Lidhja e Prizrenit: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Wutsje (diskuto | kontribute) v U kthyen ndryshimet e 77.105.21.208 (diskutimet) në versionin e fundit nga Wutsje. |
|||
Rreshti 6:
'''Lidhja Shqiptare e Prizrenit''' ''([[1878]] - [[1881]])'' zyrtarisht filloi me tubimin e 300 përfaqëseve të të gjitha krahinave shqiptare në kuvendin shqiptarë të mbajtur në [[Prizren]] më [[10 qershor]] [[1878]]. Në takim kishte edhe boshnjakë nga [[Bosnja]] dhe [[Sanxhaku i Tregut të Ri| Sanxhaku]] (Shqiptare te asimiluar). Qëllimi i takimit ishte formimi i një shteti autonom shqiptar që do të mbulonte vilajetet otoman të [[Prizren]]it, [[Shkodra|Shkodrës]], [[Manastir]]it, dhe [[Janinë]]s. Lidhja ishte përpjeka e a parë e madhe për të krijuar një regjion të bashkuar shqiptar qysh nga dështimi i forcave të [[Skënderbeu]]t në Mesjetë.
==Përmbledhje e Historisë se Lidhjes==
{{Historia e Kosovës}}
[[Figura:280px-SanStefanoEng.jpg|thumb|400px|right|Kufinjët sipas Traktatit Shën Stefanit]]
Lidhja u formua pas [[Traktati i Shën Stefanit|Traktatit të Shën Stefanit]], i cili iu kishte dhënë tokat shqiptare [[Bullgaria|Bullgarisë]], Malit të Zi dhe Serbisë pas Luftës ruso-turke të vitevete ashtuquajtur [[Kriza Lindore dhe Shqipëria|Kriza Lindore]] [[1877]]-[[1888]]. Prijësit shqiptarë nga [[Peja]], [[Gjakova]], [[Gucia]], [[Luma]], [[Dibra]] dhe [[Tetova]] u takuan në një qendër të [[Vilajeti i Kosovës|Vilajetit të Kosovës]] që sot gjendet në [[Maqedonia|Maqedoni]], për të diskutuar rezistencën. [[Italia]] përkrahu një komitet italo-shqiptar për të zgjeruar nacionalizmin shqiptarë dhe fituar aleatë në Ballkan, kurse [[Porta e Lartë]] bëri të njëjtën me [[Komiteti i Stambollit|Komitetin Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave Shqiptare në Stamboll]] më [[1877]]. Anëtarët e Komitetit ishin [[Sulejman Vokshi]], [[Zija Prishtina]], [[Sami Frashëri]], [[Jani Vreto]], [[Pashko Vasa]], dhe [[Abdyl Frashëri]]. Manifesti i këtij komiteti u bë statusi i Lidhjes.
Lidhja Shqiptare e Prizrenit u mendua si një organizatë politiko-ushtarake që do ti ndihmonte shqiptarët për të fituar përkrahje ndërkombëtare, megjithëse së pari si regjion autonom. Traktati i Shën Stefanit u zëvendësua nga [[Traktati i Berlinit]] pas ndërhyrjes së [[Astro-Hungaria|Austro-Hungarisë]] dhe [[Britania e Madhe|Britanisë]]. Edhe Traktati i Berlinit iu ndau tokat shqiptare fqinjëve Ballkanikë.
Në korrik [[1878]], bordi 60 anëtarësh i Lidhjes, i udhëhequr nga Abdyl Frashëri, iu dërgoj një letër Fuqive të Mëdha në Kongresin e Berlinit, duke kërkuar zgjidhjen e çështjeve shqiptare pas luftës Ruso-Turke. Memorandumi u injorua nga Kongresi, i cili iu japi tokat shqiptare [[Serbia|Serbisë]] dhe [[Mali i Zi|Malit të Zi]]. Lidhja brengosej se shqiptarët do të humbnin edhe [[Epiri|Epirin]] ndaj [[Greqia|Greqisë]], prandaj edhe organizuan rezistencë të armatosur në [[Janina|Janinë]], [[Gucia|Guci]], [[Shkodër]] dhe [[Prizren]].
Rezistenca ishte e fuqishme sa për të ndryshuar kufijtë e vendosur nga Forcat e Mëdha dhe për të kthyer disa prej tokave të humbura, megjithëse disa toka iu dorëzuan prapë se prapë Greqisë më [[1881]].
Lidhja e Prizreni kishte 16.000 anëtarë të armatosur nën kontroll të cilat ia kthyen armët forcave të Sulltanit të [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] pas nënshtrimit të saj në [[Kongresi i Berlinit|Kongresin e Berlinit]] dhe urdhrit të saj për shpërbërjen e Lidhjes nga frika se shqiptarët do të kërkoni pavarësi të plot. Forcat shqiptare arritën të vrasin Mehmet Ali pashën (tek shqiptarët i njohur si [[Maxhar Pasha]]) në [[Gjakovë]] në gusht [[1878]]. Lidhja morri kontrollin nga forcat e sulltanit në qytetet e [[Vushtrria|Vushtrrisë]], [[Peja|Pejës]], [[Mitrovica|Mitrovicës]], [[Prizreni]]t, dhe [[Gjakova|Gjakovës]]. Lidhja hodhi poshtë autoritetin e sulltanit dhe kërkoj ndarje të plotë nga Perandoria Osmane. Perandoria Osmane dërgoj prapë 15 batalione të rregullta osmane në krye me [[Dervish Pasha|Dervish Pashën]] (Ahmet Muhtar Pasha), të cilat u stacionuan në Pejë, Gjakovë dhe Prizren në prill të [[1881]]-ës. Më këtë ai i kishte shkëputur furnizimin frontit në Plavë e Guci. Pasi që forcat osmane nuk dëshironin të i ndihmonin malazezët më shumë edhe përkundër presionit të Rusisë, forcat e lidhjes mbesin të pa furnizuara në front kundrejt forcave malazeze.
==Shqipëria dhe Traktati i Shën Stefanit==
Line 27 ⟶ 37:
Në fund të gushtit u dërgua në Shqipëri mareshali [[Maxhar Pasha|Mehmet Ali pashë Maxhari]] si komisar me fuqi të jashtëzakonshme për kufijtë turko-malazezë, i shoqëruar nga një adjutant i sulltanit. Ai u porosit që, para se të shkonte në kufi, ta bindte Komitetin e Lidhjes të mos e kundërshtonte dorëzimin e Plavës e të Gucisë dhe të mos i sillnin atij pengesa në zbatimin e Traktatit të Berlinit.
===Aksioni i Gjakovës===
:'''Artikulli kryesor: [[Veprime Ushtarake te Lidhjes#Aksioni i Gjakovës|1 - 3 shtator 1878]]'''<br>
Mehmet Ali pasha arriti në Prizren më 25 gusht 1878 dhe ra menjëherë në kontakt me anëtarët e organeve qendrore e ndërkrahinore të Lidhjes Shqiptare. Më 31 gusht ai u nis për në Gjakovë i shoqëruar nga tri batalione ushtarësh turq, duke kërkuar nga Mitrovica që t’i dërgonin në ndihmë edhe një batalion tjetër. Edhe në Gjakovë ai thirri më 1 shtator në një mbledhje krerët e degës së Lidhjes, të cilët u përpoq t’i bindte që t’i nënshtroheshin vullnetit të sulltanit. Por këtu ai gjeti një qëndrim më të rreptë. Me përjashtim të kryetarit të degës së Lidhjes, Abdullah pashë Drenit, i cili si përfaqësues i krahut sulltanist u bashkua me Maxhar Pashën, të gjithë anëtarët e tjerë, të udhëhequr nga patriotët e vendosur [[Sulejman Vokshi]] e Ahmet Koronica, e ftuan mareshalin osman që të mos e vijonte më tej rrugën drejt kufirit malazez. Sapo morën vesh nisjen e tij, udhëheqësit e Lidhjes Shqiptare për Gjakovën, lëshuan kushtrimin, të cilit iu përgjigjën mijëra malësorë të armatosur. Më 1 shtator, nën drejtimin e Ali pashë Gucisë, ata u grumbulluan në malin Erenik, duke zënë rrugën që kalonte prej Gjakove në Plavë e në Guci. Në këto rrethana, Mehmet Ali pasha e shtyu marshimin për në kufi dhe u struk në sarajet e Abdullah pashë Drenit në Gjakovë. Pas kësaj, për t’i dhënë një paralajmërim tjetër më të prerë, po atë mbrëmje qytetarët e malësorët gjakovarë, rreth 4 500 veta të armatosur, të cilët i qenë përgjigjur kushtrimit të Lidhjes Shqiptare, lanë malin Ereç dhe zbritën në qytet, ku rrethuan sarajet e Abdullah pashë Drenit. Të nesërmen, më 2 shtator 1878, një delegacion gjakovarësh u paraqit përsëri te Abdullah pashë Dreni dhe i dha një ultimatum prej 24 orësh që ta përcillte mareshalin nga kishte ardhur. Të dy pashallarët shpresuan se me gjashtë kompanitë, rreth 600 veta që mbronin sarajet, me 30 trimat që kishin me vete dhe me ndihmat që prisnin t’u vinin nga Mitrovica, nga Prizreni dhe nga miqtë e tyre, do ta shtypnin kryengritjen. Në të vërtetë atyre u erdhën vetëm 70 malësorë nga Fandi i Gjakovës, të mashtruar prej priftit të tyre.
Më 3 shtator, pasi mbaroi afati i ultimatumit, rreth 4 500 kryengritës, që mbanin të rrethuar sarajet, filluan sulmin. Përleshja ishte e ashpër dhe me humbje të mëdha për të dyja palët. Në mbrëmje u bë një armëpushim prej 24 orësh për të rifilluar bisedimet, të cilat vijuan gjatë natës dhe gjatë ditës së nesërme, por pa ndonjë rezultat. Në mbrëmjen e 4 shtatorit rifilluan luftimet. Më 5 shtator gjendja e të rrethuarve u keqësua, pasi shumica e ushtarëve që mbronin sarajet u dorëzuan. Batalioni që u nis nga Mitrovica për t’i ardhur në ndihmë Maxhar Pashës u shthur rrugës dhe shumica e ushtarëve të tij, duke qenë shqiptarë, u bashkuan me kryengritësit. Më 6 shtator 1878, pas një sulmi të rreptë që ndërmorën luftëtarët e Lidhjes Shqiptare, edhe mbeturinat e kompanive turke që mbronin mareshalin osman u dorëzuan. Pastaj kryengritësit arritën t’u vënë zjarr sarajeve. Mehmet Ali pasha dhe Abdullah pashë Dreni mbetën të vrarë gjatë sulmit të fundit. Me vrasjen e tyre luftimet morën fund me fitoren e forcave të Lidhjes Shqiptare. Gjatë këtij luftimi treditor të dyja palët patën humbje të mëdha, të rrethuarit rreth 90 veta, forcat e Lidhjes rreth 500 veta.
==Mbrojtja e Plavës dhe e Gucisë==
| |||