|
Në pjesën lindore me fshatin malazez - Velikën dhe me një varg kodrash e majesh : Sekiricën e [[Shejtani|Shejtan]] tepen. Kjo Ultinë, ku gravitojnë këto fshatra, ishte gjithnjë pjesë e pandarë e qëndresës [[Gucia|Guci]], deri në vitin [[1954]]. Më pas, [[Plava]] u bë qendër komunale. Për mua, nuk është befasi kur lexoj shkrimin e udhë - përshkruesit rus, A. Boshmakov : "Gucia është zemër e [[Shqipëri]]së".
'''Zhanica''' e ka burimin më të lashtë se Pepaj, të cilin, me emrin Rzhanicë, e hasim në Defterin e Sanxhakut të [[Shkodra|Shkodrës]], që në vitin [[1485]], kur kishte 92 shtëpi, pesë beçarëbeqarë, dy veja dhe tre mullinj. Sa ishte ky fshat i banueshëm dhe udhëkryq, mund të bëhet krahasimi që, në atë kohë, kryeqendra Guci kishte 121 shtëpi dhe tre mullinj. Kur edhe fshati Nokshiq kishte 23 shtëpi, meqë në këtë regjistër nuk figuron fshati Pepaj, atëherë mund të merret se ishte marrë si pjesë e pandarë Ultina e Sipërme e Limit, që kishte 80 shtëpi dhe dy mullinj, kjo mund të besohet se edhe në disa regjistratime të pastajme është i bashkangjitur me Murinë.
Për emërtim Zhanica është vështirë të përcaktohet rrënja 1. dhe formimi i këtij toponimi, edhe pse është përmendur shumë më herët, prapëseprapprapëseprapë nëpër rrugën historike, pas pushtimeve të vazhdueshme, ka përjetuar edhe ndryshime si të gjitha toponimet e tjera nëpër këto vise, qoftë me emërtime të reja, termin të shkurtër, të plotësuar, të deformuar etj. Por, si pikënisje duhet marrë mendimin e këtyre pasardhësve se quhej Nikë Fara. ▼
▲Për emërtim Zhanica është vështirë të përcaktohet rrënja 1. dhe formimi i këtij toponimi, edhe pse është përmendur shumë më herët, prapëseprap nëpër rrugën historike, pas pushtimeve të vazhdueshme, ka përjetuar edhe ndryshime si të gjitha toponimet e tjera nëpër këto vise, qoftë me emërtime të reja, termin të shkurtër, të plotësuar, të deformuar etj. Por, si pikënisje duhet marrë mendimin e këtyre pasardhësve se quhej Nikë Fara.
Madje duke u nisur nga pozita që ka sot ky fshat, mund t'u besohet informatorëve nga këto troje se është formuar nga vërshimi - ortekët. Kjo ka njëfarë logjike, sepse nga të tri anët rrethohet me shpatie, që vazhdojnë drejt lumit Lim.
Andej vendi i formuar nga shembjet, quhet zharginë, p, sh. Zharget e Nikës. Pra, nga dy përbërje, zhar dhe Nikë (Nicë). Tingulli R e vështirsonëvështirëson përcaktimin dhe i huton informatorët, sepse pjesa më e madhe e tyre nuk e shqipton tingullin R, duke theksuar qartë vetëm Zhanicë, që është më e besueshme për ta.
Këto mendime japin shkas të gjykohet se fshati Zhanicë është formuar nga zhargitja e dheut. Pasi edhe në ditët tona përdoren terminet : "I tërhoqa drutë zharg prej Pllateve", "Rrëshqiti barra e fierit prej në Fierishtë e zharg e ra në She", ku ortekët kishte pru shumë zhakra. Hasa edhe në emërtimin Azhanicë. Mendimi tjetër mund të rrjedhë nga përkdheljapërkëdhelja e Nikës, pra, baza e toponimit është Nika, që nga përkëdhelja del Nica, si e hasim në shumë vendbanime të trevës së Plavës dhe të Gucisë. P,. sh në Vuthaj, në krah të lumit Gërla, balla - ballë me Bjeshkën Rakopeç, gjendet shkëmbi me emrin Rrathi i Bak'niks. Fjala Bakë ka të bëjë me shkurtesën e emrit babë, kështuqë bashkimi i tri pjesëve përbën një toponim - Rrethi - Bakë - Nikës. Gjithashtu, në Vuthaj është lagja Zaronica ( thuhet edhe Zharonicë ), që kjo pjesë e tokës kishte banorë të parë Nikën, si e shqiptojnë këtu edhe me shkurtesën Nicë. Në këto vise, duke dashur ta përkdhelëpërkëdhelë dikënd mund ta deformojë thënien e vërtetë, si p. sh : Babush, Bakë, Nanëloke, Nanë - cicë, Hysko, Hasko, etj. Shprehje të tilla i gjejmë edhe në vise të tjera shqiptare, p,. sh., në Bjeshkët e Burimit (ish- Istogut) në [[Kosovë]], ku është një emërtim i ngjashëm - Bjeshka Korenik, në të cilën kultivohej thekra, tërshëra dhe elbi. Të moshuarit thonë : "A e more koren (frytin) " dhe "Nuk gjeti as një kore bukë". Meqë bjeshka ishte e Nikës, del edhe bashkimi i dy termeve kore dhe Nikë, në Korenikë.
Duke u mbështetur në bindjen dhe dëshirën e informatorëve me perardhje nga ky fshat, vendosa të përdor shprehjen si ata që këmbëngulin për shprehjen Zhanicë.
Kur jemi te zbërthimi i emrave të ndryshemndryshëm të toponimeve dhe të antroponimeve, duhet të ndalemi edhe në patronimin Novaj dhe Novoviq, që është për analizë edhe në ditët tona për këtë llagap, një pjesë e të cilës ende jeton në Zhanicë. Duke u përpjekur për mësimin e kësaj domethënie, hasa në befasi edhe te ata që e mbajnë këtë mbiemër. Meqenëse në këtë fshat jeton edhe një bark Novoviq, me fe ortodokse dhe me kombësi malazeze, enden mendimet se cila e mban burimin më të largët dhe nga cili trung rrjedh. Pjesa më e madhe pohojnë burimin më të largët - Berishë, pasi i pari i tyre quhej Nue Berisha. Kjo është fare e mundur, sepse nëpër këto faza mund t'i jetë hequr edhe tingulli d (Nue). Thuhej edhe Nikë Berisha. Mund të konstatohet se këta emra kanë të bëjnë me trungun shqiptar të besimit të mëparshëm, të emrit Ndue, Nue, Nou, Noci, Emri i më i shpeshtë në këto vise është Nueci. Nëse thellohemi në burimin e emrit Ndue mund të Konstatohet se kjo rrënjë ka mbetur pasi i janë hequr emrit Andue tingull i parë A dhe i fundit N. (Kroatet e kanë Antun, kurse ItaljanëtItalianët Antonio). Këtë më së miri e reflekton bija e këtij gjiri familjar (1985), Hajrie Nuecaj - Mehaj, 90 vjeçe, e cila thekson : "Ne, nga bashkëfshatarët, jemi quajtur Nuecaj, p. sh : Erdhën Nuecajt. Më pas kem dëgjaur edhe llagapet Nuajajt dhe Nocajt. Pas vitit 1919, degjovadëgjova për herë të parë llagapin Novoviq".
Të njëjtin mendim e jep edhe Fazë (Balidemaj), e cila kishte kaluar të 75 vjetët si grua me kétë mbiemër në ketë fshat : "U martova te Nuecajt", "Erdhën me më marrë trimat e Nuecejva", "Do të shkojmë për Bajram te Nuecejt", etj. "Kam dëgjuar edhe për Nocajt edhe Ndocajt ". Një déshmidëshmi jep edhe e dhëna se ekziston toponimi Jazi i Nout, që kalon afër trojeve më të parë të këtij barku. Gjithashtu, hasim edhe në toponimin Lugu i Ocit. Në këtë rast, mungon tingulli i parë N. Në tërë krahinenkrahinën e PlavésPlavës Gucisë pas vitit 1912 dhe 1913, si dhe në vazhdim të kohës malazezët ua ndërronin shqiptarvëtshqiptarët jo vetëm emrin dhe fenë, por edhe mbiemrin familjar. Ata ia shtonin ose ia mungonin atij (mbiemrint) së paku një tingull, gjë që ia humbte edhe rrënjën. Ky emër është shumë i përshtatshëm për ta kthye Nuecin ose Nocin, ose Nduen në Novo. Nuecajt, siç i quajnë në ketë anë, theksonin se i pari i tyre kishte qenë Lazri. Ngjashmeri e Lazrit me Llazarin lehtë mund të shkrihet njëri në tjetrin, mandje, te afrohen këto barqe si të janë të një trungu. E aq më lehtë të keqëprdoret. Me një dozë trimërie, shtojnë se janë nga Bukmiri i berishës. Kur ra edhe ky mendim, atëherë më është dashur të gjurmoj edhe më thellë. Duke lexuar Defterin e Sanxhakut të Shkodrës (1485) hasim në dy Buk - mira, njëri në Nahijen e Piperit, që kishte 40 shtëpi dhe ishte nën Timarin e Vukut, të birit të Gjorgjit, Sanxhaku i Shkodrës, të cilit ishin të ardhur nga vetreniku, vend në mes të Vasoviqit dhe matishevés (aty), që në këtë regjisterregjistër nuk hasim në Lazar, as Llazer. Fshati tjetrtjetër, Bukmir, ishte në Timaren e Hamzait Ihasanit, të birit të Kolës. Në këtë regjistër takojmë emrin Gjergj Bukmiri, edhe pse vështirë mund të dallohen emrat e shqipes të besimit katolik dhe ata të besimit ortodoks, por të afërt për deformim si Lazer - Llazar, Gjergj - Gjorgje, etj. Fshatrat e krahinave të Piperit dhe të Kelmendit ishin shqipatrë, si Bukmiri, etj. Prapëseprapë ndeshem në antroponime sllave, p,. sh. Radiqi, i biri i Lazarit, etj. Kur bëhen fjalë për Bukmir, mendohet se kanë prejardhje nga fshati Zhanicë. Ishin barinj dhe trima. Patën grindje, gjakderdhje dhe pastaj gjakmarrje me fshatrat fqinje. Madje, për ta larguar këtë "farë" nga këto troje, ose për ta shfarosur përgjithmonë, i bashkuen forcat Vojvoda i fshatit Konjuhë, vasoviqasit me Gjyl Begun, udhëheqësin e kazasë së Gucisë, për shkak se para vitit 1826 Gjylit ia kishin vrarë të vëllain. Për këtë vazhdonte gjakmarrja, duke i detyruar që të shpërnguleshin. Këta Bukumirë marrin drejtimin nëpër Bjeshkën Vetrnik për matishevë, në drejtim të Podgoricës.
===KULTIVIMIKultivimi BUJQËSORbujqësor DHEdhe RENTArenta FEUDALEfeudale===
Zhanica i takonte vilajetit të Plavés, në Hasin e Sanxhakbeut të Shkodrës, si edhe në viste tjera të pushtura nga osmanët, ku ishte i parqitur sistemi Timar. Në këtë fshat, në mbarim të sheku - llit XV, kultivonin prodhime bujqësore, madje, edhe jepnin secila familje nga 10 okë për një kulturë;
|
