Big Bang: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Smallem (diskuto | kontribute) |
Smallem (diskuto | kontribute) |
||
Rreshti 5:
{{cite web|url=http://www.astro.ucla.edu/~wright/cosmology_faq.html#BBevidence|title=What is the evidence for the Big Bang|trans-title=Çfarë është prova për Big Bangun|work=Frequently Asked Questions in Cosmology|publisher=[[UCLA]], Division of Astronomy and Astrophysics|language=en|last=Wright |first=E.L.|date=9 maj 2009|accessdate=16 tetor 2009}}</ref> Sipas kozmologëve, termi ''Big Bang'' përgjithësisht lidhet me idenë se Universi është zgjeruar prej një gjendjeje fillestare të nxehtë dhe të dendur në një kohë të caktuar në të kaluarën (matjet më sakta të disponueshme në vitin 2009 sugjerojnë se kjo gjendje u ndesh 13.3 deri 13.9 miliard vjet më pare),<ref>{{cite journal|first=E.|last=Komatsu|year=2009|title=Five-Year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe Observations: Cosmological Interpretation|journal=[[Astrophysical Journal Supplement]]|language=en|volume=180|pages=330|bibcode=2009ApJS..180..330K|doi=10.1088/0067-0049/180/2/330}}</ref><ref>{{Citation|first=Eloisa|last=Menegon|first2=Silvia|last2=Galli|first3=James G.|last3=Bartlett|first4=C. J. A. P.|last4=Martins|first5=Alessandro|last5=Melchiorri1|display-authors=1|title=New constraints on variations of the fine structure constant from CMB anisotropies|journal=Physical Review D|year=2009|volume=80|language=en|issue=8|url=http://arxiv.org/abs/0909.3584|doi=10.1103/PhysRevD.80.087302}}</ref> dhe vazhdon të zgjerohet edhe sot.
[[Georges Lemaître]] propozoi atë që u njoh si teoria e Big Bangut rreth origjinës së Universit, megjithëse ai e quajti atë "hipoteza e atomit të parë". Ky model bazohet kryesisht në [[relativitetin e përgjithshëm]] të [[Albert Einstein]]it dhe në supozime të thjeshtuara (si homogjeniteti dhe izotropia e hapësirës). Ekuacionet kryesore u formuluan nga [[Alexander Friedmann]]. Pasi [[Edwin Hubble]] zbuloi në vitin 1929 se distancat në galaksitë e largëta janë në proporcion me kuqësinë e tyre, po ashtu e sugjeruar nga Lemaître në vitin 1927, ky vëzhgim u mor për të treguar se të gjitha galaktikat dhe grumbullimet yjore të largëta kanë një shpejtësi të dukshme (shpejtësia e një vale në një drejtim të caktuar) drejtpërdrejt larg nga pika jonë e vëzhgimit: sa më larg, aq më e lartë është shpejtësia e dukshme<ref name="hubble">{{cite journal |first=E. |last=Hubble |authorlink=Edwin Hubble |year=1929 |title=A Relation Between Distance and Radial Velocity Among Extra-Galactic Nebulae |url=http://antwrp.gsfc.nasa.gov/debate/1996/hub_1929.html |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences]] |volume=15 |pages=168–73 |doi=10.1073/pnas.15.3.168 |pmid=16577160 |issue=3 |pmc=522427 }}</ref>. Zbuloi Zgjerimin e Universit. Në 1927, prifti belg dhe fizikani Georges Lemaître e bënë atë që është ndoshta zbulimi më i madh në kozmologjinë moderne - universi ynë po zgjerohet. Katër vjet më vonë, ai propozoi që universi të fillonte me një "kuantik të vetëm" - atë që tani e quajmë bangin e madh.Nov 15, 2011
Nëse distanca ndërmjet grumbullimeve të galaktikave është duke u rritur sot, gjithçka duhet të ketë qënë më afër bashkë në të shkuarën. Kjo ide është konsideruar se ka ndodhur mbrapa në kohë në temperature dhe dendësi ekstreme,<ref>{{cite web |last=Gibson |first=C.H. |date=21 janar 2001 |url=http://sdcc3.ucsd.edu/~ir118/GibsonAbstract.pdf |title=The First Turbulent Mixing and Combustion |work=[[IUTAM]] Turbulent Mixing and Combustion |access-date=4 shkurt 2010 |archive-date=4 tetor 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181004204804/http://sdcc3.ucsd.edu/~ir118/GibsonAbstract.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>
{{cite arxiv |last=Gibson |first=C.H. |year=2001 |title=Turbulence And Mixing In The Early Universe |class=astro-ph |eprint=astro-ph/0110012 }}</ref><ref>
{{cite arxiv |last=Gibson |first=C.H. |year=2005 |title=The First Turbulent Combustion |class=astro-ph |eprint=astro-ph/0501416 }}</ref> dhe përshpejtues të mëdhenj grimcash janë ndërtuar për të eksperimentuar dhe testuar në këto kushte, duke rezultuar në konfirmimin e teorisë, por këta përshpejtues grimcash kanë aftësi të kufizuara për të kontrolluar kaq energji të madhe. Pa asnjë provë për çastin më të herët të zgjerimit, teoria e Big Bangut ''nuk mund'' dhe ''nuk'' jep ndonjë shpjegim për një gjendje të tillë fillestare; përkundrazi, ai ''përshkruan'' dhe ''shpjegon'' evolucionin e përgjitshëm të Universit që nga ai cast. Bollëku I observuar I elementëve dritorë pothuajse lidhen me parashikimet e llogaritura për formimin e këtyre elementëve në minutat e para të ftohjes së Universit, e detajuar në mënyrë logjike dhe sasiore sipas nukleosintezës së Big Bangut.
| |||