Wikipedia

Sporti: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
v roboti shtoj: new:कासा
No edit summary
Rreshti 1:
{{shkronja}}
{{Portal|Sport}}
'''Sporti''' është veprimtari njerëzore qëllimi i së cilës është argëtimi dhe zhvillimi apo krahasimi i aftësive psiqike dhe fizike. Sporti në histori na jep të dhëna te rëndësishme mbi ndryshimet shoqërore te cilat me kalimin e shekujve kane ndikuar mbi konceptimin e sportit ne varesi te kulturave te ndryshme. Sporti si aktivitet qe perfshin aftesite fizike e mendore te njeriut, me qellim për ti ushtruar dhe permiresuar vazhdimisht, e për ti perdorur me pas ne nje menyre me frytdhenese na jep idenë se sporti është pothuajse aq antik sa edhe zhvillimi i inteligjences se njeriut. Për njeriun primitiv aktiviteti fizik, ishte vetem nje menyre shume e dobishme për te zjgeruar njohjet e tij mbi natyren.▼
 
▲'''Sporti''' është veprimtari njerëzore qëllimi i së cilës është argëtimi dhe zhvillimi apo krahasimi i aftësive psiqikepsikike dhe fizike. Sporti në histori na jep të dhëna tetë rëndësishme mbi ndryshimet shoqërore tetë cilat me kalimin e shekujve kanekanë ndikuar mbi konceptimin e sportit nenë varesivarësi tetë kulturave tetë ndryshme. Sporti si aktivitet qeqë perfshinpërfshin aftesiteaftësitë fizikefizikë e mendore tetë njeriut, me qellim për ti ushtruar dhe permiresuarpërmirësuar vazhdimisht, e për ti perdorurpërdorur memë pas nenë njenjë menyremënyre memë frytdhenesefrytdhënëse na jep idenë se sporti është pothuajse aq antik sa edhe zhvillimi i inteligjencesinteligjencës sesë njeriut. Për njeriun primitiv aktiviteti fizik, ishte vetemvetëm njenjë menyremënyre shumeshumë e dobishme për tetë zjgeruarzgjeruar njohjet e tij mbi natyrennatyrën.
== Histori ==▼
 
▲== Histori ==
:''Artikulli kryesor [[Historia e Sportit]]''
 
=== Parahistoria ===
GjateGjatë shekullit tetë XIX nga shumeshumë kerkimekërkime tetë kryera nenë [[FranceFrancë]], [[Afrika|AfrikeAfrikë]] dhe [[Australi]], është arritur nenë perfundimpërfundim se në tempujt parahistorike, zhvilloheshin ceremoni dhe rituale tetë cilat perfshininpërfshinin aktivitet fizik nga ana e pjesemarresvepjesëmarrësve. Disa nga ketokëto gjetje i perkasinpërkasin njenjë epoke gati 30 mije vjet memë pareparë. Ka ilustrime qeqë i perkasinpërkasin epokesepokës sesë gurit tetë cilat janë gjetur nenë shkretetirenshkretëtirën e [[Libi]]së, ku shfaqen qarteqartë njereznjerëz duke notuar apo duke perdorurpërdorur harkun. Po ketokëto grafitegrafitë tregojnetregojnë qartë interesin e njeriut tetë shpellave për aktivitete tetë cilat nuk ishin tetë lidhura nenë menyremënyre tetë drejte për drejte me qelliminqëllimin për tu ushqyer por ishin thjesht njenjë zbavitje edhepseedhe pse nga ketokëto burime nuk mund tetë nxjerrim ndonjendonjë prove tetë pakundershtueshmepakundërshtueshme mbi aktivitetin sportiv nenë ateatë epoke.
 
MegjithateMegjithatë askush nuk mund tetë na pengoje tetë mendojmë se gjategjatë asaj periudhe praktikoheshin aktivititeteaktivitete tetë cilat lidheshin ngushte me ritualet mistike. Ketu Këtu mund tetë perfshihenpërfshihen edhe qyteterimetqytetërimet euro-asiatike.
 
=== Kina antike ===
Zbulimet e kryera nenë ndertesatndërtesat antike na çojnë në perfundiminpërfundimin se qytetërimi kinez ka praktikuar aktivitete sportive duke u nisur qeqë nga vitviti [[4000 p.e.s]]. Zhvillimi i disiplinave antike nenë [[Kina|Kinë]] mendohet se ka qeneqenë i lidhur ngushtë me veprimtari tetë tjera tetë jetesjetës sesë njeriut si : agrikultura, artizanati, luftratluftërat etj.▼
 
Nga dokumentatdokumentet dhe provat e tjera tetë gjetura nenë tempuj rezulton se sporti memë popullor ka qeneqenë gjimnastika, zhvillimi i sesë cilescilës ka çuar nenë lindjen e arteve marciale. Stili memë i njohur, pa dyshim qeqë ska si tetë jetejetë tjetertjetër pervecpërveç Kung-Fu-sesë nenë tempullin Shaolin, qeqë perfaqesonpërfaqëson memë sesë miri traditentraditën akrobatike tetë artisteve tetë cirkut kinez, njenjë nga memë tetë famshmit edhe nenë ditetditët e sotme.▼
▲Zbulimet e kryera ne ndertesat antike na çojnë në perfundimin se qytetërimi kinez ka praktikuar aktivitete sportive duke u nisur qe nga vit [[4000 p.e.s]]. Zhvillimi i disiplinave antike ne [[Kina|Kinë]] mendohet se ka qene i lidhur ngushtë me veprimtari te tjera te jetes se njeriut si: agrikultura, artizanati, luftrat etj.
▲Nga dokumentat dhe provat e tjera te gjetura ne tempuj rezulton se sporti me popullor ka qene gjimnastika, zhvillimi i se ciles ka çuar ne lindjen e arteve marciale. Stili me i njohur, pa dyshim qe ska si te jete tjeter pervec Kung-Fu-se ne tempullin Shaolin, qe perfaqeson me se miri traditen akrobatike te artisteve te cirkut kinez, nje nga me te famshmit edhe ne ditet e sotme.
 
=== Egjipti i lashtë ===
Shkrimet nenë monumentet e vjetra egjiptase tregojnetregojnë qarteqartë se qeqë nenë kohenkohën e faraonevefaraonëve praktikoheshin njenjë sere aktivitetesh si : [[mundja]], [[gjimnastika]], [[boksi]], [[noti]], [[kanotazhi]], [[peshkimi]], [[atletika]] dhe lloje tetë ndryshme tetë sporteve memë [[top]]. [[Faraoni]], sesë bashku me burrat e shtetit tetë [[Egjipti]]t tetë VjeterVjetër asistonin shpesh nenë gara sportive duke i mbeshteturmbështetur fuqimisht ato pasi i shikonin si njenjë bazebazë e miremirë për formimin e njeriut. ▼
 
[[Hieroglifi|HieroglifetHieroglifët]] e gjetura provojneprovojnë se egjiptasit kanekanë shpikur rregulla për sporte disa mijramijëra vjet para grekeve e jo vetemvetëm kaq por për respektimin e tyre caktohej njenjë arbiterarbitër neutral ndersandërsa skuadrat kundershtarekundërshtare duhet tetë kishin secila njenjë uniforme. Edhe vleresimivlerësimi i skuadrave me njenjë çmim është njenjë tjetër tradite egjiptase. Fituesi vleresohejvlerësohej për superioritetin e treguar nenë fushenfushën e lojeslojës ndersandërsa humbesihumbësi për shpirtin e garesgarës.▼
▲Shkrimet ne monumentet e vjetra egjiptase tregojne qarte se qe ne kohen e faraoneve praktikoheshin nje sere aktivitetesh si: [[mundja]], [[gjimnastika]], [[boksi]], [[noti]], [[kanotazhi]], [[peshkimi]], [[atletika]] dhe lloje te ndryshme te sporteve me [[top]]. [[Faraoni]], se bashku me burrat e shtetit te [[Egjipti]]t te Vjeter asistonin shpesh ne gara sportive duke i mbeshtetur fuqimisht ato pasi i shikonin si nje baze e mire për formimin e njeriut.
▲[[Hieroglifi|Hieroglifet]] e gjetura provojne se egjiptasit kane shpikur rregulla për sporte disa mijra vjet para grekeve e jo vetem kaq por për respektimin e tyre caktohej nje arbiter neutral ndersa skuadrat kundershtare duhet te kishin secila nje uniforme. Edhe vleresimi i skuadrave me nje çmim është nje tjetër tradite egjiptase. Fituesi vleresohej për superioritetin e treguar ne fushen e lojes ndersa humbesi për shpirtin e gares.
 
=== Greqia antike ===
[[Greqia]] dallohet për shumellojshmerineshumë llojshmërinë dhe veçcantineveçantinë e sporteve. Me teMë të praktikuarat ishin : [[garat e vrapit]], [[kercimikërcimi sesë gjati]], [[mundja]], [[boksi]], [[hedhja e shtizesshtizës]], [[hedhja e diskut]] dhe [[garat me karroca]]. Shumica e sporteve lidhenlidhën ngushtengushtë me kulturenkulturën luftarake tetë qyteterimitqytetërimit antik Grek.▼
 
[[LojratLojërat Olimpike]] mendohet tetë jenejenë zhvilluar për hereherë tetë pareparë nenë njenjë fshat tetë vogelvogël tetë [[Peloponezi]]t nenë vitin [[776 p.e.s]] për tetë nderuar [[Zeusi]]n. Olimpiada nuk ishte vetemvetëm njenjë aktivitet sportiv por edhe perfaqesimpërfaqeshim i aftesiveaftësive individuale tetë pjesemarresvepjesëmarrësve, tetë kultureskulturës por mbi tetë gjitha për tetë treguar respektin ndaj perendiveperëndive.▼
▲[[Greqia]] dallohet për shumellojshmerine dhe veçcantine e sporteve. Me te praktikuarat ishin: [[garat e vrapit]], [[kercimi se gjati]], [[mundja]], [[boksi]], [[hedhja e shtizes]], [[hedhja e diskut]] dhe [[garat me karroca]]. Shumica e sporteve lidhen ngushte me kulturen luftarake te qyteterimit antik Grek.
 
▲[[Lojrat Olimpike]] mendohet te jene zhvilluar për here te pare ne nje fshat te vogel te [[Peloponezi]]t ne vitin [[776 p.e.s]] për te nderuar [[Zeusi]]n. Olimpiada nuk ishte vetem nje aktivitet sportiv por edhe perfaqesim i aftesive individuale te pjesemarresve, te kultures por mbi te gjitha për te treguar respektin ndaj perendive.
NeNë rast sesë gjategjatë periudhesperiudhës sesë zhvillimit tetë lojaravelojërave lindnin armiqesiarmiqësi, kjo cilesohejcilësohej si sakrilegj duke qeneqenë se ato sherbeninshërbenin për tetë nderuar Zeus-in. Qe Që nga fillimi e deri nenë perfundimpërfundim tetë LojaraveLojërave Olimpike shpallej njenjë armpushimarmëpushim qeqë perfshintepërfshinte çdo lloj lufte apo mosmarrveshjemosmarrëveshje midis popujve greke. Edhe nesenëse dikush denohejdënohej me vdekje, ekzekutimi i tij behejbëhej nenë perfundimpërfundim tetë aktivitetit olimpik. I ashtuquajturi “armepushim"armëpushim olimpik’olimpik" u lejonte grekeve tetë bashkkoheshinbashkoheshin nenë menyremënyre paqesorepaqësore për tetë garuar midis tyre nenë ditetditët e zhvillimit tetë LojraveLojërave Olimpike. Kampioneve olimpike u janë kushtuar shumeshumë kengekëngë shumica e tetë cilave janë shkruar nga [[Pindari]].
 
=== Perandoria romake ===
[[Kultura Romake]] ashtu si ajo helenehelenë e ka mbeshteturmbështetur gjithmonegjithmonë sportin megjithëse jo me aktivitete tetë kalibrit tetë LojraveLojërave Olimpike. Praktikimi i sporititsportit memë shumeshumë se sa garegarë, ishte njenjë aktivitet qeqë ndihmonte nenë rritjen e mirqeniesmirëqenies fizike, njenjë element i rendesishemrëndësishëm ky, i kultureskulturës romake.▼
 
QeQë nenë kohet e themelimit tetë [[Roma|RomesRomës]] shpesh hereherë organizoheshin aktivitete ose festa fetare nenë qenderqendër tetë sesë cilave qendroninqëndronin garat nenë sporte tetë ndryshme.▼
▲[[Kultura Romake]] ashtu si ajo helene e ka mbeshtetur gjithmone sportin megjithëse jo me aktivitete te kalibrit te Lojrave Olimpike. Praktikimi i sporitit me shume se sa gare, ishte nje aktivitet qe ndihmonte ne rritjen e mirqenies fizike, nje element i rendesishem ky, i kultures romake.
 
▲Qe ne kohet e themelimit te [[Roma|Romes]] shpesh here organizoheshin aktivitete ose festa fetare ne qender te se cilave qendronin garat ne sporte te ndryshme.
Termi “"[[Ludi]]”", qeqë shpesh perkufizontepërkufizonte sportin, rrjedh nga gjuha e etruskeve njenjë popull i cili ka sjellesjellë nenë RomeRomë shumicenshumicën e sporteve. “Ludi” "Ludi" organizohej nga klasa e prifterinjevepriftërinjve ndersandërsa nenë gara merrnin pjesepjesë vetemvetëm tetë rinjterinjtë qeqë rridhnin nga familjet e fisnikeve.
 
Edhe nenë RomeRomë sporti konsiderohej si i shenjte ashtu si nenë Greqi. Me kalimin e koheskohës ai u largua gjithnjegjithnjë e memë shumeshumë karakterit fetar ndersandërsa njerezitnjerëzit filluan pelqeninpëlqenin aspektin e tij spektakolar...
 
QeQë nenë kohet memë tetë lashta nenë RomeRomë praktikoheshin pothuajse tetë gjitha sportet megjithatemegjithatë memë tetë preferuarat ishin [[mundja]], [[boksi]] dhe njenjë perzjerjepërzierje e tyre e quajtur “[[pankrac]]” qeqë shpesh perfundontepërfundonte me vdekjen e njeritnjërit prej konkurentevekonkurrenteve. Deshira Dëshira e popullit romak për sportet e “dhunshme”"dhunshme" pasqyrohet memë sesë miri me [[gladiatoretgladiatorët]] dhe anfiteatretanfiteatrët e krijuar enkas për duelet midis tyre njenjë nga tetë ciletcilët është dhe [[Koloseu]].▼
 
▲Qe ne kohet me te lashta ne Rome praktikoheshin pothuajse te gjitha sportet megjithate me te preferuarat ishin [[mundja]], [[boksi]] dhe nje perzjerje e tyre e quajtur “[[pankrac]]” qe shpesh perfundonte me vdekjen e njerit prej konkurenteve. Deshira e popullit romak për sportet e “dhunshme” pasqyrohet me se miri me [[gladiatoret]] dhe anfiteatret e krijuar enkas për duelet midis tyre nje nga te cilet është dhe [[Koloseu]].
== Shiko dhe këtë ==
* [[Sportistët më të dalluar shqiptar]]
 
{{Sport}}
 
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Sporti"