Besimet folklorike shqiptare: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
Faqe e re: '''Zanat e malit''' Zana e malit është krijesë mitologjike shqiptare me veti tepër origjinale autoktone dhe e krahasueshme më tepër me figura të këtilla ballkanike dhe malore të...
 
No edit summary
Rreshti 1:
-'''Zanat e malit'''
 
Zana e malit është krijesë mitologjike shqiptare me veti tepër origjinale autoktone
dhe e krahasueshme më tepër me figura të këtilla ballkanike dhe malore të popullsive
Line 11 ⟶ 12:
simbol i plleshmërisë, prej nga rrjedh fjala shqipe shtatzënë.
 
-'''Orët'''
 
Ora e maleve është figurë e bestytnive popullore shqiptare, e cila përfytyrohej si një grua
apo si një gjarpër. Ajo besohej se jetonte në male, në pyje, në fusha, në kroje ose pranë
Line 23 ⟶ 25:
fatkeqësi për personin apo grupin.
 
-'''Ebukura e Detit'''
 
E bukura e detit, ashtu si në krijimet e tjera popullore, edhe në krijimet me tematikë
dhe motive nga deti dhe detaria hasim shumë vlera ku personazhet shndërrohen në
Line 40 ⟶ 43:
Hyrija e Detit, kur bie në kthetrat e mbretit, nuk flet nëntë vjet, për hirë të humbjes së burrit.
 
-'''Karkangjolli'''
 
Karkanxholli, figurë e besimeve popullore shqiptare. Përftyrohet si njeri i vogël që mbante një
këmishë prej hekuri, me ndihmën e të cilës bënte çudira. Prej këtrj edhe këmisha e hekurt e
luftëtarit quhet këmishë karkanxholli
 
-'''Laura'''
Laura, figurë e mitologjisë popullore shqiptare, që përfytyrohej si një grua e keqe, e cila jetonte në lumenj e pellgje. Ajo zotëronte aftësinë për t'u shndërruar në një kafshë të shëmtuar.Si e tillë ajo dilte natën në breg të lumit, ose pranë një pellgu, duke bërtitur me zë të çjerrë dhe futej në ujë.Nganjëherë Laura dilte dhe në rrugë, duke bërtitur, ndërsa qentë e ndiqnin pas.
 
-'''Llamaja'''
 
Llamja, figurë e mitologjisë shqiptare, që përfytyrohej me trup gruaje e me bisht gjarpri.
Jetonte nëpër male e ujëra të papastërta, rrëmbente fëmijë, u thithte atyre gjakun
dhe pastaj u hante mishin. Shpeshherë ajo merrte forma të ndryshme për të joshur viktimat e saj.Ka tipare të ngjajshme me Laminë dhe Empuzën e mitologjisë greke.
 
-'''Nëna e vatrës'''
 
Nëna e vatrës, hyjni e lashtë në mitologjinë shqiptare, që e ka origjinë nga epoka e matriarkatit.
Në fillim përfytyrohej si një figurë pozitive, më shumë si një plakë me flokë të thinjura, në shumë raste duke tjerrë li ose lesh, ose duke krehur flokët.Nganjëherë Nëna e vatrës thirreshin edhe "të tretat e vatrës" dhe,si e tillë, identifikohet me tri motrat që përcaktojnë fatin e fëmijës, natën e tretë pas lindjes. Në përfytyrimet e më vonshme, Nëna e vatrës na el me tipare negative. Ajo paraqitej si një plakë e keqe, e cila natën, kur njerëzit e shtëpis flen, vjen dhe qëndronë pran vatrës, duke krehur flokët e saj me një krehër të hekurt dhe, po të gjejë aty ndonjë fëmijë e kap dhe i nxjerr sytë me krehërin e saj. Përfytyrimi i Nënës së vatrës si një figurë e keqe, lindi në kohën e patriarkatit, kur sundimi i gruas u zëvendësua me atë të burrit dhe, kur gruaja konsiderohej si një qenie e ultë dhe e poshtëruar.
 
-'''Patriti'''
 
Partini, hyjni supreme e fisit ilir të Partinëve. Identifikohej me Jupiterin romak.
 
-'''Qipulli'''
 
Qipulli, figurë e besimeve popullore shqiptare, e ngjajshme me xhindin që përmendet në
mitologjinë e popujve të vendeve të Lindjes. Në kuptimin e figurshëm, i kanë kërcyer qipujt
do të thotë i kanë hipur xhindet, është inatosur.
 
-'''Stihija'''
 
Stihija, figurë e përallave popullore shqiptare, që përfytyrohej si demon femër.
në besimin popullor, ajo përfytyrohet si një kulçedër me krahë, që nxjerr flakë
nga goja dhe që ruante thesaret e fshehura nën dhe.
 
-'''Shtojzovallet'''
 
Shtojzovallet, figura të përrallave popullore shqipare. Përfytyroheshin me një bukuri të
madhe e me fuqi të mbinatyrshëme. Vendbanimi i tyre i preferuar ishin bjeshkë dhe pyjet
e dendura ku ato kalonin kohën, duke kënduar e duke vallëzuar.Ato i shitoni njerëzit pa marrë parasysh nëse është burrë apo grua, nëse ato kuptojnë se dikush është duke i vështruat ato teksa lahen nëpër lumenj apo teksa ato lozin. Shitim është një vepër e cila e le pa mend një njeri-e bënë të pa zoti për veten.
 
-'''Tdeni'''
 
'''Tdeni'''
Tadeni, hyjn ilire që identifikohej me Apolonin.
 
'''Vidausi'''
 
Vidasusi, në besimin e ilirëve ishte perëndi që mbronte pyjet, burimet dhe fushat.
Në monumente ai paraqitet i shoqëruar nga gruaja e tij, Thana. Në Topusk-Kroaci, pranë një
Line 89 ⟶ 101:
sidomos nga ata që merreshin me blegtori, si Dalmatët.
Vidasusi ka qenë hyjni supreme e ilirëve në panteonin ilir prandaj zinte një vend shumë të rëndësishëm. Por kulti i Vidasusit-Silvanit ilir gjeti adhurues edhe në shtresat e ulëta popullore të Romës dhe të Italisë. Ai u pëhap edhe në provinca të largëta të perandorisë.
Kjo dëshmon për ndikimin e kultit të pasur ilir në vetë panteonin romak .--[[Speciale:Kontributet/213.163.116.154|213.163.116.154]] 22 Gusht 2009 18:01 (CEST)3 "~" Ejona Neziri