|
Klima është gjendja e atmosferës gjatë periudhave të gjata, zakonisht gjatë viteve, dekadave, shekujve ose më shumë. Ai përfaqëson kushtet mbizotëruese të motit të tilla si temperatura mesatare, lagështia, shpejtësia dhe drejtimi i erës, vërshimi dhe reshjet (p.sh. shiu). Klima është e ngrohtë në ekuator dhe e ftohtë në polet. Klima mesatare në të gjitha rajonet e Tokës përbën klimën globale të Tokës.
'''Klima''' është gjendja mesatare shumëvjeçare e motit në një vend të caktuar. Për njohjen e klimës së një vendi nevojiten vrojtime dhe shënime 30-vjeçare.
Klima është ftohur dhe ngrohur gjatë gjithë historisë së Tokës për arsye të ndryshme, sidomos variacione në aktivitetin e Diellit dhe në rrotullimin e Tokës në lidhje me Diellin. Sidoqoftë, ngrohja shumë e shpejtë që ndodh sot është rezultat i rritjes së nivelit të gazrave serë në atmosferë.
Në klimën e një vendi ndikojnë këta faktorë: gjerësia gjeografike, sasia e rrezatimit diellor, relievi (lartësia mbidetare), lëvizja e masave ajrore, afërsia me detin, vegjetacioni dhe njeriu. Shkenca që studion klimën quhet klimatologji. Sikur e kemi mësuar më parë, '''''Toka ka 3 breza të nxehtësisë'''''. Secili prej këtyre brezave ka disa tipa klimatikë. Brezi i nxehtë ka: klimë ekuatoriale, tropike, musonike, shkretinore. Dallohet për klimë të nxehtë, përfshin vendet në mes të tropikut të jugut dhe të veriut. Kjo zonë dallohet për sasi të madhe të rrezatimit diellor, temperatura të larta dhe reshje të shumta (përveç klimës shkretinore). Gjatë gjithë vitit është ngrohtë. Temperaturat e larta dhe reshjet e shumta bëjnë që bota bimore dhe shtazore të jetë shumë e zhvilluar dhe e larmishme. Brezat e mesëm kanë klimë mesatare: klime mesdhetare, oqeanike dhe bregdetare, kontinentale. Shtrihen në dy hemisferat, nga viset tropike deri te rrathët polarë, zënë rreth 20% të sipërfaqes kontinentale të Tokës dhe aty jetojnë rreth 60% e popullsisë së botës. Në këtë zonë janë '''katër stinë''': pranvera, vera, vjeshta dhe dimri. Në vise mesdhetare, oqeanike dhe bregdetare, klima është e butë me reshje të shumta, ndërsa në pjesën kontinentale klima vjen duke u ftohur dhe reshjet janë më të pakta. Kjo zonë është mjaft e pasur me botë bimore dhe shtazore. Brezat polarë kanë klimë të ftohtë: klimë subpolare, polare. Shtrihen rrathët polarë deri te polet. Këto zona dallohen për sasi të vogël të rrezatimit diellor dhe me temperatura të ftohta gjatë gjithë vitit. Janë pak të banuara dhe reshjet e borës janë të zakonshme.[[Skeda:ClimateMapWorld.png|thumb|right|300px|Klasifikimi i klimes në tërë botën]]
[[Skeda:Köppen-vereinfacht.svg|thumb|right|300px| Klasifikimi i klimës sipas Këpenit]]
Shifra tregon një shembull të temperaturës atmosferike në sipërfaqen e Tokës në janar. Temperaturat janë mesatarizuar gjatë periudhës 1959-1997. Zonat e kuqe korrespondojnë me një klimë të ngrohtë dhe zonat blu në një klimë të ftohtë.
p.sh
'''Klima''' (''nga [[Gjuha greke|gr.]]'':''klima'' që d.m.th. ''pjerrtësi'') është gjendja mesatare ndërsa moti gjendja momentale e atmosferës.<ref>Dr.Tomislav Šegota, mr Anita FilipčićKlmatologija za geogrfae, III ozdanje, Školska Knjiga, Zagreb 1996. fq. 3</ref>
Klima karakterizohet nga një regjim shumë vjeçar i [[moti]]t me të cilin nënkuptohen jo vetëm kushtet mbisunduese po edhe ata të mundshmet e motit për një vend të dhënë ose më mirë me thënë në përgjithësi klima përcaktohet si rezultat i të gjithë dukurive meteorologjike që karakterizojnë gjendjen mesatare të atmosferës me një pikë të caktuar të rruzullit tokësor. Klima paraqet një renditje të ligjshme të proceseve atmosferike që krijohen në një vend të dhënë, si rezultat i bashkëveprimit kompleks të rrezatimit diellor, qarkullimit diellor, qarkullimit të atmosferës dhe sipërfaqes aktive shtresore, bashkëveprim i cili përcakton regjimin karakteristik të motit për një vend <ref name=KK200602L79>LIGJI PËR VEPRIMTARITË HIDROMETEOROLOGJIKE [http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/2006_02-L79_al.pdf Në amëzën assembly-kosova.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929090715/http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/2006_02-L79_al.pdf |date=29 shtator 2007 }}</ref>.
Definicionin më të shkurt, thjeshtë dhe më kajrtë e jep autori kroat Tomisla Šegota: Moti është gjendja momentale e atmosferës, ndërsa '''klima''' është gjendja mesatare e atmosferës (në një hapësirë dhe kohë të caktuar).<ref>Tomislav Šegota- Anita Filipčič, Klimatologija za geogrfe III izdanje, Školska Knjiga, Zagreb 1996. faqe 3.</ref>
==Faktorët dhe elemntet klimatike==
|
