Sistemi formal: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
Gurax (diskuto | kontribute)
vNo edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
Në [[logjika formale|logjikën formale]] kur flitet për një '''sistem formal''' (njihet dhe si '''analiza logjike''') kuptohet përdorimi i një [[gjuha formale|gjuhe formale]] dhe i një bashkësie [[rregull inference|rregullash inference]] apo rregullash derivimi, që përdoren për të derivuar (ose mbërritur në) një shprehje duke u nisur nga një apo më tepër kushtë fillestare. Këto kushte fillestare mund të jenë hipotetike të mirepranuara ([[aksioma|aksiomat]]) apo të derivuara ([[teorema|teoremat]]). Ky mekanizëm mund të quhet një [[aparati deduktiv|aparat deduktiv]]. Një sistem formal mund të formulohet dhe studiohet për vetitë e tij karakteristike, ose mund të shërbejë si një përshkrim (psh një [[modeli|model]]) për dukuri të jashtme.
 
== E përmbledhur ==
CdoÇdo sistem formal ka një [[gjuha formale|gjuhë formale]] e cila përbëhet nga [[simboli|simbole]] primitive. Keto Këto simbole veprojnë mbi disa rregulla formacioni dhe zhvillohen të derivuar nga një bashkësi [[aksioma|aksiomash]]. Si rrjedhim tërësia e sistemit përbëhet nga një numër i cfarëdoshëmçfarëdoshëm formulash të ndërtuara nëpërmjet një kombinimi të fundëm të simboleve primitivë - kombinime të cilët formohen nga aksiomat në përputhje me rregullat e shprehur prej tyre.
 
Sistemet formale në matematikë përbëhen nga këta elemente:
: 1. Një bashkësi e fundme simbolesh (psh [[alfabeti]]) i cili mund të përdoret për ndërtimin e formulave.
: 2. [[Gramatika]], e cila tregon se si formulat e mirëformuara ndërtohen nga simbolet e alfabetit. Zakonisht është e nevojshme që të ketë një procedurë për të vendosur nëse një formulë e caktuar është apo jo e mirëformuar.
: 3. Një bashkësi aksiomash, apo skemë aksimash. Cdo Çdo aksiomë duhet të jetë një formulë e mirëformuar.
: 4. Një bashkësi [[rregull inference|rregullash inference]].
 
Një sistem formal quhet që është [[bashkësi rekursive|rekursiv]] (psh. efektiv) atëhere kur bashkësia e aksiomave dhe bashkësia e rregullave të inferencës janë [[bashkësi e vendosur]] apo [[bashkësi e gjysëm vendosur]], në varesi të kontekstit.
Disa teoricienë përdorin termin ''formalizëm'' si një sinonim të përafërt me ''sistem formal'', por ky term përdoret edhe për të treguar një stil të caktuar shpjegues, si psh sistemi bra-ket i Dirakut në fizikën kuantike.
 
== Shikoni gjithashtu ==
* [[Logjika]]|
* [[Matematika]]|
* [[Teoria shkencore]]|
* [[Modeli]]
 
[[Kategoria:Matematikë]]
 
[[de:Formales System]]
[[en:Formaly system]]
[[es:Sistema formal]]
[[gd:Siostam foirmeil]]
[[it:Sistema formale]]
[[ja:形式体系]]
[[pl:System formalny]]
[[pt:Sistema formal]]
[[ru:Формальные системы]]
[[zh:正規系統]]