Guajana: Dallime mes rishikimesh

'''Republika Ko-operative e Guajanës''' ose '''Guajana''' është një shtet në verin e [[Amerika Jugore|amerikënAmerikën jugore]]. Kufizohet në veri <brnga />[[Oqeani Atlantik]], në lindje nga [[Surinami]], në jug dhe jugperëndim nga [[Brazili]] dhe në perëndim nga [[Venezuela]].

Ajo është vendi i tretë më i vogël në amerikënAmerikën Jugore edhe është një nga katër territoret jo-[[Gjuha Spanjolle|spanjishte]] në kontinent <brme />Brazilin, Surinamin dhe [[Guajana Franceze|Guajanën Franceze]]. Para pavarësisë në vitin 1966 ishte quajtur Guajana Britanike.

Guajana ndodhet midis 2° dhe 8° gerësigjerësi veriore edhe midis 57° dhe 61° gjatësi perëndimore. Pika më e ulët është Bregu Atlantikut edhe pika më e lartë është Mali i [[Roraima-Tepui]]t me 2.810 m lartësi. Lumi kryesor është [[Essequibo]] me 1.010 km që buron në jugun e vëndit dhe derdhet në Atlantik. Lumenjve të tjera janë: [[Courantyne]] me 724 km, [[Berbice]] me 595 km edhe [[Demerara]] me 346 km.

85 % e vënditvendit janë vëndevende pak banuar edhe pyll tropikal, i cili nuk përdoret fare për pylltari. Perëndimi dhe jugu e vënditvendit formojnë vargjet malore, në të cilat burojnë lumenjtë kryesor. Në bregdet është një rrip bregdetar kënetar me molaçë.

Prapa saj është një fushë lymore me 20 - 70 km gjerësi, kjo zonë është 10 - 100 cm mbi nivelin e detit dhe në [[Shekulli 18|18 shekull]] u ngritë një digë nga emigrantet [[Holanda|holandez]]. Këtu është zona bujqësore me e madh në vëndvend, prodhimet kryesore është [[orizi]], [[Citrus|citrusi]], [[arra e kokosit]] edhe [[Kallam Sheqeri|kallam sheqeri]].

Guajana e tashme kishte eksistuarekzistuar nga [[Shekulli 17|shekulli 17]] deri në [[Shekulli 18|shekullin 18]] si tre kolonie e [[Holanda|Holandës]] të cilat ishin [[Essequibo (Koloni)|Essuquibo]], [[Demerara (Koloni)|Demerara]] edhe [[Berbice (Koloni)|Berbice]].

Zona ka ndruar deri vitin 1815 disa here pronarin. Fuqitë koloniale Holanda, [[Britania e Madhe]] edhe [[Franca]] luftuan për token e Guajanës. Mbas humbjëshumbjes e [[Napoleon Bonaparte|Napoleonit]] u hap [[Kongresi i Vjenës]] edhe kanë vendosur në vitin 1815 që Guajana të jetë oficiel pjesë e [[Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës|MbretëriësMbretërisë e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës]]. Në vitin 1831 u bashkuan të tre kolonitë si Guajana Britanike.

Mbas 1834 kur u heq skllavëria, ka importuar Britania e Madhe puntorpunëtor nga [[India#Pushtimi Anglez|India]] për të zëvëndosurzhvendosur zezakët që ishin pas saj kohë të lirë.

Në vitin 1953 kanë ndërhyrë trupa britanike në punët e shtetit të Guanjanës. Britania e Madhe ka kujtuar që [[Janet Jagan]] dhe [[Cheddi Jagan]], që kanë themeluar ''People's Progressive Party'' (PPP), doshin me bërë një vëndvend komunist prej Guajanën.

Guajana u bërë e pavarur nga Britania e Madhe me 26 maj 1966 edhe me [[26 shkurt]] [[1970]] presidenti Forbes Burnham nga ''People's National Congress'' (PNC) ka deklaruar që Guajana të jetë një republikrepublikë kooperative.

Mbas zgjedhjet presidenciale në vitin 1992 që e ka fituar Cheddi Jagan nga PPP-ja, kishte trazirave të dhunshme të mbështetësit i PNC-jës në kyeqytetkryeqytet Georgetown. Kur vdiq Cheddi Jagan në vitin 1997 u zgjodh në dhjetor e veja e tij Janet Jagan si presidente e re. Në gusht 1999 ajo e dha dorëheqjen e saj nga politika sepse kishte problema me shëndetin. Pastaj u beri ish-ministri i financeve Bharrat Jagdeo presidenti i ri.

Popullsia e Guajanës është rreth 770.000, të cilat 90 % jetojnë afër bregdetit (10 % të sipërfaqes e Guajanës) edhe në lindje e lumit [[Essequibo]]. Popullsia e tashme e Guajanës është racialisht dhe etnikisht e përzuar, shumësia e tyre kanë ardhë si puntorë nga [[Irlanda]], [[Holanda]], [[Portugalia]] edhe [[Gjermania]] ose kanë ardhë si skllavëskllav [[Afrika]], [[India]], [[Kina]] edhe [[Australia]].

*16 9,72 % NjerëzëNjerëz e multitacialvendit

*9 0,2 % Njerëzë e vënditKineze

* 0,2 % KinezePortugezët

* 0,21 % PortugezëtNjerëz të Bardh

* 57,8 % [[KrishtërimiKrishterimi|Krishterë]]

** 1,7 % MethodistëtMetodistët

** 17,9 % [[KrishtërimiKrishterimi|Krishterë të tjera]]

Edukata në Guajana ishte deri një farë kohe një nga edukatat më të mirët në [[Karaibet]], por u keqësuar në vitet [[1980]] sepse shumë mesuësmësues kanë emigruar.

Guajana është pjestuarpjesëtuar në 10 Rajonet. Numri i banoreve në Guajana janë tërhequr për herën e fundit me 15 shtator 2002.

! Numri !! Rajoni !! Sipërfaqja në km² !! Të gjithgjithë banorë !! Banorë për km²