Aparteidi: Dallime mes rishikimesh

'''Aparteidi''' (Afrikaans: ndarje, veçim) është doktrinë politiko-shoqërore në Republikën e Afrikës steiditsë Jugut e cila ekziston që nga viti 1948: Nëpërmjet ndarjes politike, sociale, ekonomike dhe hapësinore të racave synohej arritja e një zhvillimi të ndarë në të gjitha fushat. Politika e Aparteidit u hodh poshtë nga gati të gjitha vendet e botës, pasi ajo çonte drejt shtypjes së të gjithë afrikanëve "jo të bardhë" të Afrikës së Jugut dhe forconte sundimin e pakicës së përbërë nga të bardhët.Aparteidi shkaktoi izolimin politik të Afrikës së Jugut. Organizatat politike të afrikanëve zezakë iu kundërvinë Aparteidit që në fillim. Në vitin 1990/91, nën qeverisjen e presidentit De Klerk u anuluan të gjitha ligjet e Aparteidit; Në vitin 1993/94, të gjitha racat fituan barazinë politike.

Shenjat e para të racizmit afrikano-jugor janë gjetur që në kohën e popullimit të rajonit Cape nga pjesëtarët e kompanisë holandezo-indianojugore në pjesën e dytë të shek. XVII. Kjo shoqëri tregtare bënte dallimin mes pjesëtarëve të kompanisë, të ashtuquajturve qytetarë të lirë, skllevërve dhe të huajve. Grupi i të bardhëve apo i evropianëve nuk ekzistonte ende në këtë kohë. Tendenca e kompanisë gjatë shek. XVIII për punësimin vetëm të të bardhëve forcoi vetëdijen e këtij grupitdhe stimuloi bashkimin e pjesëtarëveë Jugut e cila ekzistoj midis viteve 1948 dhe 1994: Nëpërmjet ndarjes politike, sociale, ekonomike dhe hapësinore të racave synohej arritja e një zhvillimi të ndarë në të gjitha fushat. Politika e Aparteidit u hodh poshtë nga gati të gjitha vendet e botës, pasi ajo çonte drejt shtypjes së të gjithë afrikanëve "jo të bardhë" të Afrikës së Jugut dhe forconte sundimin e pakicës së përbërë nga të bardhët.Aparteidi shkaktoi izolimin politik të Afrikës së Jugut. Organizatat politike të afrikanëve zezakë iu kundërvinë Aparpjesëtarëve të kompanisë dhe qytetarëve të lirë. Me kalimin e kohës u krijua një hiearki sociale, në krye të së cilës ishin pjesëtarët e kompanisë dhe qytetarët e lirë, ndërsa në fund të saj zezakët dhe skllevërit.

Të gjetur në panik për shkak të lirimit të skllevërve, përzierja e britanikëve të rinj në Kejptaun dhe shfaqja e bandave zezake shkaktuan në vitet 1837-1846 lëvizjen legjendare të afro 10.000 personave në drejtim të veriut më saktë veri-lindjes, për të themeluar atje Republikën Afrikane Transvaal (1952) dhe shtetin elate lirë Oranje (1954), në të cilat të drejtën e votës e kishin vetëm të bardhët.

Nën udhëheqjen e kryeministrave Malan (1948-1954) dhe Strijdom (1954-1958), administrata e Afrikës së Jugut synonte të ashtuquajturin "Wit baasskap", sundimin në jetën e përditshme dhe në politikë të njeriut të bardhë. Të gjitha vendimet dhe konventat e polikës së mëparshme të ndarjes u shndërruan në ligje të a lirë Oranje (1954), në të ciparteiditaparteidit. Kjo periudhë shënoi pikën kulminante të aparteidit "petty", të aparteidit të vogël, e cila e bëri publik diskriminimin e jo të bardhëve.

Në epokën e H.F. Vervoerdit (1958-1966), politika e ndarjes racore kishte prioritet. Ajo synonte shndërrimin në shqyteteshtete të pavarura të territoreve të fiseve të dikurshme, duke krijuar në këtë mënyrë një Afrikë të vogël, të pasur dhe të bardhë të Jugut. Por planet e Vervoerdsit nuk u realizuan: Identiteti grupor i të bardhëve zhvillohej padyshim edhe nga shkaqet fetare. Për të bardhët, si tipare të civilizimit llogariteshin krishterimi dhe shkollimi elementar. Me kalimin e kohës, i bardhi ose më saktë i krishteri e konsideronte veten si më të vlefshëm se zezakët. Problemi i miliona zezakëve nëpër qytete dhe mosnjohja ndërkombëtare e këtij shteti e dobësoi zhvillimin e politikës së kësaj qeverie. Në kohën e qeverisjes së Vervoerdsit, në arenën ndërkombëtare u shtua kritika, kritikë kjo e cila në atë kohë nuk pati rrjedhoja të rëndësishme. Pas kësaj u bënë korrigjime kozmetike, pas të cilave nuk flitej më për aparteid, por për një "zhvillim të ndarë". 

Në vitin 1960, ANC-ja dhe PAC-ja ftuan popullsinë për mosbindje qytetare në formën e demonstratave të paarmatosura kundër ligjit të pasaportave. Rezultati tragjik i këtyre demonstratave ishte e ashtuquajtura masakra Sharpeville, në të cilën u vranë nga policia 69 persona dhe u plagosën 178 të tjerë. Pas trazirave qëtete të pavarura të territoreve të fiseve të dikurshme, duke krijuar në këtë mënyrë një Afrikë të vogël, të pasur dhe të bardhë të Jugut. Por planet e Vervoerdsit nuk u realizuan: Identiteti grupor i të bardhëve zhvillohej padyshim edhe nga shkaqet fetare. Për të bardhët, si tipare të civilizimit llogariteshin krishterimi dhe shkollimi elementar. Me kalimin e kohës, i bardhi ose më saktë i krishteri e konsideronte veten si më të vlefshëm se zezakët. Problemi i miliona zezakëve nëpër që përfshinë tërë vendin si pasojë e këtyre vrasjeve, ANC-ja dhe PAC-ja u ndaluan nga qeveria më 8 prill 1960. Ky ishte njëherazi edhe fundi i rezistencës paqësore. Që të dy organizatat u detyruan të vepronin në ilegalitet, duke themeluar degët e armatosura Umkhonto ëe Sizëe (ANC), dhe Poqo (PAC).Dhuna solli dhunën. Zyrat e qeverisë dhe centralet elektrike u hodhën në erë. Në vitin 1964 u burgos dhe u dënua me burgim të përjetshëm Mandela, ndërsa pak më vonë edhe pjesa tjetër e grupit udhëheqës. Në këtë mënyrë u thye përkohësisht rezistenca politike zezake. Në vitet 70, në kohën kur ekonomia e Afrikës së Jugut ishte përfshirë nga kriza strukturore, Angola dhe Mozambiku kishin fituar pavarësinë dhe i ashtuquajturi Black Consciousness Movement kishte arritur pikën kulminante, nisën protestat e udhëhequra në radhë të parë nga studentët dhe nxënësit, të cilët demonstruan kundër futjes së gjuhës afrikaans si gjuhë zyrtare nëpër shkolla.