Miniera e Trepçës: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
No edit summary
Rreshti 27:
Gjatë gjithë veprimtarisë minerare prej 70 vitesh, nga vendburimi janë nxjerr 35 milion tonë [[xehe]].
 
:Tab. 1 Prodhimtaria e minierës sipas dekadave.
 
Aktivitete minerare janë zhvilluar nga sipërfaqja e deri në nivelin 15 m, pra 745 m thellësi. Nga viti [[1945]] deri me [[1990]] mesatarja e prodhimit vjetor ka qenë përafërsisht 580.000 tonë. Viti me prodhimtari më të lartë prej 704.000 tonë ka qenë viti [[1984]]. Vlen të përmendet se derisa prodhimtaria e xehes është rritur përmbajtja e plumbit e zinkut është zvogëluar.
Rreshti 73:
 
Produktet definitive të procesit të flotacionit janë:
*Koncentrati i plumbit (K/Pb);
*Koncentrati i zinkut (K/Zn);
*Koncentrati i piritit (K/FeS<sub>2</sub>);
*Koncentrati i pirhotinës (K/FeS);
*Sterili i ciklonuar për mbushje të minierës;
*Sterili definitiv.
 
Katër produktet e para janë komerciale, produkti i pestë shfrytëzohet si material kthyes në minierë dhe gjithashtu e ka një vlerë të veten komerciale, kurse produkti i gjashtë hedhet në Deponinë e sterilit në Përroin e Kelmendit.
Rreshti 158:
Për ta konkretizuar atë çka u cek më latë, kemi nxjerrur nga interneti grafikonet që pasqyrojnë ngritjen e çmimit të metalit në funksion të kohës, për Pb dhe Zn.
:Grafiku 87 Çmimi i ZnPb 2003-2007
(Se Shpejti se Nuk po di me qit)
:Grafiku 78 Çmimi i PbZn 2003-2007
 
(Se Shpejti se Nuk po di me qit)
Grafiku 8 Çmimi i Zn 2003-2007
 
Grafikonet e marruara nga interneti janë origjinale (në to nuk është intervenuar në kurfar forme) dhe tregojnë ngritjen e çmimit që nga 2003 e deri sot.
Line 170 ⟶ 166:
Nga grafiku Nr. 7 mund të shihet se çmimi i Pb në janar të vitin 2003 ka qenë rreth 500 USD/ton. Në prill të 2004 kemi pasur një ngritje të këtij çmimi në rreth 1.000,00 USD/ton, dhe kjo gjendje ka vazhduar deri në dhjetor të 2005. Në janar të 2006 ka pasur një ngritje të menjëhershme të çmimit të këtij metali, por në muajin maj të po këtij viti çmimi i këtij metali prapë ka rënë në kuotën 1.000,00 USD/ton. Më tutje që nga maji i 2006 e gjerë me sot çmimi i Pb në treg ka pësuar rritje mjaft të shpejt duke arritur kuotën 3.245,00 USD/ton në korrik të 2007.
 
Ndërsa në grafikun Nr. 8 shihet se nga qershori i vitit 2003 e deri në shtator të 2004 çmimi i Zn ka qenë pothuajse uniform dhe është sillur rreth 1.000,00 USD/ton. Ndërsa nga shtatori i 2004 e deri me sot edhe çmimi i Zn në treg është rritur në mënyrë shumë të shpejt. Kuotën më të lartë ky çmim e arrin në fund të tetorit 2006 në 4.300,00 USD/ton. Nga tetori 2006 e deri me sot kemi pasur një rënje të çmimit të këtij metali në rreth 3.500,00 USD/ton, por gjithsesi çmimi i tij tani për tani është mjaft i lartë, në krahasim me çmimin mesatar të tij në periudhën dhjetë vjeçare.<!--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 12:57 (CEST)-->
 
== Gjeologjia e regjionit ==
Line 176 ⟶ 172:
Vendburimi polimetalor i Stantërgut gjendet në zonën e Vardarit të harkut Dinarido-Albanido-Helenid (D-A-H), e përbër nga shkëmbinj të Triasikut, Jurasikut dhe i vendosur në zonën e aktivacionit të Terciarit.
 
:(Fig. 1 harta gjeologjike e Kosovës).
 
Gjatë Terciarit të vonshëm, në territorin e Ballkanit ka pas një aktivitet të fuqishëm plutonik, sub-vullkanik dhe vullkanik i cili rezultoj me krijimin e magmës granodiorite në thellësi, rrjedhjeve lavore, dajkeve andezite, dacite dhe kuarclatite, si dhe shkëmbinjve piroklastikë, kryesisht tufeve, lapilave tufite dhe ignimbriteve.
Line 188 ⟶ 184:
Në ndërtimin gjeologjik të minierës dhe rajonit rreth saj marrin pjesë shkëmbinjtë me moshë të Triasikut, Jurasikut dhe Terciarit.
 
'''Triasiku''' është i përfaqsuar nga një horizont masiv i gëlqerorëve në pjesën tavanore të të cilëve vendosen intervalet e ranorëve konglomeratik (meta-ranorët dhe meta-konglomeratet), të cilët kalojnë në meta-pelite dhe rreshpe psamitike, filite, meta-ranorë etj. Është supozuar se kontakti është i karakterit tektonik por që pjesa dyshemore e horizontit të gëlqerorëve nuk është ngritur lart deri më tani. Dy tipe të gëlqerorëve mund të vrehen në minierë:
:• gëlqerorët kokërrtrashë, me kristalizim të përsosur me ngjyrë hiri në hiri të kaltër.
:• mermeret dollomitike nga kokërrimët deri kokërrtrashë, me ngjyrë të bardhë në krem të bardhë.
Line 197 ⟶ 193:
Antarët litologjik sedimentar ( janë zbuluar vetëm në lindje të Zijaçës, dhe në rajonin e Tërstenës) përbëhen nga ranorët-argjilor.
 
'''Terciari-''' afër 80 % e sipërfaqes së rajonit të Trepçës është e mbuluar me kompleksin vullkanogjeno-sedimentar me moshë të Terciarit.
Bazamenti (Faza e parë vullkanike) qëndron transgresivisht dhe diskordant ndaj shkëmbinjve të formacioneve të vjetra, nga përbërja është mjaftë heterogjene dhe ndërtohet nga konglomeratet, ranorë, alevrite, argjilite: në nivele t e sipërme vijojnë shkëmbinjtë piroklastikë me përbërje andezitike, tufe, derdhjeve lavore. Faza e dytë vullkanike përfaqësohet nga dajket kuarclatite, derdhjet lavore dhe tufet, e që janë të lidhura me qendrën magmatike.<!--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 12:58 (CEST)-->
 
== Shfrytëzimi i xehes ==
 
'''Metodat e shfrytëzimit të cilat janë përdorur në Trepçë'''
 
Kemi disa metoda të shfrytëzimit të xehes dhe të cilat janë përdorë në Trepçë prej fillimi të eksplantimit:
Line 211 ⟶ 207:
:5. Metoda e re e shfrytëzimit me etazhe horizontale prej poshti-lartë me ndihmën e rampës (spirales) dhe me hidrombushje.
 
'''Metodat e shfrytëzimit me etazhe horizontale prej poshti lartë me mbushje të thata (metoda e Trepçës)'''
 
Në fillim prerja e trupave xeherore është bërë 5 m mbi nivelin horizontal, kështu që shtresat e xehes e lënë mbi korridore e ka mbrojtur korridorin nga minimi dhe rënja e xehes mbi të.
Line 217 ⟶ 213:
Në kohen e fundit prerja është bërë në nivel të korridorit. Korridoret kryesore transportues hapen në pjesën dyshimore të trupave xeheror, kurse në korridore tërthore takohet trupi xeheror. Këtyre korridoreve ju paraprijnë shpimet e thella me të cilat bëhet konturimi paraprak i trupit xeheror.
 
'''Parametrat themelor tekniko-ekonomik të metodës së shfrytëzimit'''
 
''';Koficionti i shfrytëzimit'''
 
Humbjet e xehes shkaktohen nga lënja e shtyllave siguruese dhe nga humbja e xehes së imtë në materialin mbushës. Vlerësohet që në fazën primare të shfrytëzimit mbesin 5 – 10 % xehe e pa mihur, që do të thotë shfrytëzimi i xehes sillet rreth 90 – 95 %.
Line 225 ⟶ 221:
Në fazën sekondare, shfrytëzohen shtyllat e mbetura. Sipas eksperiencës së deritashme, numër i shtyllave të mbetura të cilat shfrytëzohen me një metodë speciale shfrytëzohen është 70 %, që don të thotë se humbjet reale të rezervave të xehes të cilat mbeten definitivisht pa u shfrytëzuar është 3,5 %.
 
''';Koeficienti i varfërimit'''
 
Për metodën e cila është përdorur për shfrytëzim primar në punishtet e Stantërgut në literatur merret një varfërim mesatar prej 15 – 20 %.
 
''';Kapaciteti i punishtes dhe efektet'''
 
Kapacitetet e punishtes me pajisje klasike (shpimi me makina individuale, ngarkimi me T2GH ose CAVO 310) lëvizë në kufijtë të gjerë dhe sillet prej 20 - 80 (t/ndërrim) gjegjësisht për tri ndërrime arrihet kapaciteti ditor 60 – 240 (t/ditë).
 
''';Metoda e shfrytëzimit me hidrombushje'''
 
Kjo metodë konsiston në përdorimin e materialit steril nga flotacioni në Tunel, për mbushjen e hapësirave të zbrasta të punishteve në minierë. Materiali steril nga flotacioni deri në punishtet e minierës transportohet me qypa dhe me pompim (në pjesën horizontale) dhe me gravitacion në pjesën vertikale, deri në punishtë.
 
''';Lloj i makinave në shfrytëzimin e xehes'''
 
Në bazë të krahasimit të hargjimeve me aplikimin e makinave bashkohore dhe me hidrombushjet të hapësirave të zbrasta. Me metodën e shfrytëzimit me mbushje të thatë, në bazë të analizes tekniko-ekonomik mund të përfundojmë:
Line 244 ⟶ 240:
:• Mbushja më e përshtatshme tek të gjithë trupat xeheror është hidrombushja.
:• Makinat e vetëlëvizëse bashkohore mundësojnë që me një spirale (rampë) të përgatitën dy apo më shumë trupa xeheror që gjenden në distanca të caktuara.
 
--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 12:59 (CEST)
 
== Flotimi dhe prodhimi i koncentrateve ==
 
===HISTORIKUHistoriku Ii FLOTACIONITflotacionit===
 
Flotacioni i Trepçës është lëshuar në punë në shtatorë të vitit 1932. Flotacioni është ndërtuar në Zveqanë. Xehja nga Stantërgu deri në flotacion bartej me teleferik, me gjatësi të përgjithshme prej 6,4 Km kapaciteti i instaluar i teleferikut ishte 600.000 t/vit. Flotacioni në Zveqanë punojë deri në vitin 1983, kurë është lëshuar në punë flotacioni i ri i nderuar në Tunel të Parë.
Line 259 ⟶ 253:
Investimet e tërësishme ishin 87.000.000 USD.
 
===PROCESIProcesi TEKNOLOGJIKteknologjik Ii FLOTACIONITflotacionit===
 
Procesi i Bluarjes me klasifikim të xehes ka dy mullinj të ngërthyer në çark të mbyllur me klasifikator mekanik me dy spirala, në hy linja të pavarura dhe paralele, me kapacitet prej 500.000 t/vit për secilin mulli. Mundësia e zgjerimit të kapacitetit me shtimin edhe të një njësie mulliri, është paraparë me lënien e hapësirës së duhur në objektin ndërtimor.
Line 269 ⟶ 263:
Procesi teknologjik i lotimit, konkretisht, matja e sasisë të xehes që hyn në blurje, është treguesi kryesor rregullues në proces, në bazë të së cilit gjithashtu nga distanca, ipen impulset rregulluese për dhënien e reagentve kimik në proces.
 
===BLURJABluarja DHEdhe KLASIFIKIMIklasifikimi===
Janë të instaluara dy linja paralele identike të bluarjes dhe klasifikimit. Përshkrimi i njërës linjë këtu, nënkupton edhe elementet e njëjta të linjës tjetër dallimet eventuale do të veçohen.
 
Xehja e thërrmuar, nga bunkeri kryesor nxjerrët me marrës automatik në formë ylli dhe me kapacitet variabil (Q = 50 – 100 t/h). Kapaciteti i yllit rregullohet me hapin e hyrjes në bunker dhe me numrin e rrotullimeve. Kapaciteti i mullirit është 75 t/h të xehes në hyrje ose 1760 t/ditë.
 
===FLOTIMIFlotimi Ii MINERALEVEmineraleve===
'''FLOTIMIFlotimi Ii MINERALITmineraleve Pbplumbit dhe Znzingut'''
 
Rrjedhja e klasifikatorit (pulpa) rrjedh me gravitacion deri në kondicionerin e PbS i cili e ka vëllimin V = 22 m³. Koha e kondicionimit është 5 min. Në kondicioner epet reagjenti kimik – aktivator të PbS.
Line 292 ⟶ 286:
Në figurën 2 është treguar dispozicioni i makinave, proceset kryesore teknologjike dhe rrjedhat e pulpës, koncentrateve dhe sterili në seksionin për flotimin e mineralit të Pb.
 
:figura 2
 
Fig 2 Figurën 2 është treguar dispozicioni i makinave, proceset kryesore teknologjike dhe rrjedhat e pulpës, koncentrateve dhe sterili në seksionin për flotimin e mineralit të Pb.
Line 310 ⟶ 304:
Rrjedhja e definitive e Flotacionit kontrollues të mineralit të Pb, paraqet sterilin definitiv të procesit të lotimit Pb dhe njekosishtë është hyrje për procesin e lotimit të mineralit Zn.
 
===FLOTIMIFlotimi Ii MINERALITmineralit ZnS===
 
Skema teknologjike e lotimit të mineralit të ZnS është identike me skemën teknologjike të PbS, me dallime të vogla.
Line 322 ⟶ 316:
Largpërçuesi 35 KV Shupkovc-Tunel-Stantërg është linja kryesore e furnizimit me energji elektrike.
 
Ujë Industrial merret nga sistemi IBËR, nga fshati Vërnicë dhe me gypa 600 mm me ramje të lirë vjen deri të stacioni i pumpiave në Rekë. Pompat janë me kapacitet 10,5 m³/min. Rrezervari i ujit industrial në Tunel ka dy komora të ndara me nga 4.000 m³. Hargjimi i ujit industrial në procesin e lotimit është prej 2,5-5,6 m³/ton të xehes.<!--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 12:58 (CEST)
-->
 
== Ndikimi në mjedis i aktiviteteve minerare ==
Line 362 ⟶ 355:
 
Aciditeti i ujërave te Minierave ne Artane dhe Kizhnice është tejet i shprehur, me vlere te pH- 3, qe do te thotë se ne krahasim me ujin neutral qe ka vlere të pH-7, aciditeti i këtyre ujërave korrespondon me vlere 10.000 here me te madhe se uji neutral. Çdo koment është i tepërt nga aspekti i ndikimit te ujërave te ndotur acidike me përbërje te metaleve te renda dhe toksike ne Ambient për rreth Minierave te Artanes dhe Kizhnices.
 
--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 13:00 (CEST)
 
== Evalvimi financiar i minierës për dhjet vjet ==
Line 393 ⟶ 384:
:• Transport 8,90 % dhe
:• [[Metalurgji]] 30,00 %.
<!--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 13:00 (CEST)-->
 
== Fezibiliteti i projektit duke konsideruar ==
Line 400 ⟶ 390:
:• Koston e prodhimit dhe taksat
 
;Dinamika e prodhimit
'''DINAMIKA E PRODHIMIT'''
 
Duke u bazuar në shitjet e Koncentratit të Pb dhe të Zn nga minierat e Stantërgut dhe Artanës shohim dinamiken e prodhimit.
Line 406 ⟶ 396:
Tabele Prodhimi i koncentratit të Plumbit dhe Zinkut në Minierën e "Trepçës" në '''Stantërg''' në fazën testuese.
 
:Pb t: 2006 - 1.624,101, 2007 - 1.343,074 ;
:Zn t: 2006 - 2422,53, 2007 - 1901,268
:Tab 13 Prodhimi i koncentratit.
 
Tabele Prodhimi i koncentratit të Plumbit dhe Zinkut në Minierën e "Trepçës" në '''Artanë''' në fazën testuese.
 
:Pb t: 2006 - 352.652, 2007 - 316.061;
:Zn t: 2006 - 284.849, 2007 - 104.72
:Tab 14 Prodhimi i koncentratit
 
'''DINAMIKADinamika Ee INVESTIMEVE'''investimeve
 
Në Minierën "Trepça" me Flotacion në Stantërg do të duhej të ketë një investim në shumen totale prej 7.800.000 USD, si kushtë i domosdoshëm për rivitalizim të plotë dhe realizim të kapacitetit prodhues prej 650.000 t/vit.
Line 434 ⟶ 424:
Këto mjete investuese, sipas kualitetit të burimeve, janë mjete kreditore, me një kamatë të përllogaritur vjetore prej 8,25 % në borxhin e mbetur, pas kthimit të planifikuar të anuiteteve vjetore.
 
;Kostoja e prodhimit dhe taksat
''''''KOSTOJA E PRODHIMIT DHE TAKSAT'''
;Kosto e prodhimit të xehes dhe kostoja e përpunimit në flotacion
KOSTO E PRODHIMIT TË XEHES DHE KOSTOJA E PËRPUNIMIT NË FLOTACION'''
 
Një analizë e thellë e llogaritjes së kostos të prodhimit të xehes dhe të përpunimit në flotacion, është prezantuar në vazhdim. Në azalizen e kostos, janë marrë normativat e realizuara në eksperiencen e minierës dhe flotcionit, si dhe normativat teknike në raste të mungesës së shënimeve historike.
Line 448 ⟶ 438:
Kostoja e tërsisishme e prodhimit dhe përpunimit të xehes është 21,75 USD/t
 
;Taksat
'''TAKSAT'''
 
Llogaritja e taksave duhet të ketë mbështetje në rregullativen ligjore e cila i përcakton nivelin e taksave dhe bazen e llogaritëse të tyre. Më qenëse në Kosovë nuk ekziston asnjë bazë ligjore që e rregullonë këtë lëmi, ne jemi shërbyer me improvizim të taksës prej 12 %. Kjo taksë është më e madhë se taksa normale e cila aktualisht përdoret në kosovë (7 %), por më e vogël se tatimi i cili llogaritet si tatim në vlerën e shtuar (TVSH = 15 %).<!--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 13:00 (CEST)-->
 
== Rezultatet finale ==
 
'''LLOGARITET: IRR, NPV DHE SHLYERJA E INVESTIMEVE'''
 
Në llogaritja rezultateve finale të fizibilitetit të plotë të Minierës me Flotacion, janë marrë këto vlera fillestare :
: - Cut–off Grade (Zn Equivalent) 6,27 %
: Zn Equivalent (për 1% Pb, 1% Zn dhe 10 g/t Ag) 2.133 %
: - Rezervat profitabil 10.469.200 t
: Pb 3,64 %
: Zn 2,93 %
: Ag 69,60 g/t
: - Shfrytëzimet e metalit në Flotacion
: Pb 89,5 %
: Zn 86 %
: Ag 84 %
: - Kualiteti i K/Pb 75 %
: - Kualiteti i K/Zn 50,36 %
: - Ag në K/Pb 1508 g/t
: - Pagesa e Pb në K/Pb 95 %
: - Pagesa e Zn në K/Zn 85 %
: - Pagesa e Ag në K/Pb 95 %
: - Investimet e tërësishme 7.800.000 USD
: - Kamata në investime 8,25 %
: - Kostoja direkt e prodhimit
: - Miniera 8.21 USD/t
: - Flotacioni 6.69 USD/t
: - Pagat 6.85 USD/t
: - Kostoja totale e prodhimit 21.75 USD/t
: - Shpenzimet e sigurimit 7 %
: - Taksat 12 %
: - Amortizimi kohor i makinave 7 vite
: - Amortizimi kohor i objekteve 30 vite
: Tab.8 Vlerat fillestare në llogaritjen e fizibilitetit
 
Nga keto vlera, si dhe nga sasia e projektuar e xehes prej 650.000 t/vit, janë fituar sasitë e koncentrateve që do të prodhohen:
 
: [[Koncentrat i Plumbit]] (K/Pb) 27.148 t/vit
: Ag në K/Pb 40.950 Kg/vit
: [[Koncentrat i Zinkut]] (K/Zn)
 
Llogaritja e fizibilitetit të ngritjes perspektive të prodhimit të xehes në minierën e "Trepçës" në Stantërg, me këta parametra fillestar, është përpunuar në tri nivele (Varianti e mesme, pesimiste dhe optimiste). Këtu janë paraqitë treguesit e Variantit të mesme :
 
1. Varianti e mesme apo realisht e pritur, në të cilën janë marrë treguesit teknologjik realisht të arritshëm dhe një realizim i prodhimit në vitin e parë 60 %, në vitin e dytë 80 % dhe prej vitit të tretë e deri në vitin e dhjetë 100 %.
 
Kjo variant ka dhënë këta tregues relevant :
: IRR për 10 vite i Neto Profitit të pa akumuluar 27 %
: IRR për 10 vite i Neto profitit të akumuluar 35 %
: NPV me 12 % 13.892.827 USD
: Kamata kufitare e NPV 23,5 %
 
Pra siç shihet nga te dhënat e prezantuara, dhe duke marr parasysh kërkesën shumë te madhe për metale në tregun botëror, e si pasojë e kësaj edhe ngritjen e çmimit te metaleve të Pb dhe Zn ne berëzën e metaleve në Londër, mund te konkludojmë se Miniera me flotacion "TREPÇA" është ambient shumë i favorshëm ekonomik për investuesit e ndryshëm.
 
2. Varianti optimist, i cili është bazuar ne supozimin e rritjes se çmimit te metalit te stokut te tregut, ne 10 vitet e ardhshme për Pb 2 % dhe për Ag 8 %, gjithashtu rritjen e vlerës për makine dhe vegla për 6 % dhe 5 %.
 
Kjo variant ka dhënë këta tregues relevant :
: IRR për 10 vite i Neto Profitit të pa akumuluar 24 %
: IRR për 10 vite i Neto profitit të akumuluar 46 %
: NPV me 12 % 25.258.558 USD
: Kamata kufitare e NPV 36,1 %
 
3. Varianti pesimiste është ekzaminuar me supozimin se çmimet e përafërta ne treg për 10 vitet e ardhshme qe tregon rënie për Pb 5,0%, për Zn 4,0 %, ose 3,4 %.
IRR për 10 vite i Neto Profitit të pa akumuluar 24 %
IRR për 10 vite i Neto profitit të akumuluar 46 %
NPV me 12 % 25.258.558 USD
Kamata kufitare e NPV 36,1 %
 
3. Varianti pesimiste është ekzaminuar me supozimin se çmimet e përafërta ne treg për 10 vitet e ardhshme qe tregon rënie për Pb 5,0%, për Zn 4,0 %, ose 3,4 %.
Kjo variant ka dhënë këta tregues relevant :
: IRR për 10 vite i Neto Profitit të pa akumuluar 16 %
: IRR për 10 vite i Neto profitit të akumuluar 25 %
: NPV me 8 % 733.020 USD
: Kamata kufitare e NPV 8,8 %
 
Ndieshmëria (sensibility) e Projektit është analizuar, duke i shqyrtuar në kushte të njejta tri varianta të DCF.
:- Varianta e mesme është ajo realisht e pritura;
:- Varianta pesimiste analizon ramjen e çmimeve të metaleve në treg dhe ngritjen e kostos së prodhimit;
:- Varianta optimiste e cila shqyrton rastin e ngritjes së çmimit të metaleve në berzë.<!--[[Përdoruesi:Hajdini b|Hajdini b]] 22 Gusht 2008 13:01 (CEST)-->
 
== Literatura ==