Honore de Balzak: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
No edit summary
Rreshti 1:
{{për përmirësim}}
 
{{shkronja-sek}}
{{Biografia-Box
|Emri Mbiemri = Honore de Balzak<br />
Rreshti 15:
|}}
 
'''Honoré de Balzac''' lindi në [[Turs]] më [[20 maj]] të [[1799]]. Ne moshenNë moshën 8 vjeçare mamaja e tij e dërgoi te studidontestudionte ne oratorin e Vendôme, ku për 6 vjet studioi shumeshumë lende, por gjithashtu duke nxjerrenxjerrë ne pah talentin e tij ne letersiletërsi. Studioi ne kolegjin Tours e me pas Paris, ku u trasferuatransferua se bashku me familienfamiljen. U regjistrua ne fakultetin e jurisprudencesjurisprudencës, dhe ne te njejtennjëjtën kohekohë punonte ne njenjë zyre noterie. Ne moshenNë moshën 20 vjecarevjeçare zbuloi dhuntinedhuntinë e tij për te shkruajtur.
 
Ne njenjë dhome te vogelvogël ne lagjenlagjën Bastija, i vetemvetëm ose ne bashkepunimbashkëpunim me Auguste Le Poitevin, njenjë botues kommercialkomercial, nga [[1821]] deri [[1829]], shkroi vepra popullore, duke i firmosur si Horas dë Sent-Obë ose L'or de rhoon nder te cilat veçohen : L'héritié de Bïrag (trashigimtaritrashëgimtari i Birag, 1821), viker des Ardennes (FamulltariFamullitari i ArdennitArdennët, 1821), Argow le pirate (Argow pirati, 1824).
 
Ne [[1822]] Balzac u njoh me L'or de Bernit, njenjë grua e pjekur e cila i qendroiqëndroi gjithnjegjithnjë pranepranie deri ne ditenditën e vdekjes se tij(1836). Asaj gruaje ai i kushtoi “Le lit de la vallée” (Zambaku ne lugine, 1835). Ne Në [[1825]] u be botues dhe tipograf. Ne te njejten kohenjëjtën kohë bleu gjithashtu njenjë fonderi por perpjekjetpërpjekjet e tij për te berebëre tregti deshtuandështuan dhe e futenfutën ateatë ne borxhe .
 
PereseriPërsëri njenjë perpjekjepërpjekje për biznes, ketekëtë hereherë ne SardenjeSardenjë ku u perpoqpërpoq te risillte ne pune minjeratmijërat e vjetra te argjendit dhe pervecpërvec kesajkësaj provoi te tregtonte dru nga [[Polonia]]. Shpenzoi shuma marramendesemarramendëse për kohenkohën, duke mobiluar shtepineshtëpinë me mobilie antike. Jeta e tij karakterizohet nga perpjekjepërpjekje te kota për tu pasuruar dhe për te qeneqenë njenjë njerinjëri i suksesshemsuksesshëm ne njenjë kohekohë shumeshumë te shkurtershkurtër.
 
Për 20 vjet ai arriti te bentebënte 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, te gjitha ketokëto te bashkuara ne njenjë vepër te vetme me titull “La comédie humaine” (KommediaKomedia njerezorenjerëzore) dhe te ndara ne Sèn dë la vi privé (Skena te jetesjetës private), Sèn dë la vi dë provionsprovens, Skena te jetesjetës ne provinceprovincë) Sèn dë la vi parizien (Skena te jetesjetës parizieneparisienë). Behet fjale për njenjë analize te jetesjetës shoqeroreshoqërore dhe private ne njenjë FranceFrancë ne zhvillim e sipersipër, epoka e "monarkisemonarkisë borgjese" te Luigjit Filip.
 
E para është njenjë romanceromancë historikehistorikë, Le Shuons (1829), për te cilencilën është frymezuarfrymëzuar nga revolta e Vande-se ; megjithatemegjithatë do te jenejenë veprat e tjera te tij qe do ti sigurojnesigurojnë sukses dhe admirim nga ana e publikut. Nder te cilat mund tetë përmendim permendim: La po dë chagrë (LekuraLëkura e shegrenit, 1831), Evgjéni Grande (1833), Lë médsë dë shampanj (Mjeku i fshatit, 1833), Ilyzio perdy (IllusioneIlusione te humbura, 1837-43), Splendër e mizer de kurtisan (1839-47).
 
Honore ishte frekuentues i rregullt i salloneve, dhe shumeshumë i apasionuar si pas jetesjetës mondane ashtu dhe pas grave fisnike te oborreve te ndryshme, te cilat i pershtateshinpërshtateshin me se miri snobismit te tij. Megjithese Megjithëse ishte vazhdimisht i persekutuar nga njereznjerëz te cilevecilëve u detyrohej para, Balzac për njenjë farefarë kohekohë arriti te realizonte endrrenëndrrën e tij për te qeneqenë njerinjëri i pasur.
 
Kjo erdhi falefalë lidhjes dashurore me baroneshes polake Eva Hanska, me te cilencilën u martua pak kohekohë perparapërpara se te vdiste. (dashuriaDashuria me Eva Hanska ishte vetemvetëm njenjë “loje"loje salloni" por njenjë gjegjë te tilletillë Balzac nuk e mori vesh kurre).
Ne [[1834]] Balzac pati ideneidenë qe te shkrinte te gjitha krijimet e tij ne njenjë vepër te vetme monumentale, njenjë afresk i vertetevërtete mbi shoqerineshoqërinë francezefrancezë te asaj kohekohë nga perandoria e pareparë deri ne monarkinemonarkinë e Korrikut, keshtukështu publikoi te famshmen KommediaKomedia njerzorenjerëzore.
Fillimisht vepra duhet te petmbante 150 romanza te ndara ne tre vija kryesore: Studim zakonesh, Studim filozofik e Studime analitike. Grupi i pare perbehej nga vepra te perfunduara prej kohesh dhe ishte i ndare ne 6 skena te cilat perfaqesonin jeten :private, provinces, parizizene, politike, ushtarake dhe fshatit.
 
Fillimisht vepra duhet te petmbantepërmbante 150 romanzaromanca te ndara ne tre vija kryesore : Studim zakonesh, Studim filozofik e Studime analitike. Grupi i pareparë perbehejpërbehej nga vepra te perfunduarapërfunduara prej koheshkohësh dhe ishte i ndare ne 6 skena te cilat perfaqesoninpërfaqësonin jetenjetën : private, provincesprovincës, parizizeneparisienë, politike, ushtarake dhe fshatit.
Romanzat duhet te permbanin reth 2000 personazhe, sepse deshira e tij ishte te krijonte nje rrjet ngaterresash midis vellimeve te ndryshme. Vetem 2/3 e projektit u realizua. Episodet me te famshme jane: Xhaxha Gorio (1834-35), Evgjéni Grande (1833), Kusherira Betta (1846), Iluzione te humbura (1837-1843).
 
RomanzatRomancat duhet te permbaninpërmbanin rethrreth 2000 personazhe, sepse deshiradëshira e tij ishte te krijonte njenjë rrjet ngaterresashngatërresash midis vellimevevëllimeve te ndryshme. Vetem Vetëm 2/3 e projektit u realizua. Episodet me te famshme janejanë : Xhaxha Gorio (1834-35), Evgjéni Grande (1833), Kusherira Betta (1846), Iluzione te humbura (1837-1843).
Ne 1937 realizoi “La vielle fille” qe u be romani i pare qe publikohej ne nje gazete. Ne 1838 Balzak u dallua për luften e tij për te drejten e autorit. Honor kishte nje vullnet shume te madh për te punuar megjithese shendeti kishte filluar te behej nje pengese e madh për te. Ne 1839 u be anetar i shoqerise se shkrimtareve dhe po ate vi tai u zgjodh kryetar i saj.
Ne 1850, disa muaj pasi ishte martuar me baroneshen Hanska, Balzak u nda nga jeta. Dashuria e tij me aristokraten polake pasqyrohet me se miri ne leterkembimin midis tyre qe u publikua ne 1968 nen titullin “Lettre à madame Hanska.
 
Ne [[1937]] realizoi “La"La vielle fille”fille" qe u be romani i pareparë qe publikohej ne njenjë gazete. Ne Në [[1838]] Balzak u dallua për luftenluftën e tij për te drejtendrejtën e autorit. Honor kishte njenjë vullnet shumeshumë te madh për te punuar megjithesemegjithëse shendetishëndeti kishte filluar te behejbëhej njenjë pengese e madh për te. Ne Në [[1839]] u be anetaranëtar i shoqeriseshoqërisë se shkrimtareve dhe po ateatë vivit taiai u zgjodh kryetar i saj.
Përfaqësuesi më i madh I realizmit në Europën perëndimore. Balzaku dominon gjithë shekullin e XIX.Gazetar, industrialist I munguar, krijues I afërsisht njëqind romaneve në 20 vjet, figurë brilante e njëshoqërie së cilës ai përfundon duke iu imponuar, Balzak përziehet me “fëmijën e shekullit” duke kontribuar në krijimin e një miti: një burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë edhe ëndërrimtar, I plagosur nga kontradiktat e jetës moderne. Në qoftë se Balzaku shpallte dy të vërtetat e tij, fronin dhe altarin, Hygo dallonte tek ai një shkrimtar revolucionar; ndërsa bashkëkohësit e tij e merrnin për realist, Bodler e përshëndet si një vizionar të mrekullueshëm. Vepra e tij përshkohet nga tensione dinamike dhe kritike. Ajo jeton: Është ky kompleksitet I pabesuesëm qe e bën Komedinë hyjnore një vepër madhore me përmasa botërore.
 
Ne [[1850]], disa muaj pasi ishte martuar me baroneshenbaroneshën Hanska, Balzak u nda nga jeta. Dashuria e tij me aristokraten polake pasqyrohet me se miri ne leterkembiminletërkëmbimin midis tyre qe u publikua ne [[1968]] nennën titullin “Lettre à madame Hanska.
Një familje e ftohtë I ati I Balzakut, Bernard François Balssa, funksionar perandorak, bir I revolucionit francez,u martua në moshën pesëdhjetenjë vjeçare me një nëntëmbëdhjetë vjeçare: kjo histori e vërtetë mund të sherbente si pikë fillimi për një roman balzakian. Në fakt, Honore nuk do të pushojë së treguari për gratë e “keqmartuara”, për dramat e jetës private dhe për divorcet e shpeshta të çifteve. Një babai liberal, besimtar I idealeve progresiste të kohës, I përgjigjet një mama, që I do padyshim pak fëmijët e saj dhe që mbyllet në trishtimin e një jete të vetmuar. I mbyllur ne kolegjin e Vendom, Balzak ruan nga fëmijeria e tij kujtime të pakta, si motrat e tij– Laura, e lindur në 1800, dhe Lorenca,në 1802. Në vitin 1814, familja e tij shpërngulet në Paris, dhe Honore bëhet nxënës I liceut aktual të Charlemagne. Një fëmijë i jashtëligjshëm shndërrohet kështu ne autorin e “Fiziologjisë së martesës” ku do të thoshte se tradhëtia është përgjigjja e vetme e vuajtjeve të jetës bashkëshortore.
 
Përfaqësuesi më i madh Ii realizmit në EuropënEvropën perëndimore. Balzaku dominon gjithë shekullin e XIX. Gazetar, industrialist Ii munguar, krijues Ii afërsisht njëqind romaneve në 20 vjet, figurë brilante e njëshoqërienjë shoqërie së cilës ai përfundon duke iu imponuar, Balzak përziehetpërzihet me “fëmijën e shekullit” duke kontribuar në krijimin e një miti : një burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë edhe ëndërrimtar, Ii plagosur nga kontradiktat e jetës moderne. Në qoftë se Balzaku shpallte dy të vërtetat e tij, fronin dhe altarin, Hygo dallonte tek ai një shkrimtar revolucionar ; ndërsa bashkëkohësit e tij e merrnin për realist, Bodler e përshëndet si një vizionar të mrekullueshëm. Vepra e tij përshkohet nga tensione dinamike dhe kritike. Ajo jeton : Është ky kompleksitet Ii pabesuesëmpabesueshëm qe e bën Komedinë hyjnore një vepër madhore me përmasa botërore.
Fillimet e një shkrimtari Ishte dëshira e të atit që Honore të bëhej noter. Por me të mbaruar studimet për drejtësi, ai zgjedh të bëhet shkrimtar, vendos të jetë bir I veprave të tij. Në atë kohë I riu Balzak ishte I majtë dhe ishte vënë në dukje për materializmin e tij. Nga pamundësia ekonomike Balzaku merr me qira një papafingo në rrugën Lesdiguieres dhe I futet punës. Në fakt kjo eksperiencë rigjendet në disa nga romanet e tij. Në moshën 20 vjecare Balzaku njohu jetën e një studenti të varfër dhe një krijuesi në kërkim të identitetit të tij. Për t’ia dalë mbanë në letërsi në vitet 20 të shekullit XIX duhet të shkruaje drama, histori ose poezi. Balzaku shkruan nje dramë “Kromuell”. Një dështim I plotë. Për të jetuar ai fillon të publikojë disa romane të vogla anti romantike dhe satirike, nën pseudonime të ndryshme: Jean Louis, l'Héritière de Birague (1822). Pseudonimet e tij kanë një të përbashkët,ndikimin nga emrat e borgjezisë: Horace de Saint-Aubin, lord R'Hoone.
 
Një familje e ftohtë Ii ati Ii Balzakut, Bernard François Balssa, funksionar perandorak, bir Ii revolucionit francez, u martua në moshën pesëdhjetenjëpesëdhjete një vjeçare me një nëntëmbëdhjetë vjeçare : kjo histori e vërtetë mund të sherbenteshërbente si pikë fillimi për një roman balzakian. Në fakt, Honore nuk do të pushojë së treguari për gratë e “keqmartuara”, për dramat e jetës private dhe për divorcet e shpeshta të çifteve. Një babai liberal, besimtar Ii idealeve progresiste të kohës, Ii përgjigjet një mama, që Ii do padyshim pak fëmijët e saj dhe që mbyllet në trishtimin e një jetejetë të vetmuar. I mbyllur ne kolegjin e Vendom, Balzak ruan nga fëmijeriafëmijëria e tij kujtime të pakta, si motrat e tij–tij – Laura, e lindur në [[1800]], dhe Lorenca, [[1802]]. Në vitin [[1814]], familja e tij shpërngulet në [[Paris]], dhe Honore bëhet nxënës Ii liceut aktual të Charlemagne. Një fëmijë i jashtëligjshëm shndërrohet kështu ne autorin e “Fiziologjisë së martesës” ku do të thoshte se tradhëtiatradhtia është përgjigjja e vetme e vuajtjeve të jetës bashkëshortore.
 
Fillimet e një shkrimtari Ishteishte dëshira e të atit që Honore të bëhej noter. Por me të mbaruar studimet për drejtësi, ai zgjedh të bëhet shkrimtar, vendos të jetë bir Ii veprave të tij. Në atë kohë Ii riu Balzak ishte Ii majtë dhe ishte vënë në dukje për materializmin e tij. Nga pamundësia ekonomike Balzaku merr me qira një papafingo në rrugën Lesdiguieres dhe Ii futet punës. Në fakt kjo eksperiencë rigjendet në disa nga romanet e tij. Në moshën 20 vjecarevjeçare Balzaku njohu jetën e një studenti të varfër dhe një krijuesi në kërkim të identitetit të tij. Për t’ia dalë mbanë në letërsi në vitet 20 të [[Shekulli XIX|shekullit XIX]] duhet të shkruaje drama, histori ose poezi. Balzaku shkruan njenjë dramë “Kromuell”. Një dështim Ii plotë. Për të jetuar ai fillon të publikojë disa romane të vogla anti romantike dhe satirike, nën pseudonime të ndryshme : Jean Louis, l'Héritière de Birague (1822). Pseudonimet e tij kanë një të përbashkët, ndikimin nga emrat e borgjezisë : Horace de Saint-Aubin, lord R'Hoone.
 
== Jeta private dhe frymëzimi ==
Në jetën e tij private ngjarjet rrjedhin njëra pas tjetrës, dy motrat e tij martohen. Lorenca vdiq në [[1825]] e vetmuar pasi njohu njenjë ferr martesor. Përsa i përket Balzakut, ai u bë në [[1822]] i dashuri i Laura de Berni, që do ti qëndrojë afër për gjithçka, madje edhe për mbështetjen financiare në ndërmarrjet e tij të mëvonshme. Në qoftë se znj. Balzak ishte e para grua 30 vjeçare që ai takoi, znjzinj. de Berni ishte modeli i të gjitha grave që rrethojnë botën e Balzakut, si znj. de Mortsof apo znj. de Barzheton( (Iluzionet e humbura). Nga një endje midis jetës së tij private dhe shkrimtarit, Balzaku, gjithmonë Ii fshehur prapa pseudonimeve të tij, shkruan disa romane në të cilat merr rëndësi tema e dashurisë si “Kolonel Shabert”, ku merr formë romani balzakian, ku shfaqenshfaqën tensione midis idealit dhe realitetit, viktimë e të cilit është një djalë i lënduar nga gruaja që dëshironte. Këto romane do të dështonin , por do ti shërbenin atij në punën e mëvonshme.
 
== Bizneset dhe veprat e para me vlerë ==
Balzaku dëshiron para dhe pushtet. Kështu ai hidhet në botën e biznesit me një fonderi dhe një shtypshkronjë. Në vitin [[1828]] vjen katastrofa e parë, që do të bëhet model edhe për të tjerat, sepse Balzaku ushqente projekte ekstravagante, të pamundura për tu realizuar, si kultivimi Ii ananasëveananaseve në Paris. Pra ai është Ii detyruar ti rikthehet letërsisë. Këtë herë Balzaku shkruan një roman historik, sipas modelit të Uollter Skot, ku jep një pasqyrë të betejave të perëndimit në kohën e revolucionit. Më pas ai shkruan një ese gati sociologjike, “Fiziologjia e martesës” ku përshkruan me tonetonë humori institucionin e martesës. Skenat e para te jetës private do të shfaqenshfaqën në prag të revolucionit të korrikut. Ai do të marrë emrin Honore de Balzak, dhe do të bëhet Ii famshëm për mendimet e tij për gruan dhe martesën.
Balzaku dëshiron para dhe pushtet. Kështu ai hidhet në botën e biznesit me një fonderi dhe një shtypshkronjë. Në vitin 1828 vjen katastrofa e parë, që do të bëhet model edhe për të tjerat, sepse Balzaku ushqente projekte ekstravagante, të pamundura për tu realizuar, si kultivimi I ananasëve në Paris. Pra ai është I detyruar ti rikthehet letërsisë. Këtë herë Balzaku shkruan një roman historik,sipas modelit të Uollter Skot, ku jep një pasqyrë të betejave të perëndimit në kohën e revolucionit. Më pas ai shkruan një ese gati sociologjike, “Fiziologjia e martesës” ku përshkruan me tone humori institucionin e martesës. Skenat e para te jetës private do të shfaqen në prag të revolucionit të korrikut. Ai do të marrë emrin Honore de Balzak, dhe do të bëhet I famshëm për mendimet e tij për gruan dhe martesën.
 
=== Gazetar politik ===
Gazetar politik Ai bëhet gazetar politik dhe mban një kronikë te rregullt mbi jetën politike të kohës në gazetën “Letra mbi Parisin”. Që këtu vërehet lindja e një gazetarie modernemodernë. Ky aktivitet nuk do të qëndrojë kurrë në plan të dytë për Balzakun dhe do ta shoqërojë përgjatë gjithë krijimtarisë së tij. Suksesi duket se është afër me vepënveprën filozofike, që përshëndetet nga të gjithë, “Lëkura prej shagreni”
 
== Suksesi ==
Sipas të tjerëve dhe sipas dëshirës së tij, Balzaku ia doli mbanë pas të tridhjetave. Pasioni Ii tij për tu bërë Ii famshëm është aq Ii madh sa e shtynë Balzakun të frekuentojë sallonet aristokratike dhe të pranojë për të dashur markezenmarkezën de Castri. Reputacioni Ii tij Ii ri si një njohës shumë Ii mirë Ii botës femërore do ti vlejë. [[1832]] ai merr një letër të nënshkruar “E huaja” nga një konteshë poloneze Eva Hanska, e martuar në Ukrainë. Ky do të jetë fillimi Ii një historie romaneske që zgjati deri në vdekjen e Balzakut. Për momentin Balzaku po jetonte në mes të luksit, vishej si një dendi megjithëse nuk e kishte fizikun, dhe shpenzonte pa hesap paradhëniet e dhëna perpër vepra akoma të pashkruara, të cilat ai shpreson ti mbarojë brenda afatit. Ai rend pas kohës pas iluzioneve të botës. Ai punon nga 10 deri 8 orë në ditë duke pirë lumenj me kafe dhe gati prek çmendurinë në qershor të [[1832]]. Romani Ii tij “Lui Lambert” duket si një autobiografi. Këtu paraqitet një djalosh intelektual Ii ekzaltuar, romantik që vdes në fund nga çmenduria.
 
== Krijimi i një universi ==
Romanet ndjekin njëri tjetrin, dy ose tre në vit, themelues të mitologjisë balzakiane dhe të vështrimit të tij unik për jetën. Romanit “Lui Lambert” Ii përgjigjet utopia e “Doktorit të fshatit”. Të organizosh për të luftuar forcat shkatërruese të dëshirës, të luftojmë kolektivisht për të zëvendësuar pasionet me rregullin social. Revolucioni për Balzakun, përveçse u mundua të zhdukë pabarazinë dhe krimin, forcoi pasionet. Ai perjashtoipërjashtoi dhe tipizoi me mijëra njerëz, heronj popullorë, kriminelë, mjeranë, të rinj që kërkojnë të ardhme, gra pa të drejta për shkak të legjislacionit napoleonian. Bota moderne është shumë e ashpër, sepse burrat dhe gratë vuajnë atje. Liberalizmi është një gënjeshtër që favorizon pasurimin e egoistëve dhe të imoralëve, të udhëhequr nga interesi. Doktori Ii fshatit, Benasisi, ka një zemër të plagosur, Ii cili, meqë ka vuajtur vetë është Ii aftë të reflektojë në një mënyrë kritike për shoqërinë në të cilën bën pjesë. Ajo që është romantike te Balzaku është fakti se dhimbja formon vetëdijen te njeriu. Në të njëjtën mënyrë për të riardhur tek forcat shkatërruese, ai shkruan “Kërkimi Ii absolutes” ku tregohet jeta e një të çmenduri ne botën reale. Këtij universi real Ii përgjigjen sa vjen e më shumë romanet që vijojnë, të parët e ciklit “jeta e provincës” si “Evgjeni Grande”. Balzaku shkruan dhe publikon shumë shpejt duke u vënë re kështu për ndërthurjet e personazheve në romanet e tij. Në vitin [[1833]] ai mendon të rikthejë disa personazhe të romaneve të kaluara. Një ide gjeniale që do të lejojë sipas tij të paraqesë një afresk të botës modernemodernë. Është tek “Xha Gorio” ([[1834]]-[[1835]]) që Balzaku zbaton për herë të parë idenë e tij, pasojat e së cilës do të jenë të rëndësishme dhe do të shërbejnë në krijimin e “Komedisë njerezore”njerëzore”.
 
== Veprat ==
Line 68 ⟶ 70:
*'''Fshatarë'''
*'''Kushëriri Pons'''
*'''Iluzionet e humbura'''