'''Genetika'''[[Gjenetika]] (nga [[Greqishtja|greq.]] ''genno'', '''γεννώ'''= lind, pjell) është degë e [[shkenca|shkencës]] së [[biologjia|biologjisë]] që studion [[GeniGjeni|genetgjenet]], [[Trashëgimia|trashëgiminë]], dhe ndryshimin e [[Organizmi (biologji)|organizmave]]. Vetë genetikagjenetika ndahet në dy nëndegë kryesore :
* [[GenetikaGjenetika klasike]] dhe
* [[GenetikaGjenetika molekulare]].
{{Shkronja}}
==Historia e genetikësgjenetikës==
Gjenetika moderne filloi me punenpunën e [[Gregor Mendeli]]t, i cili formuloi bazenbazën e koncepteve tetë trashegimisetrashëgimisë. [[Valter Sutoni]] parashtroi qeqë [[Kromozomi|kromozomet]] ishin pjesepjesë e faktorevefaktorëve trashegimoretrashëgimore tetë Mendelit.gjenetika Gjenetika është njenjë shkenceshkencë qeqë nuk ka memë shumeshumë se 100 vjet qeqë i ka nisjet e veta po edhe pse kaq e re ka zenezëne njenjë vend mjaft tetë rendesishemrendësishëm nenë jetenjetën tonetonë tetë perditshmepërditshme duke filluar qeqë nga ana mjeksoremjekësore si psh terapiteterapitë e semundjevesëmundjeve tetë ndryshme e deri tetë perdorimipërdorimi i gjenetikesgjenetikës nenë raste tetë ndryshme kriminalistike.tamarreshholleTa hollemarrësh hollë hollë gjenetika është njenjë shkenceshkencë microscopikemikroskopikë sepse merret pak a shumeshumë me materialin qeqë ndodhet nenë berthamatbërthamat e qelizave[[qeliza]]ve permasatpërmasat e tetë cilave shkojneshkojnë nenë tetë dhjetrat e micronit (10^-7).secili Secili nga nenë e ka degjuardëgjuar se nenë berthamatbërthamat e qelizave ka material gjenetik i cili kryen funksione tetë shumta nenë trupin e njeriut.memilionaoperacione çdo sekond kane nevoje për materialin gjenetik.
ne qofte se do te japim disa numra për trupin e njeriut mund te themi se jemi te perbere nga rreth 65 mije miliarde qeliza dhe secila prej ketyre ka ne berthamat e tyre 1.8 meter adn(do me ndodhe shpesh ta shkruaj me te vogla kete sigel po merreni si ADN).kjo adn ka rreth 3 miliard nukleotide.ky material perdoret nga çdo qelize për te jetuar ose te themi me mire për te mbijetuar.qelizat e kuqe te gjakur qe e heqin berthamen qe te kene sa me shume hapesire për te ushtruar funksionet e tyre kane nje jetegjatesi rreth 120 dite nga paaftesija për te rinovuar strukturat e veta te brendshme.dhe çdo qelize qe jeton duhet te kete te njejtin material gjenetik qe te mund te ece perpara.edhe vdekja e nje qelize me ane te procedurave te ndryshme sic është apoptoze ose ndryshe sic quhet ndryshe "vdekje e programuar" ka nevoje për materialin gjenetiknese marrim parasysh qe çdo sekond trupi i njeriut prodhon rreth 2 milion qeliza gjaku dhe se po kaq qeliza shkaterrohen,ose qe jetegjatesia e qelizave te bardha është shume i shkurter dhe se here pas here duhet te zevendesohen dhe se çdo sekond trupi i njeriut duhet te jete ne gjendje ti beje balle mikroorganizmave te ndryshem qe mund ta sulmojne dhe se sa dhjetra lloje hormonesh qe duhet te prodhohen çdo sekond qe ta mbajne trupin ne nje ekuiliber te mahnitshem do ta kuptonim me mire se sa rendesi ka ajo strukture e vogel brenda çdo qelize.ka raste qe mjafton nje gabim ne ato 3 miliard baza,sic ndodh ne disa semundje gjenetike dhe trupi i njeriut mund te shkoje drejt vdekjes.keto janë si tip hyrjeje për sa i perket gjerave qe është ne gjendje te beje materiali gjenetik ne trupin e njeriut.ky material gjenetik qe quhet adn(acidi deoksiribonukleik)ose arn(acid ribonukleik).keto dy forma ndryshojne njeri nga tjetri për llojin e sheqerit ose me mire tethemi për nga grupi qe është i vendosur te karboni 2 i sheqerit dhe për nga llojet e bazave te azotuara(tek arn ka uracil ne vend te timines).Kurre mos debato me nje idiot!Njerezit mund te mos e bejne dallimin! (Ligj i Marfit)▼
Me miliona operacione çdo sekondë kanë nevojë për materialin gjenetik.
▲neNë qofteqoftë sesë do tetë japim disa numra për trupin e njeriut mund tetë themi sesë jemi tetë perberepërberë nga rreth 65 mije miliardemiliardë qeliza dhe secila prej ketyrekëtyre ka nenë berthamatbërthamat e tyre 1.,8 metermetër [[ADN]] adn(do memë ndodhe shpesh ta shkruaj memë tetë vogla ketekëtë sigelsigël po merreni si ADN).kjoadn Kjo ADN ka rreth 3 miliard nukleotide.ky Ky material perdoretpërdoret nga çdo qelize për tetë jetuar ose tetë themi memë miremirë për tetë mbijetuar.qelizat Qelizat e kuqe tetë gjakur qeqë e heqin berthamenbërthamën qeqë tetë kenekenë sa memë shumeshumë hapesirehapësire për tetë ushtruar funksionet e tyre kanekanë njenjë jetegjatesijetëgjatësi rreth 120 diteditë nga paaftesija për tetë rinovuar strukturat e veta tetë brendshme.dheçdo Çdo qelize qeqë jeton duhet tetë keteketë tetë njejtinnjëjtin material gjenetik qeqë tetë mund tetë eceecë perparapërpara.edhevdekja Vdekja e njenjë qelize me aneanë tetë procedurave tetë ndryshme sicsiç është apoptoze ose ndryshe sicsiç quhet ndryshe "vdekje e programuar" ka nevojenevojë për materialin gjenetiknesegjenetiknëse marrim parasysh qeqë çdo sekondsekondë trupi i njeriut prodhon rreth 2 milion qeliza gjaku dhe se po kaq qeliza shkaterrohenshkatërrohen, ose qeqë jetegjatesiajetëgjatësia e qelizave tetë bardha është shumeshumë i shkurtershkurtër dhe sesë hereherë pas hereherë duhet tetë zevendesohenzëvendësohen dhe sesë çdo sekondsekondë trupi i njeriut duhet tetë jetejetë nenë gjendje ti bejebëjë balleballë mikroorganizmave tetë ndryshemndryshëm qeqë mund ta sulmojnesulmojnë dhe se sa dhjetra lloje hormonesh qeqë duhet tetë prodhohen çdo sekondsekondë qeqë ta mbajnembajnë trupin nenë njenjë ekuiliberekuilibër tetë mahnitshemmahnitshëm do ta kuptonim memë miremirë se sa rendesirendësi ka ajo strukturestrukturë e vogelvogël brenda çdo qelize.karasteqe mjafton nje gabim ne ato 3 miliard baza,sic ndodh ne disa semundje gjenetike dhe trupi i njeriut mund te shkoje drejt vdekjes.keto janë si tip hyrjeje për sa i perket gjerave qe është ne gjendje te beje materiali gjenetik ne trupin e njeriut.ky material gjenetik qe quhet adn(acidi deoksiribonukleik)ose arn(acid ribonukleik).keto dy forma ndryshojne njeri nga tjetri për llojin e sheqerit ose me mire tethemi për nga grupi qe është i vendosur te karboni 2 i sheqerit dhe për nga llojet e bazave te azotuara(tek arn ka uracil ne vend te timines).Kurre mos debato me nje idiot!Njerezit mund te mos e bejne dallimin! (Ligj i Marfit)
Ka raste që mjafton një gabim në ato 3 miliard baza, siç ndodh në disa sëmundje gjenetike dhe trupi i njeriut mund të shkoje drejt vdekjes. Këto janë si tip hyrjeje për sa i përket gjerave që është në gjendje të bëjë materiali gjenetik në trupin e njeriut, ky material gjenetik që quhet [[ADN]] (acidi deoksiribonukleik) ose [[ARN]] (acid ribonukleik). Këto dy forma ndryshojnë njeri nga tjetri për llojin e sheqerit ose më mirë të themi për nga grupi që është i vendosur të [[karboni]] 2 i sheqerit dhe për nga llojet e bazave të azotuara (tek ARN ka uracil në vend të timinës). Kurrë mos debato me një idiot ! Njerëzit mund të mos e bëjnë dallimin ! (Ligj i Marfit)
