[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
→‎top: Përditësim i stampës "Shtetet e SHBA-së", zëvendësova: {{Shtetet e SHBA-së → {{Infobox settlement, |Emri në shqip → |name, |Emri → |native_name, |Flamuri_figura → |image_flag, |Emblema_figur duke përdorur AWB
No edit summary
 
Rreshti 1:
{{Infobox settlementshtet amerikan
| name = Teksas
| native_name = Texas
|image_flag official_name = FlagShteti ofi Texas.svgTeksasit
|image_seal Former = Seal[[Republika ofe Texas.svgTeksasit]]
|image_skyline image_flag = TexasFlag Stateof Capitol NightTexas.jpgsvg
| flag_link = Flamuri i Teksasit
|image_caption = Ndërtesa e Parlamentit të Teksasit
|image_map image_seal = TexasSeal inof United StatesTexas.svg
| seal_link = Vula e Teksasit
<!-- Të dhëna kryesore -->
|nicknames image_map = TheTexas Lonein StarUnited StateStates.svg
|mottos nickname = FriendshipThe Lone Star (Miqësi)State
|Kryeqyteti motto = [[Austin]]Friendship
|Qyteti anthem i madh = "[[HoustonTexas, Our Texas]]"
| population_demonym = Teksan<br />[[Teksazianët|Teksazian]] (arkaik)<!--Texan is meant to link to disambiguation page--><br />[[Tejanos|Tejano]] (zakonisht përdoret vetëm për hispanikët)
<!-- Qeverisja -->
|Guvernator seat = Rick Perry (R) = [[Austin]]
|Senatorë LargestCity = John Cornyn<br />Ted= Cruz[[Houston]]
| LargestMetro = [[Dallas–Fort Worth metroplex|Dallas–Fort Worth]]
<!-- Sipërfaqja -->
| Governor = {{nowrap|[[Greg Abbott]] ([[Partia Republikane (ShBA)|R]])}}
|Sipërfaqja = 696.241
| Lieutenant Governor = {{nowrap|[[Dan Patrick (politikan)|Dan Patrick]] (R)}}
|Sipërfaqja renditja = i 2-ti
| Legislature = [[Legjislatura e Teksasit]]
<!-- Popullsia -->
| Upperhouse = [[Senati i Teksasit|Senati]]
|population_total renditja = i 2-ti
| Lowerhouse = [[Dhoma e Përfaqësuesve e Teksasit|Dhoma e Përfaqësuesve]]
|population_total = 25.674.681
| Judiciary = [[Gjykata e Lartë e Teksasit]] (Civil)<br />[[Gjykata e Apelit Penal të Teksasit]] (Penal)
|Dendësia = 37.9
| Senators = {{nowrap|[[John Cornyn]] (R)}}<br />{{nowrap|[[Ted Cruz]] (R)}}
<!-- Gjeografia -->
| Representative = 23 Republikanë<br />12 Demokratë<br /> 1 bosh
|Zona Kohore = [[Zona Kohore Qendrore (Amerika e Veriut)|Qendrore]]: [[Koha Universale e Koordinuar|UTC]][[Koha Standarte Qenndrore|-6]]/[[Koha e Verore Qendrore|-5]]
|Pika postal_code e lartë = Maja Guadalupe 2667,4 = TX
|Pika TradAbbreviation e ulët = [[Gjiri i Meksikës]] 0 Tex.
| OfficialLang = S'ka <br /> (shih [[Gjuhët e Teksasit|Gjuhët e folura në Teksas]])
<!-- Anëtarësia në SHBA -->
|Anëtarësimi Languages = * [[29Gjuha dhjetorangleze|Anglisht]]: [[1845]]64.9%
*[[Gjuha spanjolle|Spanjisht]]: 28.8%<ref>{{Cite web|url=https://data.census.gov/cedsci/table?text=Language&t=Language%20Spoken%20at%20Home&g=0400000US48&y=2020|title=Languages Spoken at Home|publisher=United States Census Bureau|language=en|access-date=5 qershor 2020}}</ref>
|Anëtarësimi renditja = i 28-ti
*Të tjerë: 6.3%
<!-- Të dhëna të tjera -->
|Shkurtimisht area_rank = TX2-të
| area_total_sq_mi = 268,596
|website = [http://www.texas.gov/ www.texas.gov]
| area_total_km2 = 695,662
| area_land_sq_mi = 261,232
| area_land_km2 = 676,587
| area_water_sq_mi = 7,365
| area_water_km2 = 19,075
| area_water_percent = 2.7
| population_rank = 2-të
| population_as_of = 2020
| 2010Pop = 29,145,505<ref name=":10">{{cite web |title=Historical Population Change Data (1910–2020) |url=https://www.census.gov/data/tables/time-series/dec/popchange-data-text.html |website=Census.gov |publisher=United States Census Bureau |language=en |access-date=1 maj 2021 |archive-date=29 prill 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210429012609/https://www.census.gov/data/tables/time-series/dec/popchange-data-text.html |url-status=dead }}</ref>
| population_density_rank = 26-të
|Dendësia 2000DensityUS = 37.9114
|Sipërfaqja 2000Density = 69642.2419
| MedianHouseholdIncome = $64,034<ref>{{cite web |title=Median Annual Household Income |url=http://kff.org/other/state-indicator/median-annual-income/?currentTimeframe=0 |website=The Henry J. Kaiser Family Foundation |language=en |date=2019 |access-date=10 korrik 2021}}</ref>
| IncomeRank = 22-të
| Total GDP = $1,065,891,000
| Total GDP Rank = 2-të
| Per capita GDP = $43,283
| Per Capita GDP Rank = 16-të
| AdmittanceOrder = 28-të
| AdmittanceDate = 29 dhjetor 1845
| timezone1 = [[Zona Kohore Qendrore|Qendrore]]
| utc_offset1 = −06:00
| timezone1_DST = [[Zona Kohore Qendrore|CDT]]
| utc_offset1_DST = −05:00
| timezone1_location = shumica e shtetit
| timezone2 = [[Zona Kohore Malore|Mali]]
| utc_offset2 = −07:00
| timezone2_DST = [[Zona Kohore Malore|MDT]]
| utc_offset2_DST = −06:00
| Latitude = 25°50′ N to 36°30′ N
| Longitude = 93°31′ W to 106°39′ W
| width_mi = 773<ref name="Texas Almanac2020">{{cite book |year=2008 |title=Environment |publisher=Texas Almanac |url=http://texasalmanac.com/topics/environment/environment |language=en |access-date=28 qershor 2020}}</ref>
| width_km = 1,244
| length_mi = 801<ref name="Texas Almanac2020" />
| length_km = 1,289
| elevation_max_point = [[Guadalupe Peak]]<ref name=USGS>{{cite web|url=https://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |title=Elevations and Distances in the United States |publisher=[[Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara]] |year=2001 |language=en |access-date=24 tetor 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120722022527/http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |archive-date=22 korrik 2012}}</ref>
| elevation_max_ft = 8,751
| elevation_max_m = 2667.4
| elevation_ft = 1,700
| elevation_m = 520
| elevation_min_point = [[Gjiri i Meksikës]]<ref name=USGS />
| elevation_min_ft = 0
| elevation_min_m = 0
| iso_code = US-TX
| ElectoralVotes = 38
| website = texas.gov
}}
'''Teksasi''' është një ngashtet 50 shtetetrajonin [[Shtetet e Bashkuara Qendrore Jugore|Qendror Jugor]] të [[SHBA]]-së. Ai është shteti i dytë më i madh i SHBA-së për nga popullsia dhe sipërfaqja. Teksasi kufizohet nga [[Meksika]] në jug, [[Nju Meksiko]] në perëndim, [[Oklahoma]] në veri, [[Arkanzas]] në verilindje, dhe [[Luiziana]] në lindje. Teksasi ka një sipërfaqe prej 696.200 km², dhe një popullsi në rritje prej 24,7 milion banore. Hjuston është qyteti më i madh në Teksas dhe i katërti më i madh në Shtetet e Bashkuara. Qytetet e tjera kryesore përfshijnë [[Dallas]], [[Fort Worth]], [[San Antonio]], [[El Paso]], dhe [[Austin]]-kryeqyteti i shtetit. TexasTeksasi është mbiquajtur shteti i Yllit të Vetmuar për ta dalluar Teksasin si një ish [[Republika e Teksasit|republikë e pavarur]] dhe si një kujtim i luftës për pavarësinë e shtetit nga Meksika. "Ylli i Vetmuar" mund të gjendet në Flamurinflamurin e Shtetitshtetit të Teksasit dhe në Emblemënemblemën e Shtetitshtetit të Teksasit.<ref>{{cite web |url=https://www.netstate.com/states/intro/tx_intro.htm |title=Introduction to Texas |publisher=Netstate.com |language=en |access-date=11 prill 2010}}</ref>
 
Për shkak të përmasave të tij dhe veçorive gjeologjike, Teksasi përmban peizazhe të ndryshme që i ngjajnë sirajoneve Jugut[[Shtetet amerikane ashtuBashkuara Jugore|Jugore]] edhedhe [[Shtetet e Bashkuara Jugperëndimore|Jugperëndimore]] Jugperëndimit amerikanSHBA-së.<ref>{{cite book |last=Sansom |first=Andrew |title=Water in Texas: An Introduction |url=https://books.google.com/books?id=LEHH7ovVVDgC&pg=PA25 |publisher=[[University of Texas Press]] |language=en |year=2008 |page=25 |isbn=978-0-292-71809-8}}</ref> Edhe pse Teksasi lidhet me zonën e shkretëtirës Jugperëndimore, më pak se 10 % e tokës është shkretëtirë.<ref>{{cite book se|last=Dingus |first=Anne |title=The dictionary of Texas misinformation |url=https://books.google.com/books?id=9hESAQAAIAAJ&pg=PP1 |publisher=Texas Monthly Press |language=en |year=1987 |isbn=978-0-87719-089-9}}</ref> Nëse udhëton nga lindja në perëndim, do të vëresh terrenin që shkon nga kënetat bregdetare dhe pyjet me pisha, në fusha dhe kodrina, dhe në fund shkretëtirë dhe malet e Big Bend-it. Për shkak të historisë së tij të gjatë si një qendër e rritjes së gjedhit, Teksasi ka imazhin e kaubojit.
 
Termi "[[gjashtë flamuj mbi TexasTeksasin]]" vjen nga numri i vendeve që kishin sundimin Teksasin. [[Spanja]] ishte vendi i parë evropian që e deklaroi [[Teksasi spanjoll|zonën e Teksasit]] si të sajën. [[Franca]] mbajti një [[Kolonizimi francez i Teksasit|koloni jetëshkurtër]] në Teksas. [[Meksika]] e kontrolloi territorin deri në vitin 1836 kur Teksasi fitoi pavarësinë e tij, duke u bërë një Republikë[[Republika e Teksasit|republikë e pavarur]]. Në vitin 1845 ai u bashkua me Shtetet e Bashkuara si shteti i 28-të.<ref>{{cite web |title=Resolutions |url=http://legisworks.org/sal/9/stats/STATUTE-9-Pg108a.pdf |url-status=dead |website=Twenty-ninth Congress |date=1845 |access-date=16 maj 2017 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081934/http://legisworks.org/sal/9/stats/STATUTE-9-Pg108a.pdf |archive-date=25 maj 2017}}</ref> [[Aneksimi i Teksasit|Aneksimi]] i shtetit çoi në një zinxhir ngjarjesh që shkaktuan [[Lufta meksikano-amerikane|Luftën Meksikano-Amerikane]] 1846-s. Teksasi deklaroi shkëputjen e tij nga Shtetet e Bashkuara në fillim të vitit 1861, duke iu bashkuar [[Shtetet e Konfederatës së Amerikës|Shteteve të Konfederatës së Amerikës]] gjatë [[Lufta Civile Amerikane|Luftës Civile Amerikane]]. Pas luftës dhe restaurimin e tij në Shtetet e Bashkuara, Texas hyri në një periudhë të gjatë të moszhvillimit ekonomik.
 
Në fillim të viteve 1900, zbulimet e naftës nisën një bum ekonomik në shtet. Texas zhvilloi një ekonomi të shumëllojshme. Sot ai ka më shumë nga 500 kompanitë më të mira, të quajtura "Fortune 500", se çdo shtet tjetër amerikan. Me një bazë të industrisë në rritje, shteti është një lider në shumë industri, duke përfshirë bujqësinë, petrokimikatet, energjinë, kompjuterat dhe elektronikën, aviacionin, dhe shkencat biomjekësore. Ai është në krye të vendit për të ardhurat nga eksporti që nga viti 2002 dhe i dyti për prodhimin bruto.
 
Në fillim të viteve 1900, zbulimet e naftës nisën një bum ekonomik në shtet. TexasTeksasi zhvilloi një ekonomi të shumëllojshme. Sot ai ka më shumë nga 500 kompanitë më të mira, të quajtura "[[Fortune 500]]", se çdo shtet tjetër amerikan. Me një bazë të industrisë në rritje, shteti është një lider në shumë industri, duke përfshirë bujqësinë, petrokimikatet, energjinë, kompjuterat dhe elektronikën, aviacionin, dhe shkencat biomjekësore. Ai është në krye të vendit për të ardhurat nga eksporti që nga viti 2002 dhe i dyti për prodhimin bruto. Nëse Teksasi do të ishte një [[shtet sovran]], do të kishte ekonominë e 10-të më të madhe në botë.
==Historia==
Dokumenti i parë historik që ka të bëjë me Teksasin është një hartë e Bregut të Gjirit e krijuar më 1519 nga hulumtuesi spanjoll Alonso Alvarez de Pineda. Nëntë vjet më vonë, hulumtuesi spanjoll Aalto Nunez Cabeza de Vaca dhe grupi i tij që iu mbyt anija u bënë evropianët e parë në atë që është tani Texas.
Line 55 ⟶ 101:
 
==Gjeografia==
TeksasitTeksasi është shteti i dytë më i madh i SHBA, pas [[Alaska|Alaskës]], me një sipërfaqe prej 694.241 kilometra katrorë. Ai është 10% më i madh se Franca dhe pothuajse dy herë më i madh se Gjermania apo Japonia. Nëse do të ishte një shtet i pavarur, Teksasi do të ishte shteti i 40-të më i madh në botë pas [[Kili]]t dhe [[Zambia]]s.
 
Teksasi ndodhet në pjesën jug-qendrore e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Tre nga kufijtë e tij janë të përcaktuar nga lumenjtë. Lumi Rio Grande formon një kufi natyror me shtetet meksikane të Chihuahua, Coahuila, Nuevo León, dhe Tamaulipas në jug. Lumi i Kuq formon një kufi natyror me [[Oklahoma|Oklahomën]] dhe [[Arkansas]]in në veri. Lumi Sabine formon një kufi natyror me [[Luiziana|Luizianën]] në lindje. Katrori verior i Teksasit ka një kufi lindor dhe verior me Oklahomën verior dhe një kufi perëndimor me [[New Mexico|Nju Meksikon]]. Qyteti [[El Paso]] shtrihet në skajin më perëndimor të shtetit.
 
<!--
Me 10 rajonet klimatike, 14 rajone të tokës, dhe 11 rajone të veçantë ekologjike, klasifikimi rajonal bëhet problematik me dallimet në tokë, topografi, gjeologji, shirat, dhe komunitetet bimore dhe shtazore. [91] Një sistem klasifikimi i ndan të Teksasit, në juglindje me qëllim që të perëndim , në vijim: Gjiri Bregdetare Plains, Ministri i Brendshëm Lowlands, Great Plains, dhe pellgun dhe Range Provinca. Bregdetare Gjirit rajon Plains përfundon rreth Gjirit të Meksikës në pjesën juglindore të shtetit. Bimësinë në këtë rajon përbëhet nga pineywoods trasha. Rajon Lowlands brendshëm përbëhet nga kodrina të butë në tokë kodrinore pyllezuar është pjesë e madhe-pyll pishe dru i fortë. Rajon Great Plains në Teksas qendrore ndodhet në bisht tigani përfshin përmes shtetit në vendin e shtetit kodër pranë Austin. Ky rajon është i dominuar nga egër dhe stepë. Në perëndim ekstreme shtetit, është pellgun e shtetit dhe Range Provinca. Më komplekse e rajoneve, kjo zonë përfshin Sand Hills, Plateau Stockton, lugina shkretëtirë, shpatet malore dhe të pyllëzuar grasslands shkretëtirë.
 
Line 65 ⟶ 110:
 
Madhësia Texas dhe histori unike e bën lidhjen e saj rajonale të diskutueshme. Varësisht nga burimi, ajo mund të konsiderohet në mënyrë të drejtë ose të dy një apo shtet Jugore Jugperëndimore. Diversitet të gjerë gjeografike, ekonomike dhe kulturore brenda vetë shtetit ndalon kategorizimi të thjeshtë të shtetit në një rajon të tërë të njohur të Shtetet e Bashkuara. Lindore, Qendrore dhe e Veriut rajone të Teksasit kanë një shoqatë të fuqishme me Jugut amerikan sesa me Jugperëndimore. Tjerët, të tilla si tani West Texas dhe Texas pjesë e Jugut më shumë ngjashmëri me të fundit.
 
-->
 
==Demografia==
<!--
Që nga 2009, shteti ka një popullsi të llogaritur prej 24.782.302, një rritje prej 1,97% nga viti paraprak dhe 16,1% që nga viti 2000. [108] Norma shtetit e rritjes natyrore (Lindje - Vdekje) që nga regjistrimi i fundit ishte 1.389.275 njerëz, emigracionin nga jashtë Shteteve të Bashkuara ka rezultuar në një rritje neto prej 801.576 njerëz, dhe migrimi brenda vendit prodhuar një rritje neto prej 451.910 njerëz. [2] Në 2004, shteti kishte 3.5 milion banorëve të huaj të lindur (15,6 për qind e popullsisë shtetit), prej të cilave rreth 1.2 milionë janë emigrantë të paligjshëm. Texas nga 2000-2006 kishte rritje më të shpejtë shkalla e emigrantëve të paligjshëm në vend. [109]
 
Popullsia e Teksasit është 34,8 persons/km² e cila është pak më e lartë se sa dendësia mesatare e popullsisë SHBA si një e tërë, në 31 persona/km². Në kontrast, ndërsa Texas dhe Franca janë të ngjashme me madhësi gjeografikisht, vend evropian ka një dendësi të popullsisë 110 persona/km².
-->
 
Dy të tretat e popullsisë së Teksasit jeton në zonat e qyteteve të mëdha të tilla si [[Houston|Hjuston]]. Zona metropolitane Dallas-Fort Worth është më e populluara në Teksas. Ndërsa Houston është ligjërisht qyteti më i madh në Teksas dhe qyteti i katërt më i madh në Shtetet e Bashkuara.
 
==Referime==
{{reflist}}
 
{{Shtetet Federale të Amerikës}}