Preng Doçi: Dallime mes rishikimesh

'''Pjetër Doçi''' ose '''Prenk Doçi''' ( lindi më: 2 shkurt 1846<ref name=MPirraku>Muhamet Pirraku <tt>KULTURAKultura KOMBËTAREkombëtare SHQIPTAREshqiptare DERIderi NËnë LIDHJENLidhjen Ee PRIZRENITPrizrenit, Prishtinë 1989, Fq. 433</tt></ref> në [[Mirdita|Mirditë]] - 22 shkurt 1917 në [[Shkodra|Shkodër]] [[Shqipëri]]), <ref>[Imzot Abat Prenk Dochi, ''Leka'', Vjeti X, Nr. I-III, Vjeti IX, Nr. VIII-XII, Bleni II, Shkodër, 1937, 73-75] - e dhënë e nxjerrur nga : Muhamet Pirraku <tt>KULTURA KOMBËTARE SHQIPTARE DERI NË LIDHJEN E PRIZRENIT, Prishtinë 1989, Fq. 433</tt></ref>) poet, mendimtar, aktivis shqiptar nga koha e [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]].

== BiografiaJetëshkrimi ==

Prenku, mësimet e para i mori në Shqipëri, kurse studimet teologjike i kreu në Romë, më 1872<ref>[Dh. S.name=MPirraku Shuteriqi, Një manifestim i letërsisë shqipe, 181] - e dhënë e nxjerrur nga: Muhamet Pirraku <tt>Kultura kombëtare shqiptare der në Lidhjen e Prizrenit, Prishtinë 1989, Fq. 433</tt></ref>. Në Itali u njoh personalisht me rilindësin [[Arbëreshët|arbëresh]] [[Dhimitër Kamarda|Dhimitër Kameardën]] dhe me rilindës tjerë. Mendohet se i kishte të njohur, që asokohe, dhe ua njihte shkrimet poetike ''Zarishit, Jubanit, Bytyçit'' e ''Martinos''. E njihte mirë edhe literaturen fetare në gjuhën shqipe të pararilindjes shqiptare. Luajti rol të rëndësishëm edhe në përhapjen dhe në gjerësinë e ''Kryengritjes së Mirditës'', më 1876. Madje u përpoq ta zgjeronte atë edhe në viset tjera ashtu që të plotësonte dhe begatonte programin e ngushtë të kryengritjets për autonomi të Mirditës me kërkesa për çlirimin e Shqipërisë. Për këtë qëllim më 1877, e lidhi për vete kapetanin e Mirditës, [[Prênk Bibë Doda|Prenk Bibë Dodën]], dhe u lidh me krerë e udhëheqës të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në Kosovë, Dibër, Lurë, Malësi të Madhe, Shalë e Shosh. Këso kohe, në emër të kryengritësve shqiptar ra në kontakt edhe me ''PrincKnjaz Nikolën''Nikollën e Malit të Zi, për luftë të përbashkët antiturke shqiptaro-malazeze. E vuri në ballë të kryengritjes P. B. Dodën, i cili ishte shumë i ri, morri arratinë dhe vetë i udhëhoqi betejat më vendimtare<ref>[N. N. D., Shoqnija "Bashkimi". Histori e veprim, ''Hylli i Dritës'', Vj. XV, Nr. 12, 1938, 684; ''M. E. Durham, Njëzet vjet ngatërresa ballkanike'', 105; ''Historia e popullit shqiptar II'', 112-113. ] - e dhënë e nxjerrur nga : Muhamet Pirraku <tt>KULTURA KOMBËTARE SHQIPTARE DERI NË LIDHJEN E PRIZRENIT, Prishtinë 1989, Fq. 433</tt></ref>.

Pas thyerjes së kryengritjes dhe dorëzimit të Prenk Bibë Dodës, Pjetër Doçi, i veshur me tesha prifti, së bashku me disa burra të lidhur me besë, qëndroi në arrati, mirëpo pas një lufte deri në fishekun e fundit në viset të Gucisë u zu rob dhe u dërgua në burgun e Stambollit. Atje, rroba e priftit që kishte në trup ia mundësoi kontaktin e parë me patrikun ''Azarjan'', i cili ishte mik i Sulltanit, dhe me ndihmen e tij, duke i dhënë emrin ''Pére Achile'', u lirua nga burgu me kusht të mos kthehej në [[Shqipëria (kthjellim)|Shqipëri]], Së pari shkoi në Romë, e cila e dërgoi në shërbim kishtar në ''NewforundlandNewfoundland'' të ''Amerikës''. Pas dhjetë viteve u kthye në Romë, sekretar në disa [[Kongregatë|kongregacione]] dhe më vonë e dërguan në ''Indinë angleze'', sekretar i delegatit ''Agliardi''. Në vitin 1888, me ndihmen e ''Azarjatit'' dhe ''Agliardit'', mori lejen e Sulltanit të vinte në Shqipëri ''abat nulius në Mirditë''<ref> [''Imzot Abat Prenk Dochi, Leka'', 73-75; N. N. D., Shoqnia "Bashkimi", 684-686. ] - e dhënë e nxjerrur nga: Muhamet Pirraku <tt>KULTURA KOMBËTARE SHQIPTARE DERI NË LIDHJEN E PRIZRENIT, Prishtinë 1989, Fq. 433</tt></ref>

== ShumëVepra ie përmendur,P. por pak i njohurDoçit ==

Për Doçin dhe veprën e tij që kur qe gjallë e më pas janë shprehur njerëzit më të mëdhenj të kohës e të mëvonshëm, shkrimtar si [[Gjergj Fishta]], [[Faik Konica]], [[Asdreni]], [[Filip Shiroka]], [[Ali Asllani]], [[Ndoc Nikaj]], [[Milto Sotir Gurra]], arbëreshë të shquar si [[Dhimitër Kamarda]], [[Zef Skiroi]] e [[Gaetano Petrota]] pa harruar dhe korrespondencën e tij me [[Jeronim De Rada]]n; gjuhëtarë si [[Justin Rrota]], [[AleksanderAleksandër Xhuvani]], [[Mahir Domi]]; politikanë si [[Ismail Qemali]] e [[Luigj Gurakuqi]]; publicistë si [[Shahin Kolonja]], [[Sotir Peci]] e [[Milo Duçi]]; dijetarë të njohur bashkëkohës e pasardhës si Át [[Pashk Bardhi]], Át [[Pal Dodaj]], Dom [[Nikoll Sahatçia]], [[Pal Dukagjini]]; studiues të letërsisë si [[Dhimitër Fullani]], [[Rexhep Qosja]], [[Jorgo Bulo]], [[Muhamet Pirraku]], [[Ëngjëll Sedaj]], [[Isak Ahmeti]]; prijës e krerë të Mirditës si [[Prênk Bibë Doda]], [[Prengë Marka Prenga]]; personalitete të Europës si [[Edit Durham]], [[Franc Nopça]] e deri [[Peter Bartl]] në ditët tona; duke veçuar sidomos kontributin e e biografit të tij [[Pal Doçi]] në monografinë “Prend Doçi- Abati i Mirditës (jeta dhe vepra)” shkruar vite më parë e publikuar më [[1997]]. Megjithatë Prend Doçi është në “zbulim” e sipër si shumica e shkrimtarëve katolikë të [[Veriu]]t, deri më tash si një “brez i humbur”. Kemi të bëjmë me një personalitet të lartë që është folur si për rrallëkënd në kohën e vet dhe në ato të mëvonshme, nga vendas e të huaj, nga arbëreshë e kosovarë, nga myslimanë e katolikë, nga vendlindja e diaspora, nga qarqet intelektuale brenda dhe ato të europës. Vlerësimet dhe opinionet për Abatin janë të shumta dhe nga më të larmishmet: nga mirditasit e thjeshtë, nga bashkëpunëtorët –famullitarët e Mirditës e të tjerë, hierarkët e lartë të kishës në [[Shqipëri]], [[Stamboll]], [[Romë]], [[Austri]], konsujt e huaj në [[Shkodër]] dhe diplomatë të kancelarive perëndimore (në takime të drejpërdrejta dhe në korrespondencën e tyre diplomatike); shto këtu dhe kronikat e shtypit të kohës, ditarët (si ai i [[At Pal Dodës]]), memorialët, epistolarët e autorëve të shumtë, relacionet kishtare drejtuar [[Vatikani]]t. Dhjetëra e dhjetëra dëshmi që përbëjnë një “vepër” më vete për njeriun me vepër të “munguar”. Për njeriun shumë të përmendun, por pak të njohur. Nuk është për t'u çuditur: Doçi që u kujdes për gjithcka të madhe në shërbim të kombit të tij, nuk u kujdes vetëm për një gjë të “vogël”; emrin e tij e aq më pak për kultin e tij. Dhe këtë e bën “një njeri në çdo kuptim i jashtëzakonshëm”, siç do t'a cilësonte Nopça.

Doçi publikon pak poezi; Dheu em në përmbledhjen “A Dora d'Istria-gli albanesi” , [[Livorno]] më [[1870]]; Nji kushtrim Shqiptarëve e po atij viti dhe Shqypnia në robni botuar në “''Mjalt e Bletës''”, [[Bukuresht]] më [[1897]]. rreth 200 vargje në 42 strofa ku poeti i ri shfaqet si mjeshtër i vargut, çka nënkupton se autori e kish ushtruar dorën dhe se këto poezi nuk ishin të vetmet. Përdor distikun, strofën katërshe me rimë të përputhur dhe të alternuar, teksa parapëlqen strofën gjashtëshe dhe dhjetërrokëshin. Vjershat e tij cilësohen si manifeste të para poetike të asaj periudhe. Të shkruara me mjeshtëri e frymëzim me stil energjik e gjuhë të pastër, ato shprehin në mënyrë të ngjeshur disa nga idetë dhe idealet e lëvizjes sonë kombëtare. Ato paralajmërojnë lindjen e një poeti të talentuar, në radhë me Zarishin, Martinon, Bytyçin. Në librin antologjik kushtuar [[Elena Gjika]]s përfshihen autorët më të spikatur të kohës përfshirë dhe De Radën. Lirika e Doçit cilësohet ndër më të bukurat e librit. Dhjetë strofa gjashtëshe të shkruara në dhjetërrokësh. Jo vetëm himnizim i figurës së Elena Gjikës, por dhe bashkëbisedim intim i poetit me atdheun që “njëher e një kohë pati trima plot... si pyll”. Me figurën e Dorës poeti simbolizon shpresën e ringjalljes. Zana mitologjike nuk mundte të mos jetë e pranishme në këtë poezi dhe për atë se heroina i shëmbëllen poetit me një zanë. Duket sikur nis që këtu “''Lahuta e Malësisë''”. Më [[1925]] [[Justin Rrota]] e riboton në veprën “''Literatyrës Shqype''” që vjersha të ishte në duart e shkollarëve të rinj.

Ku tjetër duhet ta kërkojmë veprën e “munguar” të Prend Doçit? Duket se ky ka qenë një preokupacion i gjithë studiuesve dhe dashamirëve të tij.: “''Edhe me kenë pak veprat e shkrueme prej Abat Doçit, nuk janë pak 32 vepra…të botueme në nandë vjet të Shoqnis “Bashkimi” themelue prej tij, as veprat e botueme me ndihmën financiare që dha për shtyp (Ligjërim në vdekjen e Abat Doçit, “Posta e Shqypnis”, nr 24, shkurt 1917-Gjergj Fishta)''”.