Komuna e Zajazit: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
Rreshti 35:
Zajazi njehë në periudhën turke, Mehmed Begun e Kollarës, Hasan Brahaj, Nezir Koxhën, ky i fundit, një veteran i pashoq i dy periudhave: turke e serbe. Osman Gjini, Murat Dulla dhe Sefer Hysë Zajazi, që ky i fundit është një ndër imazhet më të dalluara në Kërcovë, që luftoi turqit dhe komitat sllavomaqedonë më 1903 në Betejën e Karbunicës, ku mbeti edhe dëshmor. Ali Drogomishti - Ali Beqir Ala si prijës i Kërcovës, që kishte zënë armët për të mbrojtur nderin e atdheut. Ky luftëtar është veteran i vitit 1912, kur po shpaloste flamurin 500 vjecar të fatosit tonë të të gjithë kohëve - Skënderbeut. Sulltana Legjendare, heroina e Gostivarit dhe e Kërcovës, e cila i la namë historisë kombëtare në Qafën e martizuar (1913), për të cilët kam përgaditur disa faqe të tëra, ku do të përmbëlidhen në një vëllim të vecantë.
 
== HISTORI Historia==
{{pp}}
* [[Zajazi]]
Kaluan ato kohëra të errta; filloi lufta e dytë. Këtë rradhë populli shqiptar i kësaj ane do të duhej të ishte më i pjekur, dhe ai me të madhe tregoi një pjekuri të jashtë - zakonshme. Për fat të keq, po bëhej një propogandë e tmerrshme: luftë antifashiste, antinaziste,ku mandej do të siguroheshin të drejtat etnike - legjitime të popujve të pushtuar: "pritë gomar të bij barë". Kështu lindën parulla, ideologji pa logjkë për të ardhmen mjeruese të popullit tonë. Atë botë, përsëri vegjliavegjëlia rroku armët, drejtoi masën, i tregoi rrugën popullit, historinë qindëvjecareqindravjeçare të sunduesve sllavë, dhe mos besimi ndaj tyre, se ata ndërrojnë politikë e fjalë si tu dojë interesi i tyre. Prap Zajazi lindi njerëz të peshuar, jo me arsim dhe edukatë por me një përvojë të gjatë e të hidhur. Ngjarjet e shëmtuara të vitit 1913 nuk kishin të harruar; tre bunarët në Zajaz, ende s'ishin tharë nga gjaku i vëllezërve, baballarvebaballarëve, gjyshërve. Të internuarit gjatë lëvizjeve kacake në Zajaz e gjetkë, ende s'ishin kthyer në vatrat e tyre. Me padyshim ata kishin vdekur në vetminë e tyre nën qiellin hapsinor në Orizar dhe vende të tjera të mallkuara bullgare të Maqedonisë lindore pa u mbuluar ndër varre. Si të mundte që ky popull aq i vujatur të harronte ato kohëra të vrazhda, ato shtërngatashtrëngata që varruan popullin tok kreshnik. Si mund të hiqeshin nga mendja ato burra që me një guximtari të pashoqe të asgjësojnë komunat serbe, duke shpresuar se një ditë do të hynë nën administratën shqiptare. Ata burra viganë u zhdukën në Osllomej, në Rashtan, në Midincë, në Zajaz etj. Si mund të harrohen ngjarjet e Qafës, Sopit, Breqanit, këta dy të fundit të zhdukur fare nga harta gjeografike. Si mund të shkilet mbi gjakun dhe trupin e Sulltanës legjendare, dhe, sot t'i shtrijmë dorën e pajtimit, serbveserbëve, maqedonvemaqedonasve sllavë, për të luftuar gjermanët apo italianët. Ishte e pamundur!
 
Pas kapitullimit të Italisë fashiste, në Kërcovë si veprimtar të "nacionalshlirimtares" për Maqedoni kishin dërguar një far togerri Ymer Domni, në popull njihej si Ymer Luma. Ymer Luma ka qenë një burrë i shkathët, gojmbarë, dhe kishte veti të mira për të zgjidhë disa probleme, ngatrresa që egzistonin ndërshqiptarë të këtij vendi, që kishin mbetëmbet si trashëgim i mbrapshtë dhe mjerues.
Kaluan ato kohëra të errta; filloi lufta e dytë. Këtë rradhë populli shqiptar i kësaj ane do të duhej të ishte më i pjekur, dhe ai me të madhe tregoi një pjekuri të jashtë - zakonshme. Për fat të keq, po bëhej një propogandë e tmerrshme: luftë antifashiste, antinaziste,ku mandej do të siguroheshin të drejtat etnike - legjitime të popujve të pushtuar: "pritë gomar të bij barë". Kështu lindën parulla, ideologji pa logjkë për të ardhmen mjeruese të popullit tonë. Atë botë, përsëri vegjlia rroku armët, drejtoi masën, i tregoi rrugën popullit, historinë qindëvjecare të sunduesve sllavë, dhe mos besimi ndaj tyre, se ata ndërrojnë politikë e fjalë si tu dojë interesi i tyre. Prap Zajazi lindi njerëz të peshuar, jo me arsim dhe edukatë por me një përvojë të gjatë e të hidhur. Ngjarjet e shëmtuara të vitit 1913 nuk kishin të harruar; tre bunarët në Zajaz, ende s'ishin tharë nga gjaku i vëllezërve, baballarve, gjyshërve. Të internuarit gjatë lëvizjeve kacake në Zajaz e gjetkë, ende s'ishin kthyer në vatrat e tyre. Me padyshim ata kishin vdekur në vetminë e tyre nën qiellin hapsinor në Orizar dhe vende të tjera të mallkuara bullgare të Maqedonisë lindore pa u mbuluar ndër varre. Si të mundte që ky popull aq i vujatur të harronte ato kohëra të vrazhda, ato shtërngata që varruan popullin tok kreshnik. Si mund të hiqeshin nga mendja ato burra që me një guximtari të pashoqe të asgjësojnë komunat serbe, duke shpresuar se një ditë do të hynë nën administratën shqiptare. Ata burra viganë u zhdukën në Osllomej, në Rashtan, në Midincë, në Zajaz etj. Si mund të harrohen ngjarjet e Qafës, Sopit, Breqanit, këta dy të fundit të zhdukur fare nga harta gjeografike. Si mund të shkilet mbi gjakun dhe trupin e Sulltanës legjendare, dhe, sot t'i shtrijmë dorën e pajtimit, serbve, maqedonve sllavë, për të luftuar gjermanët apo italianët. Ishte e pamundur!
 
Në Zajaz, Ymer Luma mbledhë parinë e vendit, dhe me të madhe u spjegonshpjegon qëllimet e tija, rrolin e "luftës nacionalshlirimtare", dhe, bashkëpunimi me arradhëtradhët partizane sllavomaqedone. Aty për aty i hasi sharra në gozhdë. Mefahil Shehu, një prijës, që më vonë në krye të Ballit të Kombit; shkurt ia preu: "Na si popull i kombit të shtrenjt shqiptar duam të bashkojmë hutat me Shqiptarët e Shqipërisë Politike kundër sllavo-maqedonëve, armiqëve tonë shekullor, ndërsa gjermanët si kanë ardhur ashtu edhe do të shkojnë. Gjermanët as në luftën e parë dhe as tani s'kanë për t'na vrarë. Por, ata që na kanë vrarë dhe do na vrasin janë maqedonët, dhe këtë rradhëradhë, sic duket se edhe ju të Shqipërisë së Vjetër do të jeni në krahë të tyre. Na po luftojmë për t'ia bashkuar këta pjesë Shqipërisë, dhe ju na bëni kryq për të mbetur ndër këto "shkje" përgjithmonë. Na duam Shqipërinë etnike, kurse ju, jeni kundër kauzës kombëtare". Ymer Luma mbeti me gishtë në gojë, i cili mbas mbarimit të luftës deklaron: "Na u thaftë goja që mësuam mbrapshtë këtë popull krenar me aq prirje luftarake e kreshnike, ku pa ndihmën tonë qoftë fizike dhe politike, ata luftuan partizanët maqedon edhe për gjashtë muaj të tjera, mbasi gjermanët ishin larguar nga Kërcova, për derisa hyri dhe u erdhi në ndihmë Brigada e 18-të Shqiptaro-Partizane, arradhës partizane maqedone. Cetat vullnetare të Ballit Kombëtar të Kërcovës, që nuk deshin të luftonin kundër gjakut shqiptar, me një injorancë kundërvetvetes, mjerisht lëshuan armët për dhe, pos komandantëve. Kështuqë, 400 vullnetarë, djemë të rijë u pushkatuan në "Telat e Gostivarit", u mbytën në Xhaminë e Zajazit, dhe ata që shpëtuan, i dërguan në "Frontin e Sremit", atje mbetën pa nam e nishan.
Pas kapitullimit të Italisë fashiste, në Kërcovë si veprimtar të "nacionalshlirimtares" për Maqedoni kishin dërguar një far togerri Ymer Domni, në popull njihej si Ymer Luma. Ymer Luma ka qenë një burrë i shkathët, gojmbarë, dhe kishte veti të mira për të zgjidhë disa probleme, ngatrresa që egzistonin ndërshqiptarë të këtij vendi, që kishin mbetë si trashëgim i mbrapshtë dhe mjerues.
 
Në Zajaz, Ymer Luma mbledhë parinë e vendit, dhe me të madhe u spjegon qëllimet e tija, rrolin e "luftës nacionalshlirimtare", dhe, bashkëpunimi me arradhët partizane sllavomaqedone. Aty për aty i hasi sharra në gozhdë. Mefahil Shehu, një prijës, që më vonë në krye të Ballit të Kombit; shkurt ia preu: "Na si popull i kombit të shtrenjt shqiptar duam të bashkojmë hutat me Shqiptarët e Shqipërisë Politike kundër sllavo-maqedonëve, armiqëve tonë shekullor, ndërsa gjermanët si kanë ardhur ashtu edhe do të shkojnë. Gjermanët as në luftën e parë dhe as tani s'kanë për t'na vrarë. Por, ata që na kanë vrarë dhe do na vrasin janë maqedonët, dhe këtë rradhë, sic duket se edhe ju të Shqipërisë së Vjetër do të jeni në krahë të tyre. Na po luftojmë për t'ia bashkuar këta pjesë Shqipërisë, dhe ju na bëni kryq për të mbetur ndër këto "shkje" përgjithmonë. Na duam Shqipërinë etnike, kurse ju, jeni kundër kauzës kombëtare". Ymer Luma mbeti me gishtë në gojë, i cili mbas mbarimit të luftës deklaron: "Na u thaftë goja që mësuam mbrapshtë këtë popull krenar me aq prirje luftarake e kreshnike, ku pa ndihmën tonë qoftë fizike dhe politike, ata luftuan partizanët maqedon edhe për gjashtë muaj të tjera, mbasi gjermanët ishin larguar nga Kërcova, për derisa hyri dhe u erdhi në ndihmë Brigada e 18-të Shqiptaro-Partizane, arradhës partizane maqedone. Cetat vullnetare të Ballit Kombëtar të Kërcovës, që nuk deshin të luftonin kundër gjakut shqiptar, me një injorancë kundërvetvetes, mjerisht lëshuan armët për dhe, pos komandantëve. Kështuqë, 400 vullnetarë, djemë të rijë u pushkatuan në "Telat e Gostivarit", u mbytën në Xhaminë e Zajazit, dhe ata që shpëtuan, i dërguan në "Frontin e Sremit", atje mbetën pa nam e nishan.
 
Shqiptarët e Maqedonisë (Yllirridës) formuan cetat e tyre me vullnetarë, aty mbas shkatrrimit të Jugosllavisë kraliste. Ndër ata që i dhanë puls luftës së ardhshme, që do tu prijë me dinjitet vullnetarëve shqiptarë të Ballit Kombëtar të Kërcovës; në skenë u dukë kryekreshniku i Zajazit, Mefahil Shehu.
Line 51 ⟶ 50:
Atje poshtë nën kala baheshin luftime të ashpëra. Cetat armike janë të shtërnguar që të tërhiqen në jug të qytetit. Nga zhurmat e pushkëve dhe mitralezave buciste qyteti sikur po binin daullet-lodrat e mëdha të Kërcovës, e jo se po bëhej një luftë e hatashme, një luftë për vdekje a liri! Ata ishin trimat e Halim Mangupit. Atje kah mesi i qytetit, në xhaminë e madhe, ku minareja po dukej nga cdo kënd të qytetit, sikur të ishte oxhaku i ndonjë fabrike moderne; një ndër trimat me zë të Zajazit., dora e djathtë e kryekomanarit, Mefahil Shehut; pararoja e luftës nacionaliste, Begzat Vuli, u ngjitet shkallëve të xhamisë, dhe u bërtetë luftëtarëve me zërin e tij si vetëtima, që përqohej kënd më kënd: "Përpara vllazën! Me dorë, me dorë! Përqafoni fitoren, Kërcova është e juaja, kjo është Shypneja që kemi ëndërruar!"
 
Po flas vetëm për trimëritë e Kërcovës dhe të Gostivarit. Sikur të kishin luftuar e të ishin të organizuar jo më shumë se këto dy vende, pjesët tjera të Shqipërisë etnike, mendoj se cdoçdo qytet shqiptar, qoftë i Shqipërisë Politike dhe asaj etnike, me siguri që luftën do ta kishim fituar, dhe sot do të ishim të bashkuar. E keqja po e ndjek popullin tonë mbrendabrenda këtyre 90 vjetëve. Serbët komunistakomunistë gjetën menden qysh në ditët e hershme për t'i dhënë dritë një kombi që në luftatlutat ballkanike e coptuancopëtuan dhe e rrefuzuanrefuzuan si komb e si popull (fjala është për shtetin dhe kombin maqedon), për t'iu kundërvënë interesave shqiptare. Nga ana tjetër, komunistat shqiptar duke besuar komunizmin ndërkombëtar, se gjetën dot mendjen për të punuar nën rogoz, për të bashkuar kombin e tyre, të cilën e humbën po n'ato lufta ballkanike, dhe tashmë pritën minutinminutën e fundit se cfarëçfarë sihariqi do tu jepte "internacionalisti i madh i Ballkanit" shoku Tito. Për ndryshe, kishin shpallur luftë vëllavrasje, e cila shkonte në dobi të tjetërkujt.
 
Sot kudo po ndihet ndër trojet tona për luftën e humbur, për trojet e humbura. Por populli shqiptar i Maqedonisë nuk humbi dot besimin tek martirët që u flijuan gjatë luftës së dytë. "Pra, Xhemë Has Gostivari dhe Mefahil Zajazi, bashkuan gurrat e pastërta të lumenjve të ndërgjegjes kombëtare, të cilat u derdhën në lumin e madh të revolucionit popullor shqiptar". "Kurrë e kurrës mos u besoni përrallave të shkjeve, sepse ata gjithmonë në besë na i kanë ngul thikën mbas shpine, prandaj cdo premtim (nxotje) ata bëjnë, kinse për barazinë dhe të drejtat njerëzore e kombëtare (për t'ia arrirë qëllimeve të tyre të kësaj lufte të kobshme) janë fjalë boshe - fjalë shkjau" - Mefahil Zajazi.