Protozoa: Dallime mes rishikimesh

 

== Ameba ==

Ameba jeton në ujërat tokësorë, në këneta, në kanale, në ujëra amull. Ajo është përshtatur aq mrë me këtë mjedis, saqë po të futet në ujin e detit, ajo ngordh menjëherë.

Ameba e zakonshme nuk ka formë të caktuar. Në çdo moment në pjesët e ndryshme të trupit të saj dalin zgjatime të protoplazmës, të cilat quhen '''pseudopode (këmbë të rreme)''', që formohen nga protoplazma. Ameba lëviz me anë të këtyre këmbëve. Në ndërkohë disa këmbë zhduken, kurse të tjerat krijohen vazhdimisht dhe kështu ameba zvarritet shumë ngadalë.

'''Ndërtmi''' - Trupi i amebës së zakondshme përbëhet nga një qelizë e vetme. Është në formë të një mase protoplazmatike, në brendi të së cilës ndodhen bërthama me formë të rrumbullakët, vakuola ekskretuese (tajitëse) dhe vakuola e tretjes.

Ameba merr frymë, është e ndieshme dhe shumohet. Në ujërat amullë ndodhen me shumicë alga njëqelizore dhe bakterie, të cilat njëherëzazi përbëjnë ushqimin e amebës. Gjahun ajo e kap në fillim me anë të pseudopodeve e pastaj e fut brenda në protoplazëm. Më vonë përreth algës ose bakteries së futur brrenda grumbullohet një lëng tretës. Në këtë mënyrë formohet vakuola e tretjes, ku tretet ushqimi dhe thithet nga protoplazma. Mbeturinat e patretura që paraqesin lëndë të panevojshme grumbullohen në vakuolën e tajitjes. Kjo vakuolë kohë pas kohe tkurret, duke nxjerrë jashtë ujin së bashku me lëndët e panevojshme. Frymëmarrjen ameba e bën me tërë sipërfaqen e trupit. Për të vërtetuar bëjmë këtë provë: po të hedhim pak kripë në pikën e ujit, ku ndodhet ameba, kur kripa shpërndahet në gjithë ujin, do të vërejmë se ameba do të mbledhë, shkallë-shkallë, pseudopodet e do të bëhet në formë topthi.

Ameba shumohet me anë të ndarjes. Në fillim trupi i amebës zgjatet, pastaj ndahet bërthama në dy pjesë dhe në fund ndahet edhe protoplazma. Kështu nga një ameba bëhen dy ameba bija.

Në qoftë se keqësohen kushtet e jetesës në ambientin ku jeton ameba, ajo nerr formë të rrumbullakët dhe mbështillet me një mbështjellës që quhet '''cist (kist)'''. Në këtë gjendje ajo qëndron derisa të përmirësohen kushtet për jetesë. Kur krijohen kushtet e volitshme, ameba del nga cisti dhe vashdon jetën.

Disa lloje të amebave jetojnë në zorrët e njeriut dhe të kafshëve. Do të përmendim '''amebën e dizenterisë'''. Ameba e dizenterisë i përngjan amebës së zakondshme, por është më e vogël. Mirëpo kjo amebë është shumë e rrezikshme dhe shkakton sëmundjen e rëndë - '''dizenterrinë''', e cila manifestohet me jashqitje të shpeshta me gjakderdhje. Njeriu infektohet duke përdorur ushqimin, në të cilën ka ciste të kësaj ameba, ose duke pirë ujë nga burimet e pakontrolluara. Veçanërisht duhet të kemi kujdes në pastrimin e duarve, të perimeve, të pemëve etj. Në rast se paraqitet kjo epidemi, patjetër duhet të valohet uji i pijshëm dhe të merren masa të tjera mbrojtëse.