Françesko Krispi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Rreshti 13:
Më pas i emëruar sekretar i Garibaldit siguroi dorëheqjen e Agostino Depretisit si diktator "pro-tempore" i Sicilisë, i cili ishte emëruar në atë post me urdhër të Garibaldit.
FRANÇESKO KRISPI (A.B.)
Jetoi ne fashatin Pallazzo Adriano (Siqili) dhe i lindur ne 1819 ne fshatin
Ribera po te Siqilise. Krispi qe nga nje familje e madhe shqiptare qe kishin
e migruare aty qe nga viti 1467, pra gadi 400 vjet me pare por qe i ruanin te
gjitha zakonet dhe traditat shqiptare dhe mbi te gjitha gjuhen shqipe te
cilen Francesku e fliste shume mire dhe kur nxehej shante vetem shqip.
Krispi u be avokat dhe me ide perparimtare, perkrahes i Mazzinninit dhe
Garibaldit. Puna e tij e beri nje nga me te fortet dhe me te medhenjte e Italise
se Lire dhe te Bashkuare. Kontributi i tij edhe sot vleresohet ne rangjet e
Koloseve te Italise. Fatkeqesisht shume pak njihet nga populli i vet; populli
shqiptar.
Francesku ligjet i mesoi ne Kolegjin Italo-Albanese te qytetit Palermo dhe
ne vitin 1841 u shkrua ne Librin e Gjykatesve te Napolit.
Me 1843 ai u bashkua me iIluministet Italiane kunder Mbretit Ferdinando II i
Barbonit. Ne vitin 1849 Krispi u perzu nga Mbreteria e dy Siqilive dhe ai u
detyrua te emigroi ne France. Shume shpejt ai u kthye ne Torino dhe atje ju
fut punes propaganduese per Bashkimin e Italise. Ai u be drejtues i shume
gazetave torineze. Ne kete koha ai ka mbajtur nje lidhe te ngushte me Mazzinnin
dhe se bashku pergatiten kryengritjen e Lombardise, por qeveria e Piemontit e
arrestuane dhe me pas e perzune edhe prej atje. Krispi shkoi ne Malte dhe me
1854 u debua edhe nga Malta dhe perfundoi ne Londer ku u be mesues i gjuhes
italiane. Atje gjeti edhe Mazzinin dhe te dy bashke per te organizuare nga
afer kryengritjen shkuane ne Paris ku punuane per tre vjet 1856-1859 por me
nderhyrjen e Borboneve te Napolit u perzune nga Franca dhe u detyruane te
shkojne perseri ne Londer. Fshehur hyn perseri ne Torino por kapet nga qeveria e
Piemontit dhe dhe burgoset e me pas perzihet perseri jashte Torinos. Francesku
shkon ne Gjenove. Atje takon siqilianin Rosalino Pilo i cili sipas
udhezimeve te Xhuzepe Macinit organizonte kryengritjen siciliane dhe qe i pari qe do
ti jepte pushtetin Garibaldit ne Siqili i cili ne ate kohe ndodhej ne Nisia
Caprera te Torinos.Marveshja qe bere qe ne Siqili te ngrihej Flamuri Italian i
Vitorio Emanuele II.
* * *
Me 7 Prill 1860 Francesku i ben nje leter Garibaldit ku i thote se, "Siqilia
eshte gati per kryengritje dhe populli i saj eshte ne pritje te
clirimtareve..." Garibaldi me te marre letren e thirri Krispin dhe se bashku me Agostino
Bertanin e Rosalino Pilon shkuane ne Siqili se bashku me "Te mijtet e
Garibaldit". I gjithe populli u bashkua me kryengritesit dhe shume lehte qytetet
dhe fshatrat e Siqilise rane ne doren e Garibaldianeve. I pari qytet u muarr
Marsala, pastaj Palermo dhe me radhe...Garibaldi ja besoi Siqiline Shqiptarit
Kraspi dhe vete u hodh ne Itali se bashku me "te mijtet". Sulmi filloi me 21
Tetor 1860. Te paren Republike Italiane rrezuane ate te Palermos ku terrenin e
kishte pergatitur qe me pare Krispi me shoket e tij. Italia filloi te
dorzohet e gjitha ne duarte e "Garibaldianeve". Atje ku benin rezistence Garibaldi
fuste "Batalionin Ndeshkimor" i cili ishte i teri me shqiptare te Italise dhe
Shqiperise te cilet nuk te falnin po te prisnin koken po qe se nuk
dorzoheshe. Ata ngjallen tmerr e frike sa kur degjonin per ta "portat" e qyteteve
hapeshin vete pa lufte...!
Por le te flasim per Krispin dhe pushtetin e tij pas Bashkimit Italian. Pas
Siqilise Garibaldi e beri te parin e Palermos dhe per here te pare me 15
Nentor 1864 u zgjodh deputet i Castelvetrano te Siqilise dhe hyn per here te pare
ne Parlamentin e Italise se Bashkuare. Me 1878 ai behet Minister i Qeverise
(rangu i ministrit pa protofol) dhe me pas dy here Kryeminister;1887 - 1891
dhe 1893 - 1896, pra 8 vjet Kryeminister i Italise.
Krispi beri nje politike te jashteme shume te forte ne favor te Italise dhe
e frkesoi shume Francen sepse ai beri nje aleance treshe
Itali-Gjermani-Austri. Shume toka italiane qe banoheshin me italiane ne France ai ja ktheu
Italise dhe Italia po dilte si nje fuqi e madhe ne Europe.
Po c'beri Kraspi per Atdheun e te pareve te tij; Shqiperine?
Me 1900 ne Parlamentin Italian beri publike idene e tij se:
"Shqiperia, ky vend i ashper dhe me burra trima qe ka ndihmuare Italine sa
hre ajo ka patur nevoje, sot ndodhet ne udhekryq...Edhe ajo si vendet e tjera
te Ballkanit i ka te gjitha elementet per te patur nje Qeveri Autonome e me
mire se ata (shiptaret) nuk i paten Serbia dhe Bullgaria. Une mendoj se ne
duhet te luftojme per te drejtat e ketij kombi ne Europe...Ne ua kemi edhe si
borxh per aq sa ata bene ne bashkimin e Italise."
Por fatkeqesisht jeta e tij politike nuk do te vazhdonte gjate. Qe me 1896
kur Italia kishte humbur luften me Afriken ate e hoqen si Kryeminister dhe
filloi nje fushate politike shume e ashper kunder tij e cila arriti kulmin ne
fillim te vitit 1901 kur ai detyrohet te jape doreheqje nga politika dhe te
kthehet ne jeten e tij private ne vendlindjen e vet mes shqiptarve, por jeta e
tij do te ishte e shkurter; ai vdes ne fund te vitit 1901 ne Napoli dhe
trupin i tij nuk e di pse e shpune ne Palermo per ta varrosur ku edhe sot eshte
varri i tij. Ne varrimin e tij mori pjese i gjithe populli i Siqilise dhe
vecanrisht te gjithe shqiptaret e Italise. Ju bene ndere te medha dhe varri u be
brenda Kishes se Santa Domenico, Palermo, Siqili. Ju vu nje pllake e madhe
mermeri te bardhe shume te bukur ku me germa ari u shkrua emri ketij Shqiptari
te Madh te Italise.
Veprat qe Krispi ka lene jane te shumta por do te permendim ato me krysoret:
"Ligji i 17 Korrikut 1890", "Opera Pie", "Konditat Sanitare", "Reforamat
Zakonore...", "Ligji i Sigurimit Publik", "Ligji Komunal e Provincial", si edhe
shume leterkembime me Garibaldin, Mazzinin, Pilon etje. Ne mbyllje dua te
permend edhe nje thenie te Parlamentarit Italian Onn D'Arco derejtuare Krispit
ne parlament:
- KRISP,TI JE SHUME I MADH PER ITALINE.
Vaso Pasha do te thoshte: "FRANCESKU ESHTE ME SHQIPTAR SE UNE!"
== Parlamenti dhe Qeveria ==
| |||