[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Hatake (diskuto | kontribute)
No edit summary
Rreshti 1:
[[Skeda:Clement XI.jpg|thumb|Klementi XI ose Gjon Françesk Albani]]
[[Skeda:ClemensXI.png|thumb|200px|Monedhë që tregon Klementin XI]]
'''Papa Klementi XI''', '''Gjon Françesk Albani''' u lind në [[Urbino]] ( [[Italia|Itali]]) me [[23 korrik]] [[1649]]. Me [[9 tetor]] [[1700]] fillon detyrendetyrën e [[Papa|PapesPapës]]. Papa Klementi XI - Albani vdiq me [[19 mars]] [[1721]] mbasi e udhëhoqi [[Kisha katolike romake|kishën katolike]] për 21 vjet rrjesht dhe rreshtohet i katërti për nga vitet ne krye të Kishës Katolike mbas [[Shën Pjetri]]t me 35 vjet, [[Papa Pio IX]] me 31 vjet, [[Papa Gjon Pali]]-t me 26 vjet.
 
Albani vdiq me [[19 mars]] [[1721]] mbasi e udhehoqi [[Kisha katolike romake|kishen katolike]] për 21 vjet rrjesht dhe rreshtohet i katerti për nga vitet ne krye te Kishes Katolike mbas [[Shen Pjetri]]t me 35 vjet, [[Papa Pio IX]] me 31 vjet, [[Papa Gjon Pali]]-t me 26 vjet.
== Jeta dhe veprimtaria ==
Në vitin [[1660]], pas kryerjes së shkollesshkollës fillore, shkoi në [[Roma|Romë]] për të ndjekur kolegjin romak. Studioi gjuhë të vjetra dhe drejtësi. Në vitin [[1668]] diplomohet në drejtësi. Në vitin [[1670]] fillon karrierën kishtare. Nga [[Papa Inoçenti XI]] u emërua sekretar i [[Breva]]ve (dekreteve papnore). Me [[13 shkurt]] [[1690]], emërohet kardinal. Me 9 tetor [[1700]] zgjidhet Papë i kishës katolike.
 
== Ndihmesa e Klementit XI për Shqipërinë ==
Shpresa e vazhdueshme e papës me origjinë shqiptare Klementit XI për të bashkuar KrishtëriminKrishterimin, dha rezultate të gjëra në Shqipëri ku [[Kisha katolike romake]] dhe ajo ortodokse bashkëjetuan për një periudhë. Klementi XI, u interesua shumë për rilindjen politike dhe fetare të atdheut të vet. I përket asaj periudhe mbajtja e “këshillit fetar të parë kombëtar shqiptar” (1703) i cili shënoi ndryshimet rrënjësore në linjën e veprimit të klerit për çështjet dogmatike, morale, kanunore dhe ipeshkvore.
 
Ndërkohë ndryshime ishin vënë re edhe në krahun ortodoks. Priftërinj të shumtë ortodoksë nga Shqipëria, i kishin drejtuar Papës kërkesa ndihme për mbështetje politike duke sjellë edhe një afrim fetar. Kështu në fillim u arrit një farë bashkimi, porse më tej, meqë nuk ishte në lartesinëlartësinë e duhur, u arrit hapja e selive të kryepeshkopatave për [[Dioqeza|dioqezat]] latine të [[Ohri]]t dhe [[Shkupi]]t. Një mision i ritit bizantin funksiononte në [[Himara|Himarë]] qe nga viti [[1628]]. Përveç kësaj, në shekullin XVIII, në shumë zona verilindore dhe qëndrore u vu re dukuria e kriptokrishtërimitkriptokrishterimit (krishtërimikrishterimi i fshehur), e cila zgjati deri në ditët tona (sidomos gjatë periudhës [[Enver Hoxha|enveriste]]) ; e edhe ata që përqafuan islamin, parapëlqyen në shumicë sektet më heterodokse dhe më pak të largëta nga krishtërimikrishterimi, si psh bektashinjtë.
 
== Familja Albani ==
[[Skeda:Familja albani.jpg|thumb|left|Emblema e familjes Albani]]
Familja Albani<ref>[http://kosova.albemigrant.com/?p=8527 Familja Albani]</ref> e ka prejardhjen nga familja fisnike e Mikel Laçit, nga [[Laçi]] i [[Kurbini]]t. Mikel Laçi pati dy djem [[Giorgo di Michele de’ Lazi|Giorgio]] (Gjergj Mikeli i Laçit) dhe [[Filippo di Michele de’ Lazi]], (Filip Mikeli i Laçit) ish luftëtarë nën urdhrat e [[Skënderbeu]]t të cilët u vendosën në Urbino, ku [[Federico di Montefeltro|Federico]] dhe [[Guidobaldo di Montefeltro]] i emëruan njerëz të besuar për çështje diplomatike dhe luftarake. Gjergji pati dy djem, Altobelin dhe Hanibalin, edhe Altobeli pati dy djem, Oracion dhe Karlin. Karli është babai i Gjon Franceskut, papespapës se ardhshemardhshëm.
 
Morën mbiemrin Albanesi që jetëgjati Altobello (1445-1564), e ndryshoi në Albani. Nga kjo familje rrodhën, përveç Klementit XI, [[Kardinali|kardinalë]] të shquar, diplomatë të mëdhenj dhe burra shteti të rrafshit të lartë :
 
- [[Giovanni Girolamo]] (1509-911591) : kardinal dhe [[Konti|kont]], zv-komandant i forcave të armatosura të Republikës së [[Venecia]]s, kandidat për papë në dy [[Konklava|konklave]], historiograf, këshilltar juridik vetiakvetjak i [[Papa Gregori XIII|papës Gregori XIII]] (1572-1584) dhe [[Papa Sisto V|papës Sisto V]] (1585-90).
 
- Oracio (1576-1653): diplomat, emëruar senator i Romës nga [[Papa Urbani VIII]] (1623-44).
Annibale (1682-1751): kanunor i [[Shën Pjetri]]t, president i [[Dhoma Apostoloike|Dhomës Apostolike]], sekretar i Memorialeve, kardinal ([[1711]]) dhe [[Nunci|nunc]] i jashtëzakonshëm papnor në [[Viena|Vjenë]] ku punoi për të ratifikuar zgjedhjen e perandorit [[Karli VI]] (1711-1740), kamerleng i Kishës Së Shenjte të Romës, kryekancelier i Dijes, kryeprift i [[Bazilika|Bazilikës]] së Vatikanit, [[Ipeshkvi|peshkop]] i Sabinës e më tej i Porto e Santa Rufina, [[Dhjaku|nëndhjak]] i Kolegjit të Shenjtë.
 
- Annibale (1682-1751) : kanunor i [[Shën Pjetri]]t, president i [[Dhoma Apostoloike|Dhomës Apostolike]], sekretar i MemorialeveMemorialëve, kardinal ([[1711]]) dhe [[Nunci|nunc]] i jashtëzakonshëm papnor në [[VienaVjena|Vjenë]] ku punoi për të ratifikuar zgjedhjen e perandorit [[Karli VI]] (1711-1740), kamerleng i Kishës Së Shenjte të Romës, kryekancelier i Dijes, kryeprift i [[Bazilika|Bazilikës]] së Vatikanit, [[Ipeshkvi|peshkop]] i Sabinës e më tej i Porto e Santa Rufina, [[Dhjaku|nëndhjak]] i Kolegjit të Shenjtë.
Alkssandri (1692-1779): që në moshen pesëmbëdhjetëvjeçare u bë kolonel i ushtrisë së papës por shpejt e braktisi karrierën ushtarake, sekretar i Memorialeve, i dërguar në Vjenë, kardinal ([[1721]]), bibliotekar i Kishës Së Shenjtë të Romës, ambasador i [[Austria|Austrisë]] në Romë, mbrojtës i Mbretërisë së [[Sardenja|Sardenjës]], mbrojtës dhe mik i Winckelmannit, ndërtues i [[Villa Albani]]t dhe përkrahës i shkëlqyer i arteve.
 
- Alkssandri (1692-1779) : që në moshenmoshën pesëmbëdhjetëvjeçare u bë kolonel i ushtrisë së papës por shpejt e braktisi karrierën ushtarake, sekretar i MemorialeveMemorialëve, i dërguar në Vjenë, kardinal ([[1721]]), bibliotekar i Kishës Së Shenjtë të Romës, ambasador i [[Austria|Austrisë]] në Romë, mbrojtës i Mbretërisë së [[Sardenja|Sardenjës]], mbrojtës dhe mik i Winckelmannit, ndërtues i [[Villa Albani]]t dhe përkrahës i shkëlqyer i arteve.
Gjon Françesku, (Klementi i XI [[1720]]-[[1803]]): kardinal ([[1753]]), mbrojtës i Çështjeve të [[Polonia|Polonisë]], mori pjesë në bisedimet me [[Katerina II|Katerinën II]] (1762-93) për të vënë në vend gjendjen e të krishterëve në [[Rusia|Rusi]], peshkop i Sabinës e më pas i Porto e Santa Rufinas derisa më [[1775]] si dhjak i Kolegjit të Shenjtë u bë peshkop i [[Ostia]]s dhe [[Velletri]]t, mbrojtës i Shtetit Papnor kundër [[Franca|Francës]] revolucionare dhe luftëtar i zjarrtë për zgjedhjen e papëve [[Papa Klementi XVII|Klementi XVII]] (1758-1769) dhe [[Papa Pio VII|Pio VII]] (1800-23).
 
- Gjon Françesku, (Klementi i XI [[1720]]-[[1803]]) : kardinal ([[1753]]), mbrojtës i Çështjeve të [[Polonia|Polonisë]], mori pjesë në bisedimet me [[Katerina II|Katerinën II]] (1762-93) për të vënë në vend gjendjen e të krishterëve në [[Rusia|Rusi]], peshkop i Sabinës e më pas i Porto e Santa Rufinas derisa më [[1775]] si dhjak i Kolegjit të Shenjtë u bë peshkop i [[Ostia]]s dhe [[Velletri]]t, mbrojtës i Shtetit Papnor kundër [[Franca|Francës]] revolucionare dhe luftëtar i zjarrtë për zgjedhjen e papëve [[Papa Klementi XVII|Klementi XVII]] (1758-1769) dhe [[Papa Pio VII|Pio VII]] (1800-23).
Giuseppe (1750-1834): klerik i dhomës së [[Papa Pio VI|papës Pio VI]] (1755-99), i dërguar i posaçëm në Vjenë për të çuar shiritin e bekuar në pagëzimin e kryedukës Ferdinand që më pas u bë perandor (1835-48), kardinal (1801) mbrojtës i perandorisë së Austrisë, bashkësekretar i Letrave Papnore dhe legat në Bolonjë, sekretar shteti i [[Papa Pio VIII|papës Pio VIII]] (1829-30), dhe komisar i jashtëzakonshëm i [[Papa Gregori XVI|papës Gregori XVI]] (1831-46) i ngarkuar për të kthyer rendin nëpër [[Dërgata]] pas lëvizjeve revolucionare (1831-46), bibliotekar i Kishës së Shenjtë të Romës, peshkop i Urbinos dhe legat i Dërgatës së Pezaros dhe Urbinos.
 
- Giuseppe (1750-1834) : klerik i dhomës së [[Papa Pio VI|papës Pio VI]] (1755-99), i dërguar i posaçëm në Vjenë për të çuar shiritin e bekuar në pagëzimin e kryedukës Ferdinand që më pas u bë perandor (1835-48), kardinal (1801) mbrojtës i perandorisë së Austrisë, bashkësekretar i Letrave Papnore dhe legat në Bolonjë, sekretar shteti i [[Papa Pio VIII|papës Pio VIII]] (1829-30), dhe komisar i jashtëzakonshëm i [[Papa Gregori XVI|papës Gregori XVI]] (1831-46) i ngarkuar për të kthyer rendin nëpër [[Dërgata]] pas lëvizjeve revolucionare (1831-46), bibliotekar i Kishës së Shenjtë të Romës, peshkop i Urbinos dhe legat i Dërgatës së Pezaros dhe Urbinos.
Pas vdekjes së Filipit, më 1852 familia u shua. Është diçka e veçantë dhe për t’u vënë re që pothuajse njëkohësisht me familjen shqiptare të Albani-t, në Lindje, një tjetër derë e madhe shqiptare vezirësh të mëdhenj, përcaktonte fatet e perandorisë otomane në shekujt XVII-XVIII: familja e Qyprillinjve.
 
Para papës Klementi XI, tre papë të tjerë kishin qenë me origjinë shiptare: San Eleuterio (175-189), San Caio (283-296) dhe Giovanni IV (640-642).
Pas vdekjes së Filipit, më 1852 familiafamilja u shua. Është diçka e veçantë dhe për t’u vënë re që pothuajse njëkohësisht me familjen shqiptare të Albani-t, në Lindje, një tjetër derë e madhe shqiptare vezirësh të mëdhenj, përcaktonte fatet e perandorisë otomane në shekujt XVII-XVIII : familja e Qyprillinjve.
Para papës Klementi XI, tre papë të tjerë kishin qenë me origjinë shiptareshqiptare : San Eleuterio (175-189), San Caio (283-296) dhe Giovanni IV (640-642).
 
== Klementi XI dhe Illyricum Sacrum ==
Një nga pjesët më interesante të librit "Illyricum Sacrum", është ajo ku flitet për interesimin që tregoi Papa Klementi XI (Kelmendi), për mbledhjen e përpunimin e historisë së Shqipërisë, gjë e cila nuk u bë plotësisht sepse një pjesë e madhe e atyre arkivave, humbën teksa qerrja që transportonte ato për në Venedik, u mbyt teksa ishte duke kaluar Lumin e Drinit në pjesën e Zadrimës. Lidhur me këtë, në faqen 221-222 shkruhet: "Papa Klementi XI, Gian Francesco Albani, nga Urbino me prejardhje shqiptare, kur ishte prift i ri filloi të mbledhë landë për historinë kishtare [[Iliria|ilire]]. I penguem nga detyrët kishtare që shkuen tue ia shtue naltimin e tij deri në selin papnore u detyre të ndërpresë punimet e veta historike. Në fillim të pontifikatit të vet, mblodhi Këshllin e parë të Arbënit nën kryesinë e arqipeshkvit të [[Tivari]]t, Vinçenc Zmajeviç, e dha urdhën që aktet e Këshillit të përktheheshin shqip e ti shifte në gjuhën e të parëve që në familjen Albani kishte mbetë vetëm si kujtim.
 
Në atë kohë qendra e kishave ilire ishte [[Raguza]] ku mbaheshin këshillat kishtare të Ilirisë. Mbasi patën qenë mbytur në det ipeshkvinjtë shqiptarë duke u këthyerkthyer nga mbledhja, Klementi XI vendosi që mbledhjet ndër [[dioçeza]]ne shqiptare andej e tutje të mbaheshin në tokën shqiptare. QëndraQendra e parë e kishave ilire ka qenë [[Akuileja]], mandej Grado-i, e mbasi selia patriakale ilire u bart në Vendik, për arsye praktike u caktue Raguza si qëndërqendër mbasi ishte ma e përshtatëshmepërshtatshme edhe gjeografikisht.
 
Mbasi selia patriakale e ilirëve u bart në Vendik, e atje ishin grumbullue gjatë shekujve dokumenta, libra, monumenta edhe për Ilirinë, e mbasi VendikuVenediku kishte edhe Institute e njerëz të përshtashëmpërshtatshëm për historografi, Papa Klementi i XI u muer vesht me Jezuitët e VenedkikutVenedikut e këta dërguen në Romë at [[Filip Riceputti]]n i cili mori në dorzimdorëzim nga Papa shqiptar lëndën historike të tij, planin e hartimit të historisë kishtare të ilirëve, e me ndihmën financiare për të përballuar shpenzimet e duhura për atë punë.
 
At Filip Riceputti mbi një barkë të VendikutVenedikut i ra për gjatë bregut të Adriatikut duke u ndaluar në të gjitha qëndratqendrat ku kishte lëndë për punën e vet e nga këto qëndraqendra bregdetare dërgoheshin njerëz të tjerë për kërkime historike në qëndratqendrat e brendëshmebrendshme të vendit prej nga i dërgohej lënda e duhur në breg të detit. Këtë punë e vazhdoi deri në qytetin e [[Tivari]]t. Prej Tivarit u dërguan lajmëtarë në të gjithë qëndratqendrat kishtare të Shqipërisë të cilat iu përgjegjën duke i dërgue secila ndihmën e vet historike shkruajsit të ardhëshëm të kishave ilire. Një qerre me qe e ngarkueme me dorshkrimedorëshkrime, libra e objekte historike, mbasi kapërceu të gjitha vështirësitë e baltravebaltërave të Zadrimës, u mbyt në ujë duke kaluar [[Drini]]n e humbi e gjithë ngarkesa e caktuar për At Riceputt-in.
 
Riceputti e ndau të gjithë lëndën e historisë kishtare ilire në katër pjesë me nëndarjet e renditjet përkatëse simbas skemës që kishte përpiluar Klementi XI. Pas vdekjes se tij, At Riceputti me zell e kujdes përfundoi të katër pjesët e historisë kishtare ilire e kur i pati gati për shtyp, mbaruan ditët e jetës së tij e vdiq. Jezuitët, siç e kanë zakon kur vdes çdo anëtar i shoqërisë së tyre që ka në dorë çdo punë të rëndësishme, ngarkuan që të kujedesejkujdesej për shtypin e dorëshkrimeve të Riceputtit njeriun e tyre më të aftë për historografi, At [[Daniel Farlati]]n. Ky mbasi studioi të gjithë veprën e Riceputt-it u raportoi eprorëve të vet se historinë kishtare e shkruar nga At Filip Receputti, ishte punë me kritere historike të vjetëruaravjetruara. Mbasi u studiua mirë çështja e rezultoi si kishte raportuar At Daniel Farlati, eprorët ngarkuan këtë të niste punën përsëri simbas kritereve historiologjike moderne të kohës. At Daniel Farlati shkroi, shtypi e botoi katër vëllimet e para të veprës Illyricum Sacrum e ndërroi jetë.
(AQSH F.1069 D.40 fq.221)
 
== Figura e Klementit XI në historinë shqiptare ==
Në historinë shqiptare, si dhe ne fusha te tjera studimore albanologjike emri i Papa Klementit XI- Albani, përmendet si njenjë Papë me "gjak shqiptar, "si njenjë Pape me "origjine shqiptare, " si Papa qe ka thirrur [[Kuvendi i Arbërit|Kuvendin e Arbërit]] me [[1703]] dhe se ka paturpasur plot merita te tjera për çështjen shqiptare. Emri i tij nga disa studjuesstudiues është përmendur sikur ai te ishte larg botes shqiptare dhe sikur ti takonte njenjë bote qe nuk ishte ne lidhje te vazhdueshme me shqiptaret dhe [[Shqipëria|ShqiperineShqipërinë]]. Ne ketekëtë menyremënyre, kesajkësaj figure madheshtoremadhështore te popullit shqiptar nuk i është kushtuar njenjë kapitull i domosdoshemdomosdoshëm ne historinehistorinë e ShqiperiseShqipërisë. Megjithate Megjithatë i rendesishemrëndësishëm është fakti se ne asnjeasnjë rast nuk shperfilletshpërfillet prejardhja e tij shqiptare nga autorë te huaj, por përkundrazi theksohet "krenaria" e tij shqiptare dhe veprimtaria e tij për ceshtjençështjen Shqiptare, e cila gjithkund formulohet si njenjë veprimtari atdhetare. Papa Klementi XI - Albani e dinte fort mire ateatë fjalenfjalën ungjillore "se çdo pemë njihet dhe dallohet nga frutet e
saj," ashtu si kunderkundër çdo shqiptar, veçanerishtveçanërisht ne shtetet e huaja, dallohet ne shqiptarizmenshqiptarizmin e tij, nga veprat qe ai kryhen ne dobi te çështjes kombetarekombëtare dhe te jetesjetës se shqiptareve. KeshtuKështu qe edhe për Papa Klementin XI - Albani mund te thuhet se me mire e dine te huajt shqiptarizmenshqiptarizmin e tij se sa e dine ne te vertetevërtete vete shqiptaret, te cilet ne tjetersimin e tyre gjate sundimeve te huaja janë larguar pak a shume nga traditat evropiane. QendrimetQëndrimet politike dhe origjina e tij shqiptare do te ndikonin qe Kardinal Francesk - Albani te zgjidhet Pape, për te dhenedhëne njenjë kontribut me te madh edhe ne jetenjetën politike ne ato vite, kur EvropesEvropës po i kercenohejkërcënohej rreziku nga [[Perandoria Osmane]], e cila mbante nen sundim gati te gjithegjithë EvropenEvropën Juglindore. Kohet e fundit e sidomos nga autoritetet me te larta te KishesKishës Katolike, është permendurpërmendur emri i Papa Klementit XI- Albani, nepermjetnëpërmjet levizjevelëvizjeve me te mira te se kaluareskaluarës se lavdishme te shqiptareve dhe te luftesluftës se popullit shqiptar për liri dhe pamvaresi.
 
Keshtu p.sh : [[Papa Pali i VI]], me 17 Janar [[1968]], me rastin e perkujtimit te 500 vjetorit te vdekjes se heroit tone Kombetar [[Gjergj Kastrioti]], [[Skenderbeu]]t, nder te tjera ka shpallur : "Ndër ata, qe hypën mbi katedren e Shen Pjetrit, me kenaqesi po e kujtojme paraardhesin tone Klementin XI-Albani, i cili mburrej për rrjedhën e tij te moçme shqiptare."
 
Ndersa, [[Papa Gjon Pali i II]] gjate vizites qe beri ne Shkoder, me 25 Prill 1993 dhe ne intervistat qe i parapriu kesaj vizite, disa here e ka permendur emrin e Papa Klementit XI-Albani, duke theksuar lidhjet e tij, madje edhe ne forme te ngushte, ne mes te Vatikanit dhe Shqiperise, lidhje keto qe ishin te vazhdueshme dhe gjithmone te mira për udheheqesit popullore shqiptare. Si dallim nga Papet e tjere, autori gjerman, (mbase me i njohuri i historise se Papeve) L.B. Von Pastor, pikerisht Papa Klementit XI-Albanit i ka kushtuar hapesiren me te madhe ne nje vëllim, çka do te thote se edhe nga aspekti bashkëkohor, Papa Klementi XI- Albani konsiderohet Pape "i madh", qe ka lene gjurme te thella ne Kishen Katolike dhe ne jeten politike evropiane. Epiteti "i madh" zakonisht perdoret për ata Papë, qe kishin sukses ne organizimin kishtar, ne jeten politike, etj. Prandaj dhe trupi i tij i shenjteruar gjendet sot, sipas rradhes, ne anen e djathte ne pjesen lart te Bazilikes se Shen Pjetrit ne Vatikan, kurse portretet dhe bustet e tij janë te shumta, si ne Rome ashtu edhe ne Urbino, ne vendin e lindjes, e ne vende te tjera. Krenaria e origjines Shqiptare e Papes Klementi XI -Albani u shfaq edhe ne çastin kur u zgjodh Pape. Mbas emrit te Papnor, ai vendosi dhe mbiemrin e vet Albani, për tu dalluar perpara botes se është shqiptar. Ne kete menyre, ai vazhdimisht emrin Alban e ka motivuar me boten Shqiptare. Ne historine e gjate te Papatit, qe se bashku me Papen Gjon Pali i II, behen 263, ky rast do te ishte ndoshta i vetmi, qe Papa paraqitet me mbiemrin e vet karakteristik te kombesise se tij. Edhe biografi francez i Klementit XI- Albani, M.Reoule e ka theksuar kete çast te pa kujdesur te Papes për çështjen kombëtare, duke thënë: "Gjon Francesk Albani, qe kishte prejardhje shqiptare, u kujdesua posaçërisht për fatin e Kishës në vendin e paraardhësve te tij. Me nismën e tij u mblodh Kuvendi i Ipeshkvinjeve katolike të Ballkanit (14-15 Janar 1703). Kjo ishte nje fitore e madhe për kulturën dhe kombesine shqiptare, mbasi që klerikët ishin të paret, që filluan të shkruanin në gjuhën shqipe dhe të krijonin përmendoret e para të letërsisë shqipe."
Line 54 ⟶ 56:
 
== Shiko edhe ==
 
* [[Illyricum Sacrum]]