[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
v LIME u zhvendos tek Lima. Arsyja
Kurreshtja (diskuto | kontribute)
No edit summary
Rreshti 1:
{{Shkronja}}
{{Pp}}
Lima eshteështë kryeqyteti dhe qyteti me i madh i PerusePerusë. Ajo eshteështë vendosur ne luginat e lumenjevelumenjve Cillon, Rimak dhe Lurin, ne njenjë bregdet mbi Oqeanin Paqesor. Ajo formon njenjë zone te bashkuar urbane me qytet-portin e Kallaos. Lima eshteështë qyteti i peste me i madh ne AmerikenAmerikën Latine, mbas San Paulos,Meksiko Sitit,Buenos Airesit dhe Rio De Zhaneros. Lima eshteështë themeluar nga kolonizatori Spanjoll Francisko Pizarro me 18 janar 1535,si la ciudad de los reyes, ose Qyteti i Mbreterve.ajo Ajo u be qyteti me i rendesishemrëndësishëm ne mbreterinembretërinë spanjolle te PerusePerusë dhe,mbas luftesluftës peruane perpër pavarsipavarësi,u be kryeqyteti i RepublikesRepublikës se PerusePerusë. Sot rreth njenjë e treta e popullsisepopullsisë peruane jeton ne zonenzonën metropolitane.
 
 
Rreshti 7:
 
 
Zona urbane e LimesLimës mbulommbulon rreth 800 km2km<sup>2</sup>. Ajo eshteështë e lokalizuar ne njenjë terren fushor ne zonenzonën bregdetare peruane,pa luginat e lumenjevelumenjve Chillon, Rimac dhe Lurin. Qyteti pjerrtesohetpjerrtësohet gradualisht nga bregu i oqeanit paqesorpaqësor ne luginat dhe faqja malore lokalizohet 500 metro e larte mbi nivelin e detit. Lima metropolitane ka njenjë siperfaqesipërfaqe prej 2.672.28 km2 nga te cilat 825.88 km2 (31%) perbenpërbën qytetin aktual dhe 1.846.40 km2 (69%) periferiteperiferitë qytetare. Zona urbane shtrihen perpër 60 km nga veriu ne jug dhe perpër 30 km nga perendimiperëndimi ne lindje. Qendra e qytetit eshteështë e lokalizuar 15 km larg ne bregun e lumit Rimac,nje një pasuri vitale perpër qytetin,qekurse qe kurse mban cfareçfarë do te behet ujeujë i pijshenpijshmen perpër banoret dhe mbush hidrocentralet qe prodhojneprodhojnë energji ne zonenzonën.Ndersa Ndërsa nuk egzistonekziston asnjeasnjë perkufizimpërkufizim administrativ zyrtar perpër qytetin, ai zakonisht eshteështë konsideruar te jete i perberepërbëre nga 30 qendra nga 43 distrikte te provincave te LimesLimës,perkatesisht përkatësisht ne njenjë zone urbane vendosur rrrethrreth distriktit historik cercado de Lima. Qyteti eshteështë pjesa me e mire e zoneszonës metropolitane te LimesLimës,nje një nga dhjete zonat me te medhamëdha metropolitane ne AmerikatAmerikë. Lima eshteështë qyteti i dyte me i madh ne bote i lokalizuar ne njenjë shkretetireshkretëtire,mbas kairosKajros, Egjipt.
 
 
 
Line 13 ⟶ 14:
 
 
Klima e limesLimës eshteështë e bute mesatare ,pavarsisht pavarësisht te qenit i lokalizuar ne tropik dhe ne njenjë shkretetireshkretëtire. Lima ka njenjë klime subtropikale dhe shkretinore.mikroklimat Mikroklimat gjithashtu e bejnebëjnë atmosferenatmosferën shume te lageshtlagësht gjate gjithegjithë vitit.Pavarsisht njePavarësisht një klime shkretinore, temperaturat varjojnesillen nga mesatare ne te ngrohta.ajo Ajo nuk eshteështë e ftohte as e nxehte,e cila eshteështë shume e pazakonte perpër njenjë klime shkretinore. Temperaturat mesatare ditore ne dimerdimër luhaten nga 12 grade celciuscelsius ne 20 grade celciuscelsius.Ditet dimeroreDitët vijnedimërore vijnë te shoqeruarashoqëruara nga qielli i mbushur me re,mjegull dhe bryme. Ne vere,temperatura maksimale ditore eshteështë rreth 29 grade celciuscelsius me njenjë temperature ditore minimale rreth 19 grade celciuscelsius. Gjate ngjarjes elEl ninoNinjo, klima e LimesLimës merr ndryshime serioze,temperatura e ujit pergjatepërgjatë bregdetit e cila zakonisht luhatet rreth 17-19 grade celciuscelsius behet me shume e ngrohte (si ne1998 kur temperatura e ujit arriti 26 grade celciuscelsius e cila shkaktoi rritjen e temperaturave te larta dhe te ultaultë me disa grade.Sic Siç ishte rasti kur lima arriti rekordin me te larte ne gjithegjithë kohratkohërat me 34 grade celciuscelsius .
 
 
Line 19 ⟶ 20:
 
 
E influencuar fuqimisht nga kultura europianeevropiane dhe aziatike,Lima eshteështë njenjë perzierjepërzierje e kulturave nga kolonizimi,imigrimi dhe influenca e autoktoneve. Si shume kryeqytete te tjera te botes, Lima eshteështë shtepiashtëpia e muzeumevemuzeve prestigjozeprestigjioze shume nga te ciletcilët janejanë te famshemfamshëm boterishtbotërisht. Qendra historike e LimesLimës u shpall njenjë sit boterorbotëror i UNESCO-s ne 1988. Gatimi limanez eshteështë i njohur te jete me i miri ne bote dhe qyteti eshteështë i njohur si kryeqyteti i gatimit te amerikesAmerikës. Gatimi i limesLimë eshteështë njenjë perzierjepërzierje e gatimeve trdicionaletradicionale SpanjoleSpanjolle dhe Aziatike. Plazhet e limesLimës ,te vendosura pergjatepërgjatë fundeve veriore dhe jugore te qytetit janejanë shume te vizituar gjate muajevemuajve te veresverës.restorantet Restorantet e shumta,klubet dhe hotelet janejanë te hapur ne ketokëto vende tjut'ju sherbejneshërbejnë plazhisteveturistëve te shumte. Lima ka njenjë skene teatrore te gjalle dhe aktive pasi atje ndodhen shume teatro qe paraqesin jo vetemvetëm teaterteatër klasik, por gjithashtu teaterteatër modern,teaterteatër eksperimental,drama,preformanca kercimipër formanca kërcimi,dhe teaterteatër perpër femijefëmijë. Lima eshteështë shtepiashtëpia e shume teatrove te rendesishmerëndësishme sicsiç eshteështë teatri municipali kryeqytetit, teatri segual,teatri japanesejaponeze-peruvianperuanë, teatri marsano,teatri britishbritanik,teatri i pucp cultural center,dhe teatri yayachkani.
 
 
== TrasnportiTransporti ajrorAjror ==
 
 
Lima perdorpërdor aeroportin nderkombetarndërkombëtar "Jorge Cavez" ,i vendosur ne callaoCallao. Ai eshteështë aeroporti me i madh i vendit me sasinesasinë me te madhe te njerzevenjerëzve dhe trafiku ajror nderkombetarndërkombëtar. Ai eshteështë vendi me i rendesishemrëndësishëm i rrjetit ajror ne amerikenAmerikën latine. PerPër me tepertepër Lima zoteronzotëron pese aeroporte te tjeretjerë:baza eforcese forcave ajrore las"Las palmasPalmas", aeroporti Kolikue, Santa Maria del mar,San Bartolo dhe Kilka.
 
 
Line 31 ⟶ 32:
 
 
Sporti me popullor ne lime eshteështë futbolli me shume klube profesionale qe janejanë lokalizuar ne qytet. Qyteti i LimesLimës ka vende te shumllojshmeshumëllojshme perpër futboll,volejboll dhe basketboll,shume nga te cilat janejanë vendosur ne clubetklubet private.Nje Një sport popullor midis limanezeve eshteështë "fronton",njenjë sport raketor i ngjashemngjashëm me shpikjen e squash (loje me raketa) ne Lime. Qyteti eshteështë shtepiashtëpia e shtate klasave nerkombetarendërkombëtare te golfit. Gara me kuaj eshteështë popullore ne Lime me shume klube private,po aq e mire si gara e kuajve "Hipodromo de Moterrico".
 
 
Line 37 ⟶ 38:
 
 
Me njenjë popullsi vendase prej 7.605.743,dhe 8.472.935 perpër zonenzonën metropolitane dhe njenjë dendesidendësi te popullsisepopullsisë prej 3.008.8 banoresh perpër kilometerkilometër katror si e 2007,Lima radhitet si qyteti i 18-te me i populluar ne bote.  Popullsia e tij paraqet nje perzierje shume kopleskse te gupeve racore dhe etnike.Tradicionalisht,metistet e perzierjes amerikane dhe europiane(shumica spanjolle )dhe origjina jane kontigjentet me te medha.Grupi i dyte jane kaukazianet e bardhe,kryesisht spanjolle dhe italiane,te ndjekur nga franceze,angleze,gjermane,kroate dhe te tjere euoropiano lindore.grupi  trete eshte i perbere nga amerikanet dhe atje ndodhen nje numer i madh hebrenjsh,dhe te lindjes se mesme.aziatiket zene nej numer te madh te popullsise metropolitane,vecanerisht kineze dhe japoneze.Lima ka komunitetin me te madh kinez ne ameriken latine.Vendi i pare ne te cilin u be Lima perbehej nga vetem 117 blloqe shtepish.Ne 1562,nje tjeter distrikt u ndertua ne anen tjeter te lumit Rimak dhe ne 1610,u ndertua ura e pare e gurte.Lima kishte,ne kete kohe,popullsi prej rreth 26.000,e perbere nga 42% te zinj(shumica sllave)dhe 38% te bardhe.Ne 1861,sasia e banoreve i kalonte 100.000,dhe nga 1927 sasi u dyfishua.Gjate fillimit te shekullit te 18-te mijra emigrante erdhen ne qytet,nje numer i konsiderueshem francezesh,italian dhe gjermane,shume nga ata iu pershtaten me shoqerine peruane.Ata u organizuan ne klube pune,dhe ata ndertuan shkollat e tyre;per shembull,shkollen amerikano-peruane e cila eshte e vendosur ne Miraflores,Aleanca franceze(aleanca franceze e Limes)liceu i famshem franco-peruan dhe spitali Maison de sante,shkolla britaniko-peruane ne Monteeriko,dhe gjithashtu disa shkolla gjermano- peruane.Ata gjithashtu influncuan ne kuzhinen peruane,italianet ne vecanti peerdoren nje influence te forte ne zonat e Mirafloresit dhe san isidros me restorantet e tyre,te quajtur trattorias.Nje numer i madh emigrantesh kineze,dhe nje numer me i vogel japonezesh erdhen ne Lime dhe u stabilizuan ne lagjen Barrios Altos afer qytetit te poshtem te Limes.