Françesko Krispi: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
U kthye versioni 484707 i bërë nga Muzaka (diskutimet)
No edit summary
Rreshti 1:
[[Figura:Crispi.jpg|thumb|FrancescoFrançesco CrispiKrispi ish kryeministër i Italisë]]
'''Francesco Crispi''' ([[4 tetor]] [[1819]] në [[Ribera]] në [[Sicilia|Sicili]] - [[11 gusht]] [[1901]] në [[Napoli]]) ishte [[arbëresh]] nga [[Sicilia]], revolucionar italian, president dhe kolonialist.
 
== Në Sicili ==
 
Krispi ishte lindurlindi në [[Ribera]] të Sicilisë[[Sicilia|Siçilisë]] në një familje Arbëreshe dhe u pagëzua në Kishën Katolike sipas dëshirës së prindërve të tij. Fëmijërinë e kaloi në [[Palazzo Adriano]], i cili është një vendbanim i krijuar nga shqiptarë të ikur prej pushtimit otoman në shekullin XV.
 
Ai pati një rol shumë aktiv në kryengritjen për pavarësi të sicilianëve kundër mbretit Ferdinand II në [[Palermo]] gjatë vitit [[1848]]. Kjo kryengritje dështoi në Majmaj të vitit [[1849]] dhe ndryshe nga pjestarët e tjerë, Krispi nuk u përfshi në faljen e përgjithshme që ju bë kryengritësve, gjë që e detyroi të largohej për në Piemonte. Në Milano, ai u përfshi në "konspiracionin e Maxinit" gjatë vitit [[1853]], dhe për këtë arsye u përzu nga Piemonti. Pas largimit nga Piemonti ai u vendos në Maltë e më pas në Paris. I përzënë edhe nga Franca vendoset në Londër duke u bashkuar për herë të parë me Xhuzepe Maxinin.
 
Krispi në vitin 1860, bashkë me Bertanin, Bixion, Medicin dhe Xhuzepe Garibaldin udhëhoqi "ekspedicionin e të njëmijëve" që arriti ne Sicili në datën 11 Maj 1860. Më 13 Maj 1860 Krispi mori pjesë në shpalljen e Mbretërisë së Italise. Pas rënies së Palermos, Krispi u emërua Ministër i punëve te brendshme dhe të financave i qëverisë provizore siçiliane por iu desh të jepte dorëheqjen pas kundërshtimeve të ideve të Kavurit rreth aneksimit të Sicilisë nga Italia .
 
Më pas i emëruar sekretar i Garibaldit siguroi dorëheqjen e Agostino Depretisit si diktator "pro-tempore" i Siçilisë, i cili ishte emëruar në atë pozitëpost me urdhër të Garibaldit.
 
== Parlamenti dhe Qeveria ==
Rreshti 16:
Në 1861 kandidoi për ekstremin e majtë në Palermo, por humbet. Megjithatë ai arrin të fitojë një vend në kuvend si përfaqësues i komunës Kastelvetrano, Në këto votime u mbështet nga një mik i ngushtë siçilian, republikani Vincenzo Favara.
 
Krispi fitoi emërimin si anëtari më agresiv dhe më i apasionuar i partisë republikane. Por, në 1864 ai deklaroi se ishte monarkist me citatin e mirënjohurmnjohur "Monarkia na bashkoi, Republika na ndau", të cilin e gjejmë edhe në korespondencën që kishte me Maxinin.
 
Në 1866 rrefuzon të bëhet pjesë e qeverisë Ricasoli. Pas shpalljes së luftës franko-prusiane 1870 u vu kundër aleancës së mundshme në mes të Italisë dhe Francës.
 
Pas ardhjes të së majtës në pushtet në nëntor 1876, emërohet President i Dhomës. Në 1887, rikthehet si ministër i brendshëm në qeverinë e Agostino Depretis dhe mbrenda vitit e zëvendëson si kryeministër, pas vdekjes se Depretis.Në 1889, miraton kodin penal të ri të Xhiuzepe Zanardellit që solli shumë ndryshime të rëndësishme, si lirinë e shoqatave dhe të grevës për herë të parër në Evropë si dhe heqjen e dënimit me vdekje. Në lëmin ekonomik adoptoi një politikë proteksioniste duke vendosur taksa mbi prodhimet komerciale në doganë. Përparime u bënë edhe në industri sidomos në atë të rëndën si metalurgjia e cila nuk egzistonte aspak në Itali.
 
Në 1891, Krispi, largohet nga qeveria e Rudinit. Paspor pas rënies të qeverisë Xhioliti, nga skandali i Bankës Romana, ai bëhetemërohet sërish kryeministër. Këtë herë qeveria e tij sa vjen e bëhet më shumë konservatoredhe autoritare, duke shtypur me dhunë revoltat e punëtorëve si dhe shkrirjen e Partisë 1894Socialiste Partisë socialiste1894.
 
Në këtë kohë kapati si sekretar personal shkrimtarin dhe dipllomatin milanez [[Karlo Dosi]].
 
DelU largua nga skena politike pas deshtimitdështimit në Adua në 1896. Dalja e fundit publike është në Romë katër vjet më vonë, gjatë funerailit të mbretit Umberto I. Vdes në Napoli më 12 gusht 1901 gati tetëdhjetë vjeçar.
 
[[Category:Arbëresh]]