[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v →‎top: Heqje e lidhjeve multimediale të prishura duke përdorur AWB
vNo edit summary
Rreshti 1:
{{për përmirësim}}
'''Rrapo Hekali''' (? - 1847) ka qenë ushtarak i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], udhëheqës kryesor i [[Kryengritja e vitit 1847 në Shqipërinë e Jugut|kryengritjes të 1847]] kundër Tanzimatit[[Tanzimati]]t.
 
'''Rrapo Hekali''' (? - 1847) ka qenë ushtarak i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], udhëheqës kryesor i [[Kryengritja e vitit 1847 në Shqipërinë e Jugut|kryengritjes të 1847]] kundër Tanzimatit.
== Jeta ==
Lindi në fshatin [[Hekal|Hekali]] të [[Rrethi i Mallakastrës|Mallakastrës]] në një derë të vjetër [[Spahiu|spahinjsh]],<ref name="Vlora562">{{cite book|title=Kontribute në historinë e sundimit turk në Shqipëri: një Skicë Historike v. II (gjerm. Beiträge zur Geschichte der Türkenherrschaft in Albanien: eine historische Skizze|author=Vlora|first=Eqrem bej|authorlink=Eqrem bej Vlora|last2=Von Godin|first2=Marie Amelie von Godin|publisher=Shtëpia Botuese "55"|year=2010|origyear=1956|isbn=978-99943-56-89-8|location=Tiranë|pages=47|language=sq}}</ref> i biri i Hasanit.
 
Shërbeu për një kohë të gjatë si ushtarak në [[Ushtria Osmane|ushtrinë osmane]][[Arabia|Arabi]], ku bëri karrierë, u gradua dhe grumbulloi njëfarë pasurie. Bleu një [[Çifligu|çiflig]] ne Levan të Fierit.
 
Si udhëheqës i kryengritjes së vitit 1847, krahas Zenel Gjolekës, Rapo Hekali u shqua sidomos në luftimet për çlirimin e [[Berati]]t dhe të [[Greshicë]]s.
Rreshti 13:
Vdiq në natën e 31 dhjetorit të [[1847]] në burgun e [[Manastiri]]t, sipas gojëdhënës popullore i helmuar nga autoritetet osmane.
 
Në fillimet e [[Tanzimati]]tTanzimatit Rrapo Hekali u pozicionua si kundërshtar i tij. Fillimi i rekrutimit ushtarak dhe taksa e xhelepit, bëri që në maj te vitit 1847 te shpërthente kryengritja [[Turkofobia|antiturke]], ku ai luajti një nga rolet kryesore. Gjatë zhvillimit të saj Rrapua thirri kuvendin e quajtur [[Besëlidhja e Sinjës]], në të cilën mori pjese paria e [[Mallakastrës]] dhe krahinës së lumit të [[Vlorës]].
 
:Në Sinjë u mblodh ordhia
Rreshti 23:
Këtu komanda qendrore iu caktua Rrapo Hekalit, i cili do të drejtonte formacionet e kryengritjes. Pas kësaj mbledhjeje Rrapua shkoi në fshatin e lindjes në Hekal dhe aty mblodhi popullin e fshatrave [[Aranitas]], [[Klos]], [[Kalenjë]], [[Cakran]]. Kjo mbledhje u pasua nga ajo e Povlës ku u bë bashkimi i luftëtareve te Mallakastrës, Myzeqesë dhe lumit te Vlorës. Autoritetet turke të Beratit vendosen që në kushtet e zgjerimit të kryengritjes ta shtypnin atë, duke dërguar trupat e tyre drejt Mallakastrës së Sipërme, ku ndodhej qendra e lëvizjes.
 
Në fillim të zbatimit të reformave autoritetet turke organizuan një mbledhje në Berat me gjithë parinë e krahinës së Mallakastrës, Vlorës e Labërise, me synimin per ti bindur ata që të pranonin reformat e tanzimatitTanzimatit te shpallura me aq bujë nga [[Sulltani]]. Por ndryshe nga sa kishin parashikuar autoritetet turke, krerët e [[Kazaja e Mallakastrës|kazasë së Mallakastrës]], [[Kazaja e Vlorës|Vlorës]] dhe Labërise jo vetëm që nuk i pranuan reformat e Tanzimatit, por e paralajmëruan bimbashin që të mos tentonte, të dërgonte njeri për të mbledhur taksat dhe detyrimet si dhe nizamë në këto krahina. Në këtë kuvend morën pjesë Kapedanët Rrapo Hekali, [[Hodo Novica]], Sulo Zeneli, [[Dervish Aliu]], Tartar Memush Ruka, Hajder Kanina, Zenel Xhafoja, Orhan Bardhaj, Lulo Duraj dhe shumë [[Agai|agallarë]] të tjerë të Mallakastrës dhe të lumit të Vlorës, të cilët në përfundim të mbledhjes e paralajmëruan edhe një herë [[Bej]]leret dhe [[turqit]] që të mos shkelnin në këto krahina. Me gjithë paralajmërimin në mbledhjen e Beratit, administrate turke dergone ne Greshicë një taksambledhës të quajtur Latif Salanji me dy zaptije (ushtarë) , të cilët u vranë në Greshicë.
Por ndryshe nga sa kishin parashikuar autoritetet turke, krerët e kazasë së Mallakastrës, Vlorës dhe Labërise jo vetëm që nuk i pranuan reformat e tanzimatit, por e paralajmëruan bimbashin që të mos tentonte, të dërgonte njeri për të mbledhur taksat dhe detyrimet si dhe nizamë në këto krahina. Në këtë kuvend morën pjesë Kapedanët Rrapo Hekali, Hodo Novica, Sulo Zeneli, Dervish Aliu, Tartar Memush Ruka, Hajder Kanina, Zenel Xhafoja, Orhan Bardhaj, Lulo Duraj dhe shumë agallarë të tjerë të Mallakastrës dhe të lumit të Vlorës, të cilët në përfundim të mbledhjes e paralajmëruan edhe një herë Bejleret dhe turqit që të mos shkelnin në këto krahina. Me gjithë paralajmërimin në mbledhjen e Beratit, administrate turke dergone ne Greshicë një taksambledhës të quajtur Latif Salanji me dy zaptije (ushtarë) , të cilët u vranë në Greshicë.
 
:Xhelepe e tymjake s’ka
Line 31 ⟶ 30:
:katër shtëpi me një ka.
 
Pas vrasjes në Greshicë turqit organizuan një operacion të gjerë me dy taborrë të armatosur deri në dhëmbë me armët më moderne te kohes, topa, Havana, karabina të reja me bajoneta, me kavaleri dhe këmbësori të rregullt, të stervitur për luftë sipas modeleve të fundit të ushtrive europiane. Si e kaloi urën e Goricës në Berat ushtria turke , lajmi u përhap në gjithë zonën duke kaluar gojë më gojë e fshat më fshat se turqit ishin nisur në drejtim të Mallakastrës. Në krye të kësaj ushtrie ishin bejlerët [[Vrionasit|Vrionas]].
 
:Isuf be o Isuf be
Line 56 ⟶ 55:
:hëngre teqind e ca koka.
 
Komandanti Sulo Zeneli, pas ditës së parë të luftimeve kishte marrë masa për të njoftuar krerët e kazasë së Vlorës si dhe të gjitha çetat e Mallakastrës. Në ditën e dytë të luftimeve erdhën cetat e Mallakastrës drejtimin e të cilave e merr kapedan Rrapo Hekali dhe çetat e lumit të Vlorës të drejtuar nga kapedanet Dervish Aliu, Tartar Memushi, Dule Zoto, Hajder Kanina etj. Poeti popullor për ta përjetësuar këtë ngjarje dhe per të vlerësuar pjesëmarrjen e luftëtarëve të Vlorës ka kënduar
Në ditën e dytë të luftimeve erdhën cetat e Mallakastrës drejtimin e të cilave e merr kapedan Rrapo Hekali dhe çetat e lumit të Vlorës të drejtuar nga kapedanet Dervish Aliu, Tartar Memushi, Dule Zoto, Hajder Kanina etj. Poeti popullor për ta përjetësuar këtë ngjarje dhe per të vlerësuar pjesëmarrjen e luftëtarëve të Vlorës ka kënduar
 
:Del o lumi i Vlorës–o
Line 88 ⟶ 86:
:preu bejlerët në Sinjë.
 
Pas këtij suksesi kryengritesit ju drejtuan Beratit, të cilin e pushtuan në 1 Gusht 1847. Kjo ishte një tjetër arritje e rëndësishme e kësaj lëvizjeje popullore, më e suksesshmja ngjarje e kryengritjes se Shqipërise së Jugut kundër Tanzimatit. E shqetesuar për përpjestimet e luftimeve, [[Porta e Lartë|Porta e Larte]] mori masa emergjente, duke dërguar kundër kryengritësve te Rrapo Hekalit, Serasqerin[[Serasqeri]]n e [[Rumelia|Rumelisë]] Derbihor Reshit Pashën. Ai u nis nga Manastiri në krye të 15 000 ushtarëve te inkuadruar në 7 divizione, dhe të paisur me artileri të lehtë malore.
 
:Tre pashallarë e myzhyri
:u ngrenë nga Manastiri
:përposh Beratit i ryri
:kumandar ishte [[Veziri]]
:[[Binbashi|bymbash]] Sulejman Tahiri
:Hysen pashë myzeviri.
 
Line 114 ⟶ 112:
:me bejlerët u bashkove.
 
Shaban Peshtani duhej të përballej i pari me forcat turke që vini nga Manastiri, por nga frika e numrit të tyre rë madh u hodh nga krahu i [[Turqit osmanë|turqve]], kjo këngë e përbuz atë që bëri.
 
Me shtypjen përfundimtare të kryengritjes së vitit 1847 në Shqipërinë e Jugut autoritetet turke mundën të arrestonin Rrapo Hekalin. Pasi e burgosën në burgun e Manastirit atë e ekzekutuan mesnatën e 30 Dhjetorit 1847. Versioni zyrtar për vdekjen e tij ishte se ajo u shkaktua nga sëmundja e tifos, por populli thotë që e helmuan.