Lëvizja Anti-Duhan në Gjermaninë Naziste: Dallime mes rishikimesh

[[Skeda:300px-German anti-smoking ad.jpeg|thumb|right|300px|Një reklamë naziste anti-duhan e titulluar "Duhanpirësi-zinxhir" që thotë : "Nuk e përlan ai atë (cigaren), ajo e përlan atë"]]

Pasi doktorët gjermanë u bënë të parët që identifikuan lidhjen midis duhanit dhe kancerit të mushkërive,<ref>{{cite web|url=http://www.scielosp.org/pdf/bwho/v84n6/v84n6a21.pdf|title=Krebserzeugende Tabakwirkung [Carcingogenic effects of tobacco]|last=Roffo|first=A. H.|date=January 8, 1940|publisher=[[J. F. Lehmanns Verlag]]|location=Berlin|language=German|accessdate=2009-09-13}}</ref> Gjermania Naziste inicioi një lëvizje të fuqishme anti-duhan<ref name="PHCM252">{{Harvnb|Young|2005|p=252}}</ref> dhe ishte e para që kreu një fushatë publike të tillë në historinë moderne.<ref name="STR15">{{Harvnb|Szollosi-Janze|2001|p=15}}</ref> Lëvizjet anti-duhan filluan në shumë kombe nga fillimi i shekullit të 20-të,<ref name=SMMUESHP>{{citation|url=http://smm.sagepub.com/cgi/content/abstract/7/2/87|title=Uncovering the effects of smoking: historical perspective|author=[[Richard Doll]]|accessdate=2008-06-01|journal=Statistical Methods in Medical Research|volume=7 |issue=2 |pages=87–117 |year=1998 |month=June |pmid=9654637| quote=Societies were formed to discourage smoking at the beginning of the century in several countries, but they had little success except in Germany where they were officially supported by the government after the Nazis seized power. Efforts outside of Germany were hampered by the backlash against NAZI Germany who's anti-Semitic ideology alienated other European countries as well as most of the rest of the world.|doi=10.1191/096228098668199908}}</ref><ref>{{citation|last=Borio |first=Gene |title=Tobacco Timeline: The Twentieth Century 1900-1949--The Rise of the Cigarette|publisher=Tobacco.org|year=1993-2003|url=http://www.tobacco.org/resources/history/Tobacco_History20-1.html|accessdate=2008-11-15}}</ref> por ato patën pak sukses, përveçse në Gjermani, ku fushatat mbështeteshin nga Nazistët që erdhën në fuqi.<ref name=SMMUESHP/> Ajo ishte lëvizja më e fuqishme në botë gjatë viteve 1930 dhe fillimit të viteve 1940.<ref name=BMJATCNLKAPHG>{{citation|url=http://www.bmj.com/cgi/content/full/313/7070/1450|title=The anti-tobacco campaign of the Nazis: a little known aspect of public health in Germany, 1933-45|author=[[Robert N. Proctor]], Pennsylvania State University|accessdate=2008-06-01|journal=[[British Medical Journal]]|volume=313 |issue=7070 |pages=1450–3 |year=1996 |month=December |pmid=8973234 |pmc=2352989 }}</ref> Lidershipi i Nacional Socialistëve kundërshtonte pirjen e duhanit<ref name="WMT375">{{Harvnb|Bynum|Hardy|Jacyna|Lawrence|2006|p=375}}</ref> dhe disa të tjerë e kritikuan hapur konsumimin e cigares.<ref name=BMJATCNLKAPHG/> Kërkimi shkencor për duhanin dhe pasojat e tij për shëndetin lulëzuan gjatë sundimit të Nazistëve<ref name=ADLNMPHP>{{citation|last=Proctor|first=Robert N.|title=Nazi Medicine and Public Health Policy|publisher=''Dimensions'', [[Anti-Defamation League]]|year=1996|url=http://www.adl.org/Braun/dim_14_1_nazi_med.asp|accessdate=2008-06-01}}</ref> dhe ishte më fushata më e rëndësishme e tipit të saj në atë kohë.<ref name="HRCPL1373-74">{{Harvnb|Clark|Briggs|Cooke|2005|pp=1373–74}}</ref> Neveria e Adolf Hitlerit për duhanin<ref name="NWC219">{{Harvnb|Proctor|1999|p=219}}</ref> dhe politikat riprodhuese të nazistëve ishin ndër faktorët kryesorë motivues prapa fushatës kundër duhanit dhe kjo fushatë ishte e lidhur si me antisemitizmin dhe racizmin.<ref name="BMJGDS">{{citation|url=http://www.bmj.com/cgi/content/full/329/7480/1424|title=Lifestyle, health, and health promotion in Nazi Germany|author=George Davey Smith|accessdate=2008-07-01|journal=British Medical Journal|volume=329 |issue=7480 |pages=1424–5 |year=2004 |month=December |pmid=15604167 |pmc=535959 |doi=10.1136/bmj.329.7480.1424}}</ref>

Fushata anti-duhan Naziste përfshinte ndalimin e duhanpirjes në tramvaje, autobuzëautobusë dhe trena,<ref name=BMJATCNLKAPHG/> promovimin e edukatës shëndetësore,<ref name="SGHS328">{{Harvnb|Gilman|Zhou|2004|p=328}}</ref> kufizimin e racionit të cigareve në Wehrmacht (ushtrinë gjermane), organizimi i leksioneve mjekësore për ushtarët dhe rritja e taksës për duhanin.<ref name=BMJATCNLKAPHG/> Nacional Socialistët gjithashtu vendosën ndalimin e reklamimit të duhanit dhe duhanpirjes në hapësira publike dhe sistemuan restorantet dhe kafenetë.<ref name=BMJATCNLKAPHG/> Lëvizja anti-duhan nuk pati shumë pasoja gjatë viteve të para të regjimit nazist dhe përdorimi i duhanit u rrit mes viteve [[1933]] dhe [[1939]],<ref name="NWC228">{{Harvnb|Proctor|1999|p=228}}</ref> por duhanpirja në personelin ushtarak ra nga vitet 1939 deri më [[1945]].<ref name="HRCPL1374">{{Harvnb|Clark|Briggs|Cooke|2005|Ref=CITEREFClarkBriggsCooke2005|p=1374}}</ref> Edhe në fund të shekullit të 20-të, lëvizja anti-duhan në Gjermaninë e pas-luftës nuk arritën të kenë aq ndikim sa fushata anti-duhan e Nazistëve.<ref name="NWC228"/>

== Preludi ==

Ndjenja anti-duhan ekzistonte në Gjermaninë e shekullit të 20-të. Kritikuesit e duhanit organizuan grupin e parë anti-duhan në vend të quajtur ''Deutscher Tabakgegnerverein zum Schutze der Nichtraucher'' (Shoqata Gjermane e Kundërshtarëve të Duhanit për Mbrojtjen e Jo-duhanpirësve). E themeluar më 1904, organizata ekzistoi vetëm për një periudhë të shkurtër. Grupi tjetër anti-duhan, ''Bund Deutscher Tabakgegner'' (Federata Gjermane e Kundërshtarëve të Duhanit), u themelua më [[1910]] në Trautenau, Bohemi. Organizata të tjera anti-duhan u themeluan më 1912 në qytetet e Hanoverit dhe Dresdenit. Më [[1920]], ''Bund Deutscher Tabakgegner in der Tschechoslowakei'' (Federata Gjermane e Kundërshtarëve të Duhanit në Çekosllovaki) u formua në [[Praga|Pragë]], pasi Çekosllovakia ishte ndarë nga Austria pas përfundimit të [[Lufta e Parë Botërore|Luftë së Parë Botërore]]. ''Bund Deutscher Tabakgegner in Deutschösterreich'' (Federata Gjermane e Kundërshtarëve të Duhanit në Austrinë gjermane) u krijua në Graz më 1920.<ref>{{citation|last=Proctor|first=Robert|title=The Nazi War on Tobacco: Ideology, Evidence, and Possible Cancer Consequences|journal=[[Bulletin of the History of Medicine]] |volume=71 |issue=3 |pages=435–88 |year=1997 |pmid=9302840 |url=http://environmentaloncology.org/files/file/secrethistorysupport/Chapt%203%20References/REF%207%20proctor.pdf|format=PDF|accessdate=2008-07-22|quote=The first German antitobacco organization was established in 1904 (the short-lived Deutscher Tabakgegnerverein zum Schutze für Nichtraucher); this was followed by a Bund Deutscher Tabakgegner based in the town of Trautenau, in Bohemia (1910), and similar associations in Hanover and Dresden (both founded in 1912). When Czechoslovakia was severed from Austria after the First World War, a Bund Deutscher Tabakgegner in der Tschechoslowakei was established in Prague (1920); that same year in Graz a Bund Deutscher Tabakgegner in Deutschösterreich was founded.|doi=10.1353/bhm.1997.0139}}</ref>

Këto grupe publikonin revista që mbështesnin ndalimin e duhanit. E para si këto lloj revistash ishte ''Der Tabakgegner'' (Kundërshtari i Duhanit), e publikuar nga organizata Bohemiane ndërmjet viteve [[1912]] dhe [[1932]]. ''Deutscher Tabakgegner'' (Kundërshtarët Gjermanë të Duhanit) u publikua në Dresden nga [[1919]] deri më [[1935]] dhe ishte revista e dytë e llojit të saj.<ref name="NWC177">{{Harvnb|Proctor|1999|p=177}}</ref> Organizatat anti-duhan ishin gjithashtu kundër konsumimit të alkoolit.<ref name="NWC178">{{Harvnb|Proctor|1999|p=178}}</ref>

== Shkaqet ==

=== Qëndrimi i Hitlerit ndaj duhanit ===

[[Adolf Hitler]] ishte një duhanpirës i rëndë në jetën e tij të hershme&mdash;ai pinte 25 deri më 40 në ditë&mdash;por hoqi dorë nga ky zakon, duke nxjerrë konkluzionin se ishte veç një humbje parash.<ref name="NWC219"/> Gjatë viteve më të vona, Hitleri e shihte duhanpirjen si "dekadente"<ref name="HRCPL1374"/> dhe sipas tij ishte "zemërata e Lëkurëkuqve kundër Njeriut të Bardhë, hakmarrje se këtyre të parëve iu ishte dhënë liker i fortë",<ref name="NWC219"/> duke u pikëlluar se "shumë burra të mrekullueshëm janë humbur prej helmimit nga duhani".<ref name="NWC173">{{Harvnb|Proctor|1999|p=173}}</ref> Ai nuk ishte i lumtur sepse të dy, edhe Eva Braun dhe Martin Bormann ishin duhanpirës dhe ishte i shqetësuar mbi tymosjen në rritje të Hermann Göringut në vende publike. Ai u inatos kur një statujë që portretizonte Göringun duke pirë duhan iu dha autorizimi.<ref name="NWC219"/> Hitleri shpesh konsiderohet si lideri i pari kombëtar që mbronte ndalimin e duhanit, megjithëse James VI dhe I ishte i pari që e kreu këtë akt me traktatin "A Counterblaste to Tobacco" rreth treqind vjet më parë.<ref name="BDDENI119">{{Harvnb|Tillman|2004|p=119}}</ref>

Hitleri nuk binte dakord me lirinë e personelit ushtarak për të pirë duhan dhe gjatë [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]] ai tha më [[2 Mars]] [[1942]], "[Duhapirja] Ishte një gabim, që i ka origjinat te lidershipi i ushtrisë së asaj kohe, në fillim të luftës". Ai gjithashtu tha se "nuk është korrekte që të thoshe se një ushtar nuk mund të jetojë dot pa pirë duhan". Ai premtoi se do t’i jepte fund përdorimit të duhanit në ushtri pas përfundimit të luftës. Hitleri personalisht inkurajonte miqtë e ngushtë të mos pinin duhan dhe i shpërblente ata që hiqnin dorë nga duhani. Megjithatë, neveria e Hitlerit për duhanin ishte vetëm një nga disa prej katalizatorëve prapa fushatës anti-duhan.<ref name="NWC219"/>

=== Politikat riprodhuese ===

Politikat riprodhuese të Nazistëve ishin një faktor i rëndësishëm prapa fushatës anti-duhan të tyre.<ref name="BMJGDS"/> Femrat që pinin duhan konsideroheshin të brishta ndaj plakjes së parakohshme dhe humbjes së tërheqjes fizike ; ato shiheshin si të papërshtatshme për të qenë gra dhe nëna në një familje gjermane. Werner Huttig i Zyrës për Politikat Racore në Partinë Naziste tha se qumështi i gjirit i një mamaje që pi duhan përmban nikotinë,<ref name="NWC187">{{Harvnb|Proctor|1999|p=187}}</ref> një deklaratë që kërkimi shkencor modern e ka provuar të saktë.<ref>{{citation|url=http://www3.interscience.wiley.com/journal/120122530/abstract |title=Nicotine in breast milk influences heart rate variability in the infant |author=Anders Dahlström, Christina Ebersjö, Bo Lundell|accessdate=2008-11-15|journal=Acta Pædiatrica |volume=97 |issue=8 |pages=1075–1079 |year=2008 |month=August |pmid=18498428 |pmc= |doi=10.1111/j.1651-2227.2008.00785.x }}</ref><ref>{{citation|url= |title=Liquid chromatography/electrospray ionization tandem mass spectrometry assay for determination of nicotine and metabolites, caffeine and arecoline in breast milk |author= M Pellegrini, E Marchei, S Rossi, F Vagnarelli, A Durgbanshi, O García-Algar, O Vall, S Pichini|accessdate=2008-11-15|journal=[[Rapid Communications in Mass Spectrometry]] |volume=21 |issue=16 |pages=2693–2703 |year=2007 |month= |pmid=17640086 |pmc= |doi=10.1002/rcm.3137 }}</ref><ref>{{citation|url=http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/abstract/120/3/497 |title=Breastfeeding and Smoking: Short-term Effects on Infant Feeding and Sleep |author=Julie A. Mennella, Lauren M. Yourshaw, and Lindsay K. Morgan|accessdate=2008-11-15|journal=Pediatrics |volume=120 |issue=3 |pages=497–502 |year=2007 |month=September |pmid=17766521 |pmc= |doi=10.1542/peds.2007-0488 }}</ref><ref>{{citation|url=http://www.nature.com/clpt/journal/v74/n6/abs/clpt2003517a.html |title=Use of nicotine patches in breast-feeding mothers: transfer of nicotine and cotinine into human milk |author=Kenneth F. Ilett, Thomas W. Hale, Madhu Page-Sharp, Judith H. Kristensen, Rolland Kohan, L.Peter Hackett |accessdate=2008-11-17|journal=Clinical Pharmacology & Therapeutics |volume=74 |issue=6 |pages=516–524 |year=2003 |month=December |pmid=14663454 |pmc= |doi= 10.1016/j.clpt.2003.08.003}}</ref> Martin Staemmler, një mjek i rëndësishëm gjatë Rajhut të Tretë, mendonte se duhanpirja prej grave shtatzëna rezultonte në shkallë më të larta të abortit dhe të vdekjes së fetusit. Ky opinion u mbështet edhe higjenistja racore Agnes Bluhm, libri i publikuar i të cilës shprehte të njëjtin mendim. Lidershipi Nazist ishte i shqetësuar mbi këtë çështje sepse ata donin që gratë gjermane të ishin sa më riprodhuese të ishte e mundur. Një artikull i publikuar në një revistë gjinekologjike gjermane më [[1943]] thoshte se femrat që pinin tre ose më shumë cigare në ditë kishin mundësi më të madhe për të ngelur pa fëmijë krahasuar me gratë që nuk pinin duhan.<ref name="NWC189">{{Harvnb|Proctor|1999|p=189}}</ref>

== Kërkimi shkencor ==

Kërkimi shkencor dhe studimet rreth efektit të duhanit në shëndetin e popullsisë ishin më të avancuara në Gjermani sesa në ndonjë vend tjetër në kohën kur Nazistët ishin në fuqi.<ref name=BMJATCNLKAPHG/> Lidhjet midis kancerit të mushkërive dhe duhanit u provuan për herë të parë në Gjermaninë Naziste,<ref name="NWC173"/><ref name=OANFRIPH>{{citation|url=http://ije.oxfordjournals.org/cgi/content/full/34/3/537|title=Odol, Autobahne and a non-smoking Führer: Reflections on the innocence of public health|author=Johan P. Mackenbach|accessdate=2008-06-01|journal=International Journal of Epidemiology|volume=34 |issue=3 |pages=537–9 |year=2005|pmid=15746205|month=June|doi=10.1093/ije/dyi039}}</ref><ref name="SUF155">{{Harvnb|Schaler|2004|p=155}}</ref> në kundërshtim me besimin popullor se shkencëtarët amerikanë dhe britanikë ishin të parët që e zbuluan atë në vitet [[1950]].<ref name="NWC173"/> Kërkime shkencore të financuara nga Nazistët zbuluan shumë pasoja shkatërrimtare të pirjes së duhanit mbi shëndetin.<ref name="INJPR98">{{Harvnb|Coombs|Holladay|2006|p=98}}</ref> Gjermania Naziste mbështeste kërkimin shkencor epidemiologjik të pasojave të dëmshme të përdorimit të duhanit.<ref name="PHCM252"/> Hitleri personalisht dha mbështetje financiare për ''Wissenschaftliches Institut zur Erforschung der Tabakgefahren'' (Instituti për Studimin e Rreziqeve të Duhanit) në Universitetin e Jenës, i kryesuar nga Karl Astel.<ref name="HRCPL1374"/><ref name="NWC207">{{Harvnb|Proctor|1999|Ref=CITEREFProctor1999|p=207}}</ref> I themeluar më 1941, ishte instituti më i rëndësishëm anti-duhan në Gjermaninë Naziste.<ref name="NWC207"/>

Franz H. Müller më [[1939]] dhe E. Schairer më [[1943]] ishin të parët që përdorën metoda epidemiologjike për të studiuar kancerin e mushkërive te duhanpirësit.<ref name="HRCPL1374"/> Më 1939, Müller publikoi një raport studimor në një revistë të mirënjohur për kancerin që deklaronte se kanceri i mushkërive ishte më i përhapur ndër duhanpirësit.<ref name="PHCM252"/> Müller, i përshkruar si "babai i humbur i epidemiologjisë eksperimentale",<ref name="NWC191">{{Harvnb|Proctor|1999|p=191}}</ref> ishte anëtar i Trupave Lëvizës Nacional Socialistë (NSKK) dhe Partisë Naziste (NSDAP). Teza mjekësore e Müllerit të vitit 1939 ishte studimi i parë i kontrolluar epidemiologjik rreth lidhjes midis duhanit dhe kancerit të mushkërive. Përveçse përmendte rritjen e mundësisë së shfaqjes së kancerit të mushkërive dhe shumë nga shkaqet mbrapa tij si pluhuri, gazrat e shkarkimit të makinave, tuberkulozin, rrezet X dhe ndotësit e nxjerrë nga fabrikat, letrat e Müllerit tregonin se "rëndësia e tymit të duhanit është në prioritet kryesor".<ref name="NWC194">{{Harvnb|Proctor|1999|p=194}}</ref>

Mjekët e Rajhut të Tretë ishin të vetëdijshëm se duhanpirja ishte e përgjegjshme për sëmundjet kardiake, që konsiderohej sëmundja më serioze që rezultonte nga duhanpirja. Përdorimi i nikotinës ndonjëherë konsiderohej i përgjegjshëm për raportimet në rritje të infarktit miokardiak në vend. Në vitet e mëvonshme të Luftës së Dytë Botërore, studiuesit e kosideronin nikotinën një faktor të rëndësishëm të sëmundjeve të zemrës në personelin ushtarak në Frontin Lindor. Një patolog i Heer studioi tridhejtë e dy ushtarë të rinj që kishin vdekur nga infarkti miokardiak në front dhe dokumentuan më 1944 një raport në të cilin të gjithë ata ishin "duhanpirës të thekur". Ai citoi opinionin e patologut Franz Buchner se cigarja është "një helm koronar i shkallës së parë".<ref name="NWC187"/>

== Masat ==

== Efektiviteti ==

== Lidhjet me antisemitizmin dhe racizmin ==

== Pas Luftë së Dytë Botërore ==

== Referencat ==