Hidrokarburet: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
v roboti shtoj: la:Carbonium hydrogenatum; cosmetic changes
Rreshti 1:
[[ImageSkeda:Methane-3D-balls.png|thumb|240px|right|Struktura 3-dimensionale e molekulës të [[metani|metanit]]t ]]
 
'''Hidrokarburet''' bëjn pjesë në grupin e [[kimia organike|kimisë organike ]] , dhe janë komponime të përbëra prej dy komponentave kryesorë [[karboni|karbonit]]t dhe [[hidrogjeni|hidrogjenit]]t .Hidrokarburet janë burime të rëndësishme në ushqimin e njeriut si përbërje e [[fruti|frutave]] , [[karota|karotës]] në përbërjen e [[Vaji|vajit]] të [[bimët|bimëve]] të larta,poashtu gjenden edhe në përbërjen e [[nafta|naftës]] , [[gaz|gazi nëntokësor]] . Hidrokarburet janë të ndara në [[hidrokarbure aciklike]] dhe [[hidrokrbure ciklike]] .
===Hidrokarburet Aciklike===
[[Hidrokarburet aciklike]] ndryshe quhen [[alimfatike]] dhe janë të ndara në dy grupe : Hidrokarbure të ngopura dhe hidrokarbure të pangopura.
Rreshti 9:
===Hidrokarburet Ciklike===
[[Hidrokarburet Ciklike]] ndryshe quhen [[aromatike]] ndahen në dy grupe : [[Cikloalkan]] dhe [[Cikloalken]]
# [[Cikloalkan|Cikloalkanët]] emërtohen nëse emrit të alkanit i shtohet parashtesa '''CIKLO''' dmth '''Ciklo+Alkan=Cikloalkan''' psh. ( ciklopropan '''C₃H₆''' ) dhe kanë formulë të përgjithshme '''CnH₂n''' ku '''n≥3''' .
# [[Cikloalken|Cikloalkenët]] emërtohen nëse emrit të alkenit i shtohet parashtesa '''CIKLO''' dmth '''Ciklo+Alken=Cikloalken''' psh. ( ciklopenten ''' C₅H₈''' ) dhe kanë formulë të përgjithshme '''CnH₂n-₂''' ku '''n≥3''' .
 
==Vetit==
Rreshti 31:
| 3 ||[[Propani]] ||[[Propeni]] ||[[Propini]] || [[Ciklopropani]] || [[Aleni]]
|- align=center
| 4 ||[[Butan]]<br />[[Izobutani]] ||[[Buteni]] ||[[Butini]] || [[Cyclobutani]]<br />[[Metilciklopropani]] || [[Butadieni]]
|- align=center
| 5 ||[[Pentani]]<br />[[Izopentane]]<br />[[Neopentani]] ||[[Penteni]] ||[[Pentini]] || [[Ciklopentani]]<br />[[Metilciklobutani]]<br />[[Etilciklopentani]] || [[Pentadieni]]<br />[[Izopreni]]
|- align=center
| 6 ||[[Heksani]] ||[[Hekseni]] ||[[Heksini]] || [[Cyclohexane]]<br />[[Metilciklopentani]]<br />[[Ethylcyclobutane]]<br />[[Propilciklopropani]] || [[Heksadieni]]
|- align=center
| 7 ||[[Heptani]] ||[[Hepteni]] ||[[Heptini]] || [[Cikloheptank]]<br />[[Metilcikloheksani]] || [[Heptadieni]]
|- align=center
| 8 ||[[Octani]] ||[[Octeni]] ||[[Octini]] || [[Ciklooctani]] || [[Octadieni]]
Rreshti 50:
==Përdorimi==
Hidrokarburet janë një nga burimet më të rëndësishme energjitike të tokës. Mbizotërues të përdorimit të hidrokarbureve është si një burim i djegshëm i karburantit. Në formën e tyre të ngurtë , hidrokarburet marrin formën e asfaltit.
[[Metani]] dhe [[etani]] janë në gjëndje të gaztë në temperaturat normale dhe nuk mund të jetë i lëngshëm nga presioni i vetëm . [[Propani]] është megjithatë lëng i lehtë, dhe ekziston më së shumti si një lëng. [[Butan]] është lëng i lehtë . [[Pentani]] është i lëngshëm në temperaturën normale , që zakonisht përdoret në kimi dhe industri si një lëndë gati pa erë të fuqishme. [[Heksani]] është gjithashtu është një jo-polar , jo-aromatik , tretës , si dhe një pjesë e rëndësishme e zakonshme benzinë .
[[Heksani]] dhe [[oktani|oktanit]]t - [[alkanët]] , [[alkenët]] dhe [[cikloalkanët izomerik]] janë komponentët kryesorë të [[benzini|benzinës]] , [[nafta|naftës]] ,dhe përzierje tretës industriale.
===Diegia e karburantëve===
Hidrokarburet aktualisht janë burimi kryesor i botës së energjisë elektrike dhe ngrohjes burimeve (si për shembull në shtëpi për ngrohje) për shkak të energjisë së prodhuar duke djegur. Shpesh kjo energji është përdorur si drejtpërdrejt në ngrohjen si ngrohës në shtëpi, të cilat i përdorin ose të naftës apo gazit natyror . Diegia e hidrokarbureve është përdorur për të ngrohur ujë , e cila pastaj është qarkulluar . Një parim i ngjashëm është përdorur për të krijuar energji elektrike në termocentralet .
[[Metani]] lironvetëm një dioksid karboni (CO2) për dy Molekulat e [[uji|uji]]t ( H2O ) .
 
Veti karakteristike të hidrokarbureve janë që ata prodhojnë avull, dioksid karboni dhe nxehtësi gjatë djegies dhe se duhet oksigjen që djegia të ndodhë. Hidrokarburi më i thjeshtë, metani, digjet kështu:
 
:CH<sub>4</sub> + 2 O<sub>2</sub> &rarr; 2 H<sub>2</sub>O + CO<sub>2</sub> + Energji
 
Një tjetër shembull është propani:
 
:C<sub>3</sub>H<sub>8</sub> + 5 O<sub>2</sub> &rarr; 4 H<sub>2</sub>O + 3 CO<sub>2</sub> + Energji
 
Djegia e hidrokarbureve është një shembull i një reaksioni kimik ekzotermik.
Rreshti 75:
: [[Kimia organike]]
: [[Numrat greko-latine]]
 
[[CategoryKategoria:Kimi]]
 
[[am:ሀይድሮካርቦን]]
Line 104 ⟶ 105:
[[ja:炭化水素]]
[[ko:탄화수소]]
[[la:Carbonium hydrogenatum]]
[[lt:Angliavandenilis]]
[[lv:Ogļūdeņraži]]