Rebelimet në Shqipëri: Dallime mes rishikimesh

Kjo eshte nje liste e rebelimeve te bera nga shqiptaret kunder vete shtetit te tyre.

 

Kjo kryengritje nisi me 17 Maj 1914 kunder regjimit te Princ Vidit.Udheheqesi zyrtar i rebelimit ishte Haxhi Qamil Fejza,por prapa saj qendronte Esat Pashe Toptani.Kryengritja u nda ne 2 faza:

Faza 1:Kryengritesit u drejtuan nga ish ushtarake te Perandorise Osmane te cilet i dinin te gjitha menyrat per te mposhtur forcat e pakta te Princ Vidi.Kryengritesit kerkuan ne memorandumin e Shijakut vendosjne e nje princi turk,vendosjen e gjuhes turke dhe te flamurit turk.Me largimin e Prin Vidit dhe kalimin e Esat Pashes ne krahun e Anglise qe ishte kundershtare e Turqise fillon Faza 2.Kryengritesit sulmuan forcat e Esat Pashes dhe vendi u zhyt ne anarki te plote per rreth nje vit.Me ardhjen e forcave serbe ne Shqiperi,kryengritja u shtyp.

 

Marka Gjoni,udheheqesi i Mirdites i paguar nga serbet drejtoi nje rebelim kunder qeverise se Tiranes.Ai deklaroi se kjo qeveri nuk mund te fliste ne emer te te gjithe shqiptareve.Keshtu ai formoi qeverine e Republikes se Miridtes.I ngarkuari nga qeveria per shtypjen e kesaj revolte Ahmet Zogu ishte Minister i Brendshem.Ai ia arriti mjaft mire qe te shtypte kete rebelim.

 

Pozitat e Ahmet Zogut u forcuan shume.Opozita duke mos mundur ta rrezonte me mjete demokratike,medoi te nxiste nje rebelim.Keshtu njeri nga luftetaret me te dalluar ne Diber,Elez Isufi zbriti ne Tirane ne perpjekje per te rrezuar qeverine.Anetaret e kabinetit u larguan nga Tirana kurse Ahmet Zogu qendroi per te organizuar rezistencen.Me nderhyrjen e ambasadorit anglez Eires rebelimi mori fund.

 

Ne zgjedhjet e zhvilluara me 27 Dhjetor 1923 fitoi grupi qeveritar i Ahmet Zogut.Opozitaret duke mos pranuar humbjen i bene atentat atij ne hyrjen e Parlamentit kur ai po bente betimin per kryeminister.Si pasoje A.Zogu dha doreheqjen.Si hakmarrje mbeshtetesit e Zogut vrasin Avni Rustemin,njeri nga lideret e opozites.Me 2 Maj ne Vlore behet varrimi i tij.Nga aty Fan Noli ben thirrje per gjetjen e vrasesve te tij.Me shpejtesi ne Krume sulmohet xhandarmeria nga Bajram Curri.Garnizoni ngrihet ne revolte me ne krye Rexhep Shalen,kurse ne jug revolten e udheheq Kasem Qafezezi.Ahmet Zogu dhe ndihmesit e tij largohen nga vendi.Kryengritesit takohen ne Tirane,por duke mos u njohur fillojne dhe luftojne kunder njeri-tjetrit.Me 24 Dhjetor 1924 A.Zogu hyn ne Shqiperi se bashku me shoket e tij:Ceno Bej Kryeziun,Muharrem Bajraktarin,Hysen Selmanin,Koco Koten dhe Myfid Libohoven dhe rrezojne qeverine shume te kontestuar te Fan Nolit,qeveri qe nuk u njoh nga jashte dhe qe nuk i mbajti premtimet e bera.Ky rebelim mund te quhet me plot gojen grusht shteti,sepse qeveria e re erdhi me dhune dhe nuk organizoi zgjedhje.Biles vete Fan Noli ne nje interviste dhene nje gazete greke pranon se rebelimi ishte ne vertete nje grusht shteti.

 

Ne vitin 1934 u krijua nje organizate e fshehet me qender ne tirane dhe me dege ne disa qytete e krahina te tjera.Ne te benin pjese ish-oficere,komuniste,bejlere qe kishin konflikte me Zogun,tregtare,nepunes etj.ne vitin 1935 Organizata vendosi te bente kryengritje.Plani ishte qe kryengritja te shperthente ne Tirane e te perhapej ne pjesen tjeter te vendit,por nga organizimi i dobet ajo shpertheu vetem ne Fier,prandaj mbeti me emrin Kryengritja e Fierit.Organizatoret e kryengritjes ishin Musa Kranja(zv.rrethkomandant i xhandarmerise se Fierit),Zenel Hekali(arsimtar),Hekuran Maneku,Mustafa Kacaci etj.Me 14 gusht 1935 xhandarmeria e Fierit dhe fshatare te zonave perreth shtine ne dore fierin.Po ate u vra gjeneral Gjilardi i cili po kalonte rastesisht ne qytet.Me pas rebelet u nisen drejt Lushnjes me qellim qe te niseshin ne Tirane.Por ne Lushnje ata takuan forcat e xhandarmerise dhe u shpartalluan.Kryengritja mori fund.

 

Me 15 Maj 1937 vellezerit Ethem(ish-minister i brenshem) dhe Ismet Toto nisen levizjen e Delvines.Ne bashkepunim me xhandarmerine e nje pjese te popullates ata ngriten krye.me 16 Maj 1937 ata hyne ne Gjirokaster,hapen burgun dhe marshuan drejt tepelenes e Vlores.Rruges per ne Vlore ata u takuan me forcat qeveritare,u thyen dhe u terhoqen te shpartalluar.Ethem Totoja vrau veten,kurse Ismet Totoja u denua me vdekje.