Naim Frashëri: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
Faqja u zëvendësua me 'r&l records eshte grupi rubik bytytqit grupi me imadh aj eshte me ifroti ne kl te pes shoku iti me imir quhet lirindon'
U kthye versioni 498917 i bërë nga 91.187.116.68 (diskutimet)
Rreshti 1:
{{Ky artikull|Ky artikull merret me shkrimtarin '''Naim Frashëri''', për kuptime të tjera shiko [[Naim Frashëri (kthjellim)]] dhe [[Frashëri]].}}
r&l records eshte grupi rubik bytytqit grupi me imadh aj eshte me ifroti ne kl te pes shoku iti me imir quhet lirindon
 
{{Infobox shkrimtar
| emri = Naim Frashëri
| foto = [[Image:NAIMFRASHERI.jpg|200px|Naim Frashëri]]
| titulli =
| emri i lindjës = Naim Frashëri
| ditëlindja = [[25 maj]] [[1846]]
| vendlindja = [[Frashëri (Përmet)|Frashër]], [[Përmet]]
| ditëvdekja = [[20 tetor]] [[1900]]
| vendvdekja = [[Stamboll]], [[Turqi]]
| pseudonimi =
| nacionaliteti = Shqiptar
| zhanri =
| webfaqja =
}}
 
'''Naim Frashëri''' lindi më [[25 maj]] [[1846]] në [[Frashëri (Përmet)|Frashër]] të [[Përmeti]]t; vdiq më [[20 tetor]] [[1900]] në lagjen Erenqoj të [[Stambolli]]t, ku edhe u varros. Eshtrat e tij janë sjellë në Shqipëri. Ishte poeti më i madh i [[Rilindja Kombëtare|rilindjes kombëtare shqiptare]], atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit e i kulturës shqiptare.
 
Në vendlidje bëri mësimet fillore dhe nisi të mësonte persishten pranë teqesë bektashiane. Më 1865 familja u shpërngul në [[Janinë]], ku bashkë me vëllanë më të vogël [[Sami Frasheri|Samiun]], mbaroi gjimnazin grek "Zosimea" (1869). Bëri pastaj pak muaj në [[Stamboll]], si nëpunës i vogël në zyrën e shtypit (1870), po iu shfaq tuberkulozi dhe u kthye në vendlindje për klimë të mirë. Në fillim ishte nëpunës të dhjetash në [[Berat]] e më pas i doganës në [[Sarandë]] (1872-77). Në këtë periudhë Naim Frashëri bëri prova të vjershërimit shqip, nën ndikimin e bejtexhinjve e u dha pas vjershërimit persisht, me sukses, duke botuar më vonë edhe një përmbledhje lirikash Tejhyjylat (Ëndërrimet, 1885). Nën ndikimin e ngjarjeve historike, sidomos të [[Lidhja Shqiptare e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]], njëri nga udhëheqësit e së cilës ishte [[Abdyl Frashëri|Abdyli]], vëllai i tij më i madh, dhe të veprimtarisë kulturore patriotike të Shoqërisë së Stambollit, në krye të së cilës ishte Samiu, Naim Frashëri braktisi vjershërimin persisht dhe iu kushtua letërsisë shqiptare. Poema e tij e parë e re ishte Shqipëria (1880, botuar më 1897), që entuziazmoi patriotët shqiptarë. Në Stamboll Naim Frashëri ka qenë ndër botuesit kryesorë të revistës "Drita", më pas "Dituria" (1884-85), ku u botuan shumë vjersha të tij, proza e vargje për shkollat e para shqipe që do të hapeshin, disa shqipërime të shkrimtarit. Ai shërbente si anëtar i Komisionit të Botimeve pranë Ministrisë së Arsimit, më pas si kryetar.
 
Më 1886 Naim Frashëri botoi poemën e tij të famshme Bagëti e Bujqësi, atë greqisht Dëshira e vërtetë e shqiptarëve (O alithis pothos ton Alvanon) dhe katër libra për shkollat: "Vjersha për mësonjtoret e para", "E këndimit të çunavet këndonjëtoreja", (në dy vëllime, me poezi, lexime të ndryshme, njohuri të para shkencore humanitare), si dhe një "Histori të përgjithshme". Më 1888 vijoi me "Dituritë" (ribotuar më 1895 me titullin "Gjithësia", - shkenca të natyrës). Më 1890 doli përmbledhja e lirikave Lulet e verës, pastaj "Mësimet" (proza patriotike dhe të moralit) dhe Fjala flutarake (vjersha) më 1894, së fundi më 1898 poema e madhe epike Historia e Skënderbeut dhe poema fetare Qerbelaja etj.
 
Naim Frashëri u shqua për lirikën e tij patriotike me temë aktuale (vjershat "Gjuha shqipe", "Korçës" 1887 etj.), u këndoi me pasion të rrallë mallit dhe bukurive të atdheut ("Bagëti e bujqësia") dhe bëri thirrje të fuqishme për çlirimin e tij (krijime të ndryshme, "Dëshira e vërtetë e shqiptarëve"), si dhe për begatimin e vendit dhe një të ardhme demokratike të tij. Ai i këndoi natyrës, dashurisë (poema "Bukuria", një ndër kryesoret e tij, 1890), miqësisë, jetës intime (me brengën për të afërmit që bori). Poema "Historia e Skënderbeut"qe një kurorëzim i veprës së tij, "testamenti i tij politik e poetik", me grishje të hapëta për çlirim nga Turqia është shkruar sipas traditës së madhe barletiane. Në poemat epike ai u ndikua nga historitë e vjershëruara të Lindjes dhe nga bejtexhinjtë frashëriotë, po duke iu kundërvënë këtyre me shqipen e kulluar apo me shkarkirnin e dogmës fetare (në "Qerbelaja" dhe në veprat e tjera, që i hartoi për afrimin e elementit besimtar në lëvizjen kombëtare).
 
Naim Frashëri u shqua edhe për poezinë meditative, nisi në shqipet poezinë filozofike (vjersha "Perëndia" 1890). Shkroi dhe proza për të vegjlit dhe bëri disa përshtatje mjeshtërore fabulash të La Fontenit. Botëkuptimi i Naimit ishte në thelb panteist e idealist. Me admirimin e madh që kishte për racionalizmin e Dekartit dhe si pasues i shquar i iluministëve francezë Volter, Ruso etj., me besimin e plotë në shkencat dhe në rolin e tyre revolucionar në shoqëri (pranimi i teorisë Kant-Laplas dhe i darvinizmit, që i propagandoi me guxim të madh për kohën), me demokratizmin e tij dhe antimonarkizmin, besimin në aftësitë e pashtershme të popullit të vet për të qëndruar, për t'u çliruar, për të vajtur përpara me hov, Naim Frashëri u bë një veprimtar revolucionar në tërë fushat, si shkrimtar, njeri i mendimit, njeri politik. E gjithë veprimtaria e tij letrare dhe kulturore ishte e lidhur ngushtë me çlirimin dhe përparimin e vendit, me çlirimin shpirtëror dhe ndriçimin e masave të popullit. Ai kishte besim të plotë në aftësinë e mendjes për të njohur realitetin e për të vënë në shërbim të njeriut njohjen e ligjeve të botës. Kërkonte arsimim për të gjithë, emancipimin e gruas, qeverisjen demokratike, të vendit (një "demokraci prej pleqet", pra të një ngjyre shqiptare), ngrinte lart vetitë e karakterit të shqiptarëve (besën, trimërinë, bujarinë), traditat kombëtare që nga lashtësia pelazgjike. Bënte thirrje për miqësi me fqinjtë në kushtet e respektit reciprok, shpallte dashurinë në gjithë popujt e racat, ngrihej me forcë kundër Megali Idesë e pansllavizmit, duke admiruar vetitë dhe kulturën e popujve të tjerë (poezinë përparimtare lindore, atë greke, latine, rilindjen evropiane, romantizmin evropian, prej të cilave dhe u ndikua).
 
Naim Frashëri luajti, përkrah Samiut e pas Kristoforidhit, një rol themelor për shqipen e re letrare, të cilën e shkroi me një pasuri të veçantë fjalori e sidomos frazeologjike, duke u mbështetur kryesisht në gjuhën e popullit, e shkroi të pastër dhe bëri një punë të dukshme për pasurimin e saj, duke e ngritur atë në lartësinë e një gjuhe arti të zhvilluar dhe kulture.
 
Ndikimi i Naim Frashëri, me gjallje të shkrimtarit dhe pas vdekjes, jo vetëm te shkrimtarët shqiptarë të kohës, por edhe të periudhës së mëvonshme, ishte i madh. Pas Çlirimit u vunë në pah dhe u çmuan gjerësisht meritat dhe vlerat e punës dhe të krijimtarisë së tij, përmes studimesh të ndryshme. Ribotimet e veprave të tij janë të shumta; përveç tyre janë bërë edhe disa botime kritike shkencore të veprave të Naimit. Emrin e Naim Frashërit e mbajnë shkolla dhe institucione të ndryshme. Për merita kulturore në Shqipërinë jepet urdhri që mban emrin e poetit kombëtar.
 
==Tituj të veprave==
*Tejhyjylat (Ëndërrimet, {{L|1885}})
*Shqipëria ({{L|1880}}, botuar më {{L|1897}})
*[[Bagëti e Bujqësi]] <ref name=GjSh> [[Gjovalin Shkurtaj]] dhe [[Enver Hysa]] : [[Gjuha Shqipe për të huajt dhe shqiptarët jashtë atdheut]] </ref>, {{L|1886}}
*Dëshira e vërtetë e shqiptarëve (O alithis pothos ton Alvanon)
*Vjersha për mësonjtoret e para,
*E këndimit të çunavet këndonjëtoreja, (në dy vëllime, me poezi, lexime të ndryshme, njohuri të para shkencore humanitare),
*Histori të përgjithshme
*Lulet e verës, {{L|1890}}
*Mësimet, (proza patriotike dhe të moralit)
*Fjala flutarake, (vjersha) {{L|1894}},
*Historia e Skënderbeut, (poemë epike) {{L|1898}}
*Qerbelaja (poemë fetare)
*Perëndia, {{L|1890}}
*Fjalët e Qiririt (publikuar për herë të parë në numrin e parë të rrevistë "Drita")
 
==Mirënjohje==
* Një numër i madh shkollash të niveleve të ndryshme në territoret shqiptare e mbajnë emrin "Naim Frashëri"
* buste e monumente tjera të figurës së "Naim Frashërit"
* libra mbi dhe për krijimtarin e Naim Frashëit
* Me mijëra fëmijë janë pagëzuarë me emrin "Naim" në shenjë të shprehjes së adhurimit të prindërve të tyre.
* Emrin përkëdhelës i përdorur nga populli dhe intelektualët : Naimi
===Ndërkombëtare===
* [[Busti i Naim Frashërit në Bukuresht]]
 
== Shiko edhe këtë ==
{{Wikisource1|Naim Frashëri}}
*[[Busti i Naim Frashërit në Bukuresht]]
* [[b:Emri i Zotit|Emri i Zotit]] në [[Wikibooks]]
*[[Histori e Skënderbeut]]
* {{libri|Hipi Zhdripi i Gjuhës/Kro280|Kronologjia e jetës - Naim Frashëri}}
 
==Burimi i të dhënave==
<references />
 
[[Category:Atdhetarë të shquar]]
[[Category:Shkrimtarë shqiptarë]]
[[Category:Poetë]]
[[Category:Lindje 1846]]
[[Category:Vdekje 1900]]
 
[[ca:Naim Frashëri]]
[[de:Naim Frashëri]]
[[en:Naim Frashëri]]
[[es:Naim Frashëri]]
[[et:Naim Frashëri]]
[[fr:Naim Frashëri]]
[[hu:Naim Frashëri]]
[[it:Naim Frashëri]]
[[pl:Naim Frashëri]]
[[pt:Naim Frashëri]]
[[ro:Naim Frashëri]]
[[sv:Naim Frashëri]]