Leonard Euler: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
disa përmirësime gjuhësore
Rreshti 1:
[[Figura:Leonhard Euler 2.jpg|thumb|Leonhard Euler]]
'''Leonhard Paul Euler''', ''(prononcimi në gjermanisht: ˈɔɪlɐ, {{IPA|ˈɔɪlɚ}})'', ''([[15 Prill]], [[1707]] [[Basel]], [[Zvicër]] – [[7 shtator]], [[1783]] [[Sanckt Petersburg]], [[Rusi]])'', ishte matematikan dhe fizikan zviceran i cili kaloi pjesën më të madhe të jetës së tijëtij në Rusi dhe Gjermani.
 
Euler BËRIbëri zbulime të rëndësishme në fusha të ndryshme si [[Njehsimi diferencial]] dhe [[teoria e grafevegrafikëve]]. Ai gjithashtu për herë të parë paraqiti pjesën më të madhe të terminologjisë dhe nocioneve moderne matematike, pjesërisht për [[analiza matematike|analizën matematike]], sikur është nocioni i [[funksioni (matematikë)|funksionit matematik]].<ref name="function">{{cite book| last = Dunham| first = William | authorlink=William Dunham (mathematician) | title = Euler: The Master of Us All| year = 1999| publisher =The Mathematical Association of America | pages = 17}}</ref> Gjithashtu është i njohur për punën e tijëtij në [[mekanikë]], [[optikë]] dhe [[atronomiaastronomia|astronomi]].
 
Euler konsiderohet të jetë matematikani më i madh i shekullit të XVIII dhe një ndër më të mëdhenjtë e të gjitha kohërave. Gjithashtu është më frytdhënësi, përmbledhja e punimeve të e tij përfshinë 60–80 vëllime faqe çerekësh.<ref name="volumes">{{cite journal|last = Finkel|first = B.F.|year = 1897|title = Biography- Leonard Euler|journal = The American Mathematical Monthly| volume = 4| issue = 12| pages = 300|doi = 10.2307/2968971}}</ref> Deklarata e dhënë nga [[Pierre-Simon Laplace]] shpreh influencën që pati Euler në matematikë, ai thotë: "Lexojeni Eulerin, lexojeni Eulerin, ai është mësuesi i të gjithë neve."<ref name="Laplace">{{cite book| last = Dunham| first = William| title = Euler: The Master of Us All| year = 1999 | publisher =The Mathematical Association of America | pages = xiii | quote=Lisez Euler, lisez Euler, c'est notre maître à tous.| nopp = true}}</ref>
Rreshti 15:
 
=== Analiza matematikore ===
Euleri është i njohur në analizën matematike për implementimin e serive të pafundme potenciale dhe zbërtiminzbërthimin e funksioneve në seri të tilla.
Ai e zbuloi serinë për funksionin eksponencial ''e''
:<math>e^x = \sum_{n=0}^\infty {x^n \over n!} = \lim_{n \to \infty}\left(\frac{1}{0!} + \frac{x}{1!} + \frac{x^2}{2!} + \cdots + \frac{x^n}{n!}\right).</math>
dhe zbërtiminzbërthimin në seri të pafundme të funksionit invers të tangensittangjentit.
:<math>
\begin{align}
Rreshti 30:
^2}{6}.</math>
[[Image:Euler's formula.svg|thumb|Interpretimi gjeometrik i formulës së Eulerit]]
Euleri filloi zbatimin e [[funksioni eksponencial|funcksioneve eksponenciale]] dhe [[logaritmi|logaritmeve]] në vëertetimet analitike. Ai zbuloi mënyrën e zbërthimit të funksioneve logaritmikellogaritmike në seri potenciale dhe e dha përkufizimin e logaritmit të numrave real negativ por pastaj edhe të numrave kompleks, në këtë mënyrë e zgjëroi fushën e aplikimit të logaritmeve .<ref name=Boyer>{{cite book|title = A History of Mathematics|last= Boyer|first=Carl B.|coauthors= Merzbach, Uta C. |publisher= [[John Wiley & Sons]]|isbn= 0-471-54397-7|pages = 439–445}}</ref> Ai poashtu e përkufizoi funksionin eksponencial për numrat kompleks, dhe zbuloi lidhjen e tyre me [[funksionet trigonometrike]]. Për ç'do [[numër]] real [[φ]], funksioni eksponencial kompleks e plotëso barazimin
:<math>e^{i\varphi} = \cos \varphi + i\sin \varphi.\,</math>
Ky barazim njihet si formula e Eulerit. Rast special i formulës së mësipërme është barazimi