Skåne: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Smallem (diskuto | kontribute) |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
{{Infobox settlement
| name
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| subdivision_name1 = [[Götaöand]]
|Zona Kohore = [[Zona Kohore e Evropës Qendrore|CET]] (UTC+1)▼
| subdivision_type2 = Qarqet
|Ora Verore = [[Ora Verore e Evropës Qendrore|CEST]] (UTC+2)▼
|
| seat_type = Qyteti më i madh
| seat = [[Malmö]]
| area_total_km2 = 10,939
| area_total_sq_mi = 4,224
| population_total = 1,399,454
| population_footnotes = <ref name="population">{{Cite web |url=https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/pong/tabell-och-diagram/folkmangd-och-befolkningsforandringar---helarsstatistik/folkmangd-i-landskapen-den-31-december-2021/ |title=Folkmängd i landskapen den 31 december 2021 |publisher=[[Zyra Qëndrore e Statistikave (Suedi)|Zyra Qendrore e Statistikave]] |language=sv |access-date=2022-12-26}}</ref>
| population_as_of = 2021
| population_density_km2 = 130
| population_density_sq_mi = 330
| utc_offset1 = +1
| utc_offset1_DST = +2
| demographics_type1 = Grupi etnik
| demographics1_title1 = Gjuha
| demographics1_info1 = [[Gjuha suedeze|Suedisht]]
| demographics1_title2 = Dialekti
| demographics1_info2 = [[Dialekti Skåne|Skånska]]
| demographics_type2 = Kultura
| demographics2_title2 = Lulja
| demographics2_info2 = [[Oxeye daisy]]
| demographics2_title3 = Kafsha
| demographics2_info3 = [[Dreri i rëndomtë]]
| demographics2_title4 = Zogu
| demographics2_info4 = [[Red kite]]
| demographics2_title5 = Peshku
| demographics2_info5 = [[Ngjala]]
}}
'''Skåne''' është [[Provincat e Suedisë|provincë]] (''landskap'') në jug të [[Suedia|Suedisë]]. E vendosur në majën jugore të rajonit gjeografik të [[Götaland]], provinca është afërsisht kufizuese me [[Qarku Skåne|Qarkun Skåne]], krijuar në vitin 1997. Ashtu si provincat e tjera të mëparshme të Suedisë, Skåne ende shfaqet në të folurit bisedor dhe në referencat kulturore, dhe për këtë arsye nuk mund të konsiderohet si koncept arkaik. Në Skåne ka 33 [[Komunat e Suedisë|komuna]] dhe qyteti më i madh është [[Malmö]], i cili është gjithashtu qyteti i tretë më i madh në Suedi. Skåne kufizohet me [[Halland]] dhe [[Småland]] në veri, me [[Blekinge]] në verilindje, me [[Deti Baltik|Detin Baltik]] dhe [[Ishulli Bornholm|ishullin Bornholm]] në lindje dhe jug dhe me [[Øresund]] në perëndim.
Skåne ishte pjesë e mbretërisë së [[Danimarka|Danimarkës]] deri në vitin 1658.<ref>Graham, Brian and Peter Howard, eds. (2008). [https://books.google.com/books?id=iyHzEUKEUi8C&pg=PA79&dq=Skåne&lr=&sig=ACfU3U0129bEa8Dffkr267rcq-Z8ZSM6sA#PPA79,M1 The Ashgate Research Companion to Heritage and Identity]. Ashgate Publishing. ISBN 978-0-7546-4922-9, p. 79</ref> Danimarka rifitoi kontrollin e provincës (1676-1679) gjatë Luftës Skaniane dhe përsëri shkurtimisht në 1711 gjatë Luftës së Madhe Veriore. Scania ka qenë një pjesë e padiskutueshme e Suedisë që nga viti 1720.<ref>{{cite web|url= http://sok.riksarkivet.se/bildvisning/R0000328|title= Riksarkivet - Sök i arkiven|last=Riksarkivet|work=riksarkivet.se|language=sv|access-date= 16 shkurt 2019|archive-url= https://web.archive.org/web/20190215160002/https://sok.riksarkivet.se/bildvisning/R0000328|archive-date= 15 shkurt 2019|url-status= live}}</ref><ref>{{Cite web |url= http://sok.riksarkivet.se/?Sokord=originaltraktater&EndastDigitaliserat=false&AvanceradSok=True&page=1&tab=post&postid=Arkis+6e5a8819-3dad-4cea-b732-2d6dbbce7882&vol=n&s=TARKIS08_Balder |title= See 3.July 1720 at Swedish National Archive |language=en |access-date= 16 shkurt 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190215155958/https://sok.riksarkivet.se/?Sokord=originaltraktater&EndastDigitaliserat=false&AvanceradSok=True&page=1&tab=post&postid=Arkis+6e5a8819-3dad-4cea-b732-2d6dbbce7882&vol=n&s=TARKIS08_Balder |archive-date= 15 shkurt 2019 |url-status= live}}</ref>
==Administrata==
Midis viteve 1719 dhe 1996, provinca u nda në dy qarqe administrative (''län''), [[Qarku Kristianstad]] dhe [[Qarku Malmöhus]], secili nën një guvernator (''landshövding'') të emëruar nga [[qeveria e Suedisë]].
Kur aktet e para të [[Qeverisja vendore|qeverisjes vendore]] hynë në fuqi në vitin 1863, çdo qark mori gjithashtu një [[Rajonet e Suedisë|këshill qarku]] të zgjedhur (''landsting''). Qarqet u ndanë më tej në komuna.
Reforma e qeverisjes vendore e vitit 1952 zvogëloi numrin e komunave dhe një reformë e dytë e nënndarjes, e kryer midis viteve 1968 dhe 1974, krijoi 33 [[Komunat e Suedisë|komuna]]<ref>Region Skåne. [https://web.archive.org/web/20041025023453/http://www.skane.se/templates/Page.aspx?id=56606 Municipalities in Skåne]. Official site. Retrieved 24 August 2007.</ref> të sotme (''kommuner'') në Skåne. Komunat kanë qeveri komunale, të ngjashme me komisionet e qytetit, dhe më tej ndahen në famulli (''församlingar''). Famullitë janë kryesisht entitete të [[Kisha e Suedisë|Kishës së Suedisë]], por ato shërbejnë gjithashtu si një masë ndarëse për [[Regjistrimi i popullsisë në Suedi|regjistrimin e popullsisë]] suedeze dhe përdorime të tjera statistikore.
Në vitin 1999, zonat e këshillit të qarkut u bashkuan, duke formuar [[Këshilli Rajonal i Skåne|Këshillin Rajonal të Skåne]], përgjegjës kryesisht për kujdesin shëndetësor publik, transportin publik dhe planifikimin dhe kulturën rajonale.
==Historia==
Skåne u përmend për herë të parë në tekstet e shkruara në shekullin e 9-të. Ai erdhi nën mbretin danez [[Harald Bluetooth]] në mesin e shekullit të 10-të. Ishte atëherë një rajon që përfshinte [[Blekinge]] dhe [[Halland]], i vendosur në [[Gadishulli Skandinav|Gadishullin Skandinav]] dhe formonte pjesën lindore të mbretërisë së Danimarkës. Ky pozicion gjeografik e bëri atë pikë qendrore të luftërave të shpeshta dano-suedeze për qindra vjet.
Me [[Traktati Roskilde|Traktatin e Roskilde]] në vitin 1658, të gjitha tokat daneze në lindje të [[Øresund]] iu dorëzuan Kurorës Suedeze. E vendosur fillimisht nën një [[Lista e guvernatorëve të përgjithshëm suedez|guvernator të përgjithshëm]], provinca u integrua përfundimisht në mbretërinë e Suedisë. Përpjekja e fundit daneze për të rifituar provincat e saj të humbura dështoi pas [[Beteja e Helsinborgut|Betejës së Helsingborgut]] të vitit 1710.
Në vitin 1719, provinca u nda në dy qarqe dhe administrohej në të njëjtën mënyrë si pjesa tjetër e Suedisë. Scania që nga ai vit është integruar plotësisht në kombin suedez. Në verën e ardhshme, korrik 1720, u nënshkrua traktati i fundit i paqes midis Suedisë dhe Danimarkës.<ref>[http://sok.riksarkivet.se/?Sokord=originaltraktater&EndastDigitaliserat=false&AvanceradSok=True&page=1&tab=post&postid=Arkis+6e5a8819-3dad-4cea-b732-2d6dbbce7882&s=TARKIS08_Balder 3 juli 1720 - Riksarkivet - Sök i arkiven] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150128132912/http://sok.riksarkivet.se/ Sokord=originaltraktater&EndastDigitaliserat=false&AvanceradSok=True&page=1&tab=post&postid=Arkis+6e5a8819-3dad-4cea-b732-2d6dbbce7882&s=TARKIS08_Balder |date=28 janar 2015 }}. Sok.riksarkivet.se. Retrieved on 24 June 2015.</ref><ref>[https://books.google.com/books/about/Fredstraktat_tillige_med_dend.html?id=RxPftgAACAAJ&redir_esc=y Fredstraktat, tillige med dend: over bemelte Freds-tractat forfattede ... - Google Břger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160123151905/https://books.google.com/books/about/Fredstraktat_tillige_med_dend.html?id=RxPftgAACAAJ&redir_esc=y |date=23 January 2016 }}. Books.google.dk. Retrieved on 24 June 2015.</ref>
Më 28 nëntor 2017 u vendos që flamuri skanian do të bëhej flamuri zyrtar i Skåne.<ref>{{cite web|url=https://www.sydsvenskan.se/2017-11-28/trots-motstand-skanska-flaggan-blir-officiell|title=Trots motstånd – skånska flaggan blir officiell|website=sydsvenskan.se|language=sv|access-date=9 dhjetor 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171129043642/https://www.sydsvenskan.se/2017-11-28/trots-motstand-skanska-flaggan-blir-officiell|archive-date=29 nëntor 2017|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/e11BbM/nu-blir-skanska-flaggan-officiell--trots-motstandet|title=Trots motstånd – nu blir skånska flaggan officiell|website=aftonbladet.se|language=sv|access-date=9 dhjetor 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171210015502/https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/e11BbM/nu-blir-skanska-flaggan-officiell--trots-motstandet|archive-date=10 dhjetor 2017|url-status=live}}</ref>
==Politika==
Gjatë krizës financiare të Suedisë në fillim dhe në mes të viteve 1990, Skåne, [[Västra Götaland]] dhe [[Norrbotten]] ishin ndër më të goditurat në vend, me norma të larta papunësie si rezultat.<ref name="McCallion">McCallion, Malin Stegmann (2004). [http://www.essex.ac.uk/ecpr/events/jointsessions/paperarchive/uppsala/ws25/McCallion.pdf The Europeanisation of Swedish Regional Government] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081003132635/http://www.essex.ac.uk/ecpr/events/jointsessions/paperarchive/uppsala/ws25/McCallion.pdf |date=3 October 2008 }}. ''Policy Networks in Sub National Governance: Understanding Power Relations''. Paper 8, Workshop 25, European Consortium of Political Research. 2004 Joint Sessions of Workshops, Uppsala, Sweden.</ref> Në përgjigje të krizës, guvernatorëve të qarqeve iu dha një detyrë nga qeveria në shtator 1996 për të bashkërenduar masa të ndryshme në qarqe për të rritur rritjen ekonomike dhe punësimin duke sjellë aktorë rajonalë.<ref name="McCallion"/> Propozimi i parë për autonominë rajonale dhe një parlament rajonal ishte paraqitur nga rrethet lokale të [[Partia Social Demokrate Suedeze|Partisë Social Demokratike]] në Skåne dhe Västra Götaland tashmë në vitin 1993. Kur Suedia u bashkua me [[Bashkimi Evropiam|Bashkimin Evropian]] dy vjet më vonë, koncepti "[[Rajonet e Evropës]]" erdhi në fokus dhe në politikën kombëtare u adoptua një qasje më miqësore ndaj rajonalizmit.<ref name="Peterson"/> Këta faktorë kontribuan në transformimin e mëvonshëm të Qarkut Skåne në një nga "rajonet e provës" të parë në Suedi në 1999, i krijuar si "eksperimenti rajonal" i parë i vendit.<ref name="Peterson">Peterson, Martin (2003). [http://www.iccr-international.org/europub/docs/europub-d2-annex6.pdf "The Regions and Regionalism: Regionalism in Sweden"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071113041701/http://www.iccr-international.org/europub/docs/europub-d2-annex6.pdf |date=13 November 2007 }}. ''CoR Report Sweden''. The Interdisciplinary Centre for Comparative Research in the Social Sciences, EUROPUB Case Study (WP2).</ref>
Identiteti relativisht i fortë rajonal në Scania shpesh përmendet për të shpjeguar mbështetjen e përgjithshme në provincë për përpjekjet e [[shqendërzimi]]t të paraqitura nga qeveria suedeze.<ref>Kramsch, Olivier and Olivier Thomas (2004). [https://books.google.com/books?id=1Cg72tzG8AYC&pg=PT185&dq=%22loyalty+of+the+people+stammering+from+the+strong+scanian+identity%22&sig=xovGq49FbCmQh5dA3q_SR1hsgKQ Cross-border Governance in the European Union] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160123151905/https://books.google.com/books?id=1Cg72tzG8AYC&pg=PT185&dq=%22loyalty+of+the+people+stammering+from+the+strong+scanian+identity%22&sig=xovGq49FbCmQh5dA3q_SR1hsgKQ |date=23 January 2016 }}. Routledge, 2004, {{ISBN|978-0-415-31541-8}}.</ref> Në bazë të hetimeve të intervistave në shkallë të gjerë në lidhje me Rajonin Skåne në Skåne, studiuesit kanë zbuluar se prirja mbizotëruese midis banorëve të Scania është që "[të shikojnë] rajonin e tyre me sy më pozitivë dhe një besim të fortë se ai do të dorëzonte mallrat në kushtet e rritjes së demokracisë dhe rezultateve konstruktive nga planifikimi ekonomik”.<ref>Peterson, Martin (2003). [http://www.iccr-international.org/europub/docs/europub-d2-annex6.pdf "The Regions and Regionalism and Regionalism: Regionalism in Sweden"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071113041701/http://www.iccr-international.org/europub/docs/europub-d2-annex6.pdf |date=13 November 2007 }}. ''CoR Report Sweden'', The Interdisciplinary Centre for Comparative Research in the Social Sciences, EUROPUB Case Study (WP2). Final Report.</ref>
==Qytete==
| |||