HIV/AIDS: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Perditesova Komplet Artikullin. Perkthim nga versioni anglisht i wiki, i te se njejtes teme. R2. |
Perditesova Komplet Artikullin. Perkthim nga versioni anglisht i wiki, i te se njejtes teme. R3. Ka nevoje te perkthehet tutje, mungojne disa nentituj. |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Red awareness ribbon icon with outline.svg|parapamje|Shiriti i kuq është një simbol i solidaritetit me personat HIV pozitiv dhe ata që jetojnë me SIDA.]]
'''Infeksioni i virusit të mungesës së imunitetit të njeriut dhe sindroma e mungesës së imunitetit të fituar''' ('''HIV/AIDS''') apo '''SIDA''' është një spektër kushtesh të shkaktuara nga infeksioni me [[Virusi|virusin]] e mungesës së imunitetit të njeriut (HIV), një retrovirus. Pas infeksionit fillestar, një individ mund të mos vërejë asnjë simptomë, ose mund të përjetojë një periudhë të shkurtër të sëmundjes së ngjashme me gripin. Në mënyrë tipike, kjo pasohet nga një periudhë e zgjatur e inkubacionit pa simptoma. Nëse infeksioni përparon, ai ndërhyn më shumë në sistemin imunitar, duke rritur rrezikun e zhvillimit të infeksioneve të zakonshme si tuberkulozi, si dhe infeksione të tjera oportuniste dhe tumore që janë të rralla tek njerëzit që kanë funksion normal imunitar. Këto simptoma të vonshme të infeksionit quhen sindroma e mungesës së imunitetit të fituar (AIDS). Kjo fazë shpesh shoqërohet edhe me humbje peshe të paqëllimshme.
HIV përhapet kryesisht nga seksi i pambrojtur (përfshirë seksin anal dhe vaginal), transfuzionet e gjakut të kontaminuar, gjilpërat hipodermike dhe nga nëna tek fëmija gjatë shtatzënisë, lindjes ose ushqyerjes me gji. Disa lëngje trupore, si pështyma, djersa dhe lotët, nuk e transmetojnë virusin. Seksi oral ka pak ose aspak rrezik për transmetimin e virusit. Metodat e parandalimit përfshijnë seksin e sigurt, programet e shkëmbimit të gjilpërave, trajtimin e atyre që janë të infektuar, si dhe profilaksinë para dhe pas ekspozimit. Sëmundja e foshnjës shpesh mund të parandalohet duke i dhënë nënës dhe fëmijës mjekim antiretroviral.
Rreshti 8:
HIV bëri kërcimin nga primatët e tjerë te njerëzit në Afrikën perëndimore-qendrore në fillim të shekullit të 20-të. SIDA u njoh për herë të parë nga Qendrat e SHBA për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) në vitin 1981 dhe shkaku i saj - infeksioni HIV - u identifikua në fillim të dekadës. Që kur u identifikua SIDA dhe që nga viti 2021, sëmundja ka shkaktuar rreth 40 milionë vdekje në mbarë botën. Në vitin 2021, kishte 650.000 vdekje dhe rreth 38 milionë njerëz në mbarë botën që jetonin me HIV. Rreth 20.6 milionë nga këta njerëz jetojnë në Afrikën lindore dhe jugore. HIV/AIDS konsiderohet një pandemi - një shpërthim sëmundjesh që është i pranishëm në një zonë të madhe dhe po përhapet në mënyrë aktive.
Instituti Kombëtar i Shëndetit i [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shteteve të Bashkuara]] (NIH) dhe [[:en:Bill_&_Melinda_Gates_Foundation|Fondacioni Gates]] kanë premtuar 200 milionë dollarë të fokusuar në zhvillimin e një kure globale për SIDA-n. Ndërsa nuk ka një kurë ose vaksinë të disponueshme gjerësisht, trajtimi antiretroviral mund të ngadalësojë rrjedhën e sëmundjes dhe mund të çojë në një jetëgjatësi pothuajse normale. Trajtimi rekomandohet sapo të vendoset diagnoza. Pa trajtim, koha mesatare e mbijetesës pas infektimit është 11 vjet. Dy individë janë raportuar të shëruar nga SIDA, të njohur si Pacienti i Berlinit dhe Pacienti i Londrës.<ref>{{Citation |title=HIV/AIDS |date=2023-01-02 |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=HIV/AIDS&oldid=1131124113 |work=Wikipedia |language=en |access-date=2023-01-10}}</ref>
== Shenjat dhe Simptomat ==
Rreshti 39:
== Parandalimi ==
=== Kontakti Seksual ===
Përdorimi i vazhdueshëm i prezervativit zvogëlon rrezikun e transmetimit të HIV me afërsisht 80% për një periudhë afatgjatë. Kur prezervativët përdoren vazhdimisht nga një çift në të cilin një person është i infektuar, shkalla e infektimit me HIV është më pak se 1% në vit. Ka disa prova që sugjerojnë se prezervativët femëror mund të ofrojnë një nivel të barabartë mbrojtjeje. Aplikimi i një xheli vaginal që përmban tenofovir (një frenues i transkriptazës së kundërt) menjëherë para seksit duket se redukton shkallën e infeksionit me afërsisht 40% tek gratë afrikane. Në të kundërt, përdorimi i spermicidit nonoxynol-9 mund të rrisë rrezikun e transmetimit për shkak të tendencës së tij për të shkaktuar acarim vaginal dhe rektal.
Rrethprerja në Afrikën Sub-Sahariane "redukton marrjen e HIV-it nga burrat heteroseksualë nga 38% në 66% gjatë 24 muajve". Për shkak të këtyre studimeve, si Organizata Botërore e Shëndetësisë ashtu edhe UNAIDS rekomanduan rrethprerjen e meshkujve në vitin 2007 si një metodë për parandalimin e transmetimit të HIV-it nga femra te meshkujt në zonat me shkallë të lartë të HIV-it. Megjithatë, është e diskutueshme nëse mbron nga transmetimi mashkull-femër dhe nëse është i dobishëm në vendet e zhvilluara dhe në mesin e meshkujve që kryejnë marrëdhënie seksuale me meshkujt është e pacaktuar.
Programet që inkurajojnë abstinencën seksuale nuk duket se ndikojnë në rrezikun e mëvonshëm të HIV-it. Dëshmitë e ndonjë përfitimi nga edukimi i bashkëmoshatarëve janë po aq të dobëta. Edukimi gjithëpërfshirës seksual i ofruar në shkollë mund të ulë sjelljet me rrezik të lartë. Një pakicë e konsiderueshme e të rinjve vazhdon të përfshihet në praktika me rrezik të lartë pavarësisht se e dinë për HIV/AIDS, duke nënvlerësuar rrezikun e tyre për t'u infektuar me HIV. Këshillimi dhe testimi vullnetar i njerëzve për HIV nuk ndikon në sjelljen e rrezikshme te ata që rezultojnë negativë, por rrit përdorimin e prezervativit tek ata që rezultojnë pozitivë. Shërbimet e përmirësuara të planifikimit familjar duket se rrisin gjasat që gratë me HIV të përdorin kontracepsionin, krahasuar me shërbimet bazë. Nuk dihet nëse trajtimi i infeksioneve të tjera seksualisht të transmetueshme është efektiv në parandalimin e HIV.
== Mjekimi ==
Line 92 ⟶ 99:
Stigma e SIDA-s është ndarë më tej në tre kategoritë e mëposhtme:
* ''Stigma instrumentale e AIDS-it'' - një reflektim i
* ''Stigma simbolike e AIDS-it'' - përdorimi i HIV/AIDS-it për të shprehur qëndrimet ndaj grupeve shoqërore ose stileve të jetesës që perceptohen të jenë të lidhura me sëmundjen.▼
* ''Me mirësjellje stigma e AIDS-it'' - stigmatizimi i njerëzve të lidhur me çështjen e HIV/AIDS-it ose personave HIV pozitiv.▼
▲Stigma simbolike e AIDS-it - përdorimi i HIV/AIDS-it për të shprehur qëndrimet ndaj grupeve shoqërore ose stileve të jetesës që perceptohen të jenë të lidhura me sëmundjen.
▲Me mirësjellje stigma e AIDS-it - stigmatizimi i njerëzve të lidhur me çështjen e HIV/AIDS-it ose personave HIV pozitiv.
Shpesh, stigma e SIDA-s shprehet në lidhje me një ose më shumë stigma të tjera, veçanërisht ato që lidhen me homoseksualitetin, biseksualitetin, shthurjen, prostitucionin dhe përdorimin intravenoz të drogës.
| |||