==
Reykjavík ndodhet në jugperëndim të [[Islanda|Islandës]]. Vija bregdetare e zonës Reykjavík karakterizohet nga gadishuj, limane, ngushtica dhe ishuj.
Gjatë [[Akullnaja kuaternare|epokës së akullnajave]] (deri në 10,000 vjet më parë) një akullnajë e madhe mbuloi pjesë të zonës së qytetit, duke arritur deri në [[Álftanes]]. Pjesë të tjera të zonës së qytetit u mbuluan nga uji i detit. Në periudhat e ngrohta dhe në fund të Epokës së Akullnajave, disa kodra si Öskjuhlíð ishin ishuj. Niveli i mëparshëm i detit tregohet nga sedimentet (me molusqe) që arrijnë (në Öskjuhlíð, për shembull) deri në 43 m mbi nivelin aktual të detit. Kodrat e Öskjuhlíð dhe Skólavörðuholt duket se janë mbetjet e ish-vullkaneve mburojë që ishin aktive gjatë periudhave të ngrohta të Epokës së Akullit. Pas epokës së akullnajave, toka u ngrit ndërsa ngarkesa e rëndë e akullnajave u largua dhe filloi të dukej si sot.
Zona e kryeqytetit vazhdoi të formësohej nga tërmetet dhe [[Vullkani|shpërthimet vullkanike]], si ai i 4500 viteve më parë në vargmalin [[Bláfjöll]], kur llava që zbriste nga lugina Elliðaá arriti në det në gjirin e Elliðavogur.
Lumi më i madh që kalon nëpër Reykjavík është lumi [[Elliðaá]], i cili është i palundrueshëm. Ajo ofron peshkimin e [[Salmoni|salmonit]] brenda kufijve të qytetit.<ref>{{cite web |url=https://www.frommers.com/destinations/reykjavik/active-pursuits/fishing |title=Fishing in Reykjavik |work=Frommer's |language=en |access-date=23 qershor 2021 |url-status=live}}</ref> Mali [[Esjan]], me lartësi 914 m, është mali më i lartë në afërsi të Rejkjavik.
Qyteti i Reykjavík ndodhet kryesisht në gadishullin Seltjarnarnes, por periferitë shtrihen shumë në jug dhe në lindje. Reykjavík është një qytet i përhapur: pjesa më e madhe e zonës së tij urbane përbëhet nga periferi me densitet të ulët dhe shtëpitë zakonisht janë të vendosura gjerësisht. Lagjet e jashtme të banimit janë gjithashtu të ndara gjerësisht nga njëra-tjetra; mes tyre janë arteriet kryesore të trafikut dhe shumë hapësirë boshe. Gjerësia gjeografike e qytetit është 64°08 'N, duke e bërë atë kryeqytetin më verior në botë të një shteti sovran ([[Nuuk]], kryeqyteti i [[Grenlanda|Grenlandës]], është pak më në veri në 64°10' (rreth 80 km), por Grenlanda është një vend përbërës, jo shtet i pavarur).
== Administrata e qytetit ==
[[Këshilli i Qytetit të Reykjavík]] qeveris qytetin e Reykjavík.<ref>{{cite web |url=http://www.althingi.is/lagas/128b/1998045.html |title=1998 nr. 45 3. júní/ Sveitarstjórnarlög |publisher=Althingi.is |language=islandisht |access-date=8 korrik 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091021235217/http://www.althingi.is/lagas/128b/1998045.html |archive-date=21 October 2009 |url-status=live }}</ref> Këshilli ka 23 anëtarë të cilët zgjidhen me metodën e [[Lista e hapur|listës së hapur]] për mandate katërvjeçare.
Këshilli zgjedh anëtarët e bordeve dhe secili bord kontrollon një fushë të ndryshme nën autoritetin e këshillit të qytetit. Bordi më i rëndësishëm është Bordi i Qytetit që ka të drejtat ekzekutive së bashku me Kryetarin e Bashkisë. Kryetari i Bashkisë është zyrtari i lartë publik dhe gjithashtu drejtor i operacioneve të qytetit. Zyrtarë të tjerë publikë kontrollojnë institucionet e qytetit nën autoritetin e kryetarit të bashkisë. Pra, administrata përbëhet nga dy pjesë të ndryshme:
*Fuqia politike e Këshillit Bashkiak zbret në borde të tjera
*Zyrtarët publikë nën autoritetin e kryetarit të bashkisë, të cilët administrojnë dhe menaxhojnë zbatimin e politikës.
=== Kryetari ===
Kryetari emërohet nga këshilli i qytetit; zakonisht zgjidhet një nga anëtarët e këshillit, por ata mund të emërojnë edhe një kryetar komune që nuk është anëtar i këshillit.
Posti u krijua në vitin 1907 dhe u shpall në vitin 1908. U morën dy aplikime, nga [[Páll Einarsson]], sherif dhe kryebashkiak i qytetit të [[Hafnarfjörður]] dhe nga [[Knud Zimsen]], këshilltar i qytetit në Reykjavík. Páll u emërua më 7 maj dhe ishte kryetar bashkie për gjashtë vjet. Në atë kohë kryetari i bashkisë merrte një pagë prej 4500 ISK në vit dhe 1500 ISK për shpenzimet e zyrës. Kryetari aktual është [[Dagur B. Eggertsson]].<ref>[http://grapevine.is/news/2014/06/17/jon-gnarr-is-no-longer-mayor-of-reykjavik/ Jón Glarr is no longer mayor of Reykjavík] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160323182538/http://grapevine.is/news/2014/06/17/jon-gnarr-is-no-longer-mayor-of-reykjavik/ |date=23 mars 2016 }}. Reykjavík Grapevine.</ref>
== Referimet ==
{{reflist}}
== Lidhje të jashtme ==
Line 92 ⟶ 96:
[[Kategoria:Kryeqytete të botës]]
[[Kategoria:Rajoni i Kryeqytetit (Islandë)]]
| |||